1. Эмульгатор түрлері.
Эмульгаторлар (лат. emulgeo – сүт, сүт) – араласпайтын сұйықтықтардан эмульсиялар түзілуін қамтамасыз ететін заттар.
Араласпайтын екі ортаны (су мен май) араластырғанда өте тұрақсыз қоспа түзіледі. Бірінші мүмкіндікте ол өзінің құрамдас бөліктеріне бөлуге тырысады. Бұған жол бермеу үшін косметикаға эмульгаторлар енгізіледі.
Эмульгаторлар эмульсияны тұрақтандырады және оның бөлінуіне жол бермейді. Эмульгаторлар мұнай тамшыларын қоршап, олардың бір-бірімен қосылуына жол бермейді, мұнайдағы су және судағы мұнай қосылыстарын түзеді.
Косметикада эмульгаторлар ретінде қолданылады:
Беттік белсенді заттар (катиондық, аниондық, амфотерлік, иондық емес)
Өсімдік және жануар текті гидроколлоидтар (агар, пектин, желатин, хитозан, ланолин, холестерин, лецитин)
Синтетикалық және жартылай синтетикалық полимерлер (карбопол, метилцеллюлоза, карбоксиметилцеллюлоза және т.б.)
Анионды және ионды емес эмульгаторлар екі сұйық фазаның арасындағы шекарада жиналып, фазааралық кернеуді төмендетеді және тамшылардың айналасында коагуляция мен бірігуді болдырмайтын қорғаныс қабатын құру арқылы әрекет етеді.
2. Пластырлер.
Пластырлер - дене температурасында жұмсарғаннан кейін тepiгe жабысып қалатын қабілеті бар сырт тәнге қолданылатын дәрілік түр. Олар теріден оңай ажырап, із қалдырмайды. Бұл бүкіл дүние жүзінің Фармакопеяларына кірген өте ескі дәрілік түрлердің бipi. Қaзipгi кезде пластырлердің номенклатурасы және қолданылуы өте жан-жақты.
Пластырлер әр-түрлі белгілері бойынша жіктеледі. Агрегатты күйі бойынша қатты және сұйық болып бөлінеді. Қатты пластырлер — бөлме температурасында тығыз, жағылмайтын, дене температурасында жұмсарып, жабысып қалатын пластырлер. Сұйық пластырлер (Tepi желімдері) - еріткіш ұшып кеткеннен сон теріге пленка калдыратын сұйықтықтар.
Дисперстік дәрежесі бойынша пластырлер балқымалар, ерітінділер, суспензиялар, эмульсиялар немесе аралас жүйелер болуы мүмкін.
Медициналық қолдануы бойынша пластырлер эпидерматикалық, эндерматикалық және диадерматикалық болып бөлінеді. Эпидерматикалық пластырлер жабысқақ болады және олардың кұрамында дәрілік заттар болмайды. Олар байлау материалы ретінде, байлауыштарды бекітуге, жаралардың шеттерін жақындастыруға, терінің кемшіліктерін жасыру, оны сыртқы ортаның жаралаушы әсерінен қорғау, кейбір тepi ауруларын емдеу үшін қолданылады.
Эпидерматикалық пластырлерді жабыстырғанда газ, ылғал, жылу алмасудың тоқтауы әсерінен пластырь астындағы тepi жұмсарып, осы жерден қан айналымы күшейеді, таралу пpoцecтepi жақсарады.
Эндерматикалық пластырлердің кұрамына дәрілік заттар кіреді және олар жапсырылған жерден тepi ауруларын емдеуге қолданылады.
Диадерматикалық пластырлердің кұрамына тepi арқылы өтіп кететі және тереңде жатқан ұлпларға әсер ететін немесе резорбтивті әсер тигізетін дәрілік заттар кіреді. Қолданылатын қосымша заттарға байланысты пластырлер қарапайым және каучук пластырлер болып бөлінеді. Қарапайым пластырлер шайырлы-балауызды және қорғасынды пластырлер болып ажыратылады.
Шайырлы-балауызды пластырлер. Шайырлы-балауызды пластырлердің негізі парафин, вазелин, петролятум, канифоль және балауыз болып табылады. Бастапқы заттар сусыз болуы керек, ceбeбi, ылғал болған жағдайда масса былғанып, ал сақтау кезінде сынғыш келеді.
Шайырлы-балауызды пластырлерді дайындау жағар майлар дайындаудың жалпы ережесі бойынша реакторларда жүргізіледі.
Қорғасынды пластырлер. Қорғасынды пластырлердің кұрамында міндетті компонент ретінде қорғасын сабыны болуы керек. Қорғасынды сабындар былғанғыш емес, шайырлармен, балауыздармен, әртурлі дәрілік заттармен оңай балқып араласады. Кемшілігі - индифферентті емес. Қорғасынды пластырлердің ең бастапқы өкілі қарапайым қорғасын пластырі болып табылады.
№11 билет
Достарыңызбен бөлісу: |