1. Білімділік: зат есімнің септелу жүйесін және септік жалғауларының емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде септік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету

• Ахмет Байтұрсынов атындағы
• № 50 мектеп-гимназия

• Пән мұғалімі: Исабекова Жанар
• Оскенбаевна

1.Білімділік: зат есімнің септелу жүйесін және септік жалғауларының емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде септік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету.

• САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ

• 1.Білімділік: зат есімнің септелу жүйесін және септік жалғауларының емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде септік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету.
• 2.Дамытушылық: Оқушылардың сауатты жазу дағдыларын жетілдіру, сөздік қорын байыту,байланыстырып сөйлеу дағдысын одан әрі дамыту.
• 3.Тәрбиелік: Оқушыларды тапқырлыққа, еңбексүйгіштікке, ана тілін қадірлеуге тәрбиелеу.

1. Зат есімге неше жалғау жалғанады?

• ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ

• 1. Зат есімге неше жалғау жалғанады?
• Зат есімге қазақ тілінде төрт жалғау жалғанады.
• 2. Көптік жалғау дегеніміз не?
• Көптік жалғау – заттың біреу емес, бірнешеу екенін білдіретін қосымша.
• 3. Жалғауларын ата? Мысал келтір.
• Жалғаулары: -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер. Мысалы: үй+лер, бала+лар, кітап+тар, қағаз+дар,гүл+дер.
• 4. Қазақ тілінде неше септік бар? Оларды ата.
• Қазақ тілінде жеті септік бар. Септіктер: 1.Атау. 2.Ілік. 3.Барыс. 4.Табыс. 5.Жатыс. 6.Шығыс.7.Көмектес.

Септік жалғау - зат есімдердің мағыналарын түрлендіріп, оларды басқа сөздермен байланыстыратын жалғау.

• ЖАҢА САБАҚ

• Септік жалғау - зат есімдердің мағыналарын түрлендіріп, оларды басқа сөздермен байланыстыратын жалғау.
• Септік жалғаулар сөз мағанасын өзгертпейді. Сөз бен сөздің арасындағы қарым қатынасты жасайды.
• Қазақ тілінде 7 септік жалғау бар.

« Ерте-ерте ертеде, ешкі жүні бөртеде, зат есім жерінде, қазақ тілі елінде,Септік деген дәулетті, бай шал болыпты.Шалдың қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай өсірген жеті ұлы болыпты. Елде жұт болып, ашаршылық жайлапты. Бұл ашаршылық Септік шалдың үйіне де жетіпті. Атау атты ұлы қайтыс болғанда шал ағашқа аттың қылын керіп, тиегінің орнына қойыпты да, үнсіз егіліпті. Ай өткен соң Ілік деген ұлы қайтыс болыпты,сонда шал тағы бір ішек тағып, «ненің зияны, кімнің көзі тиді екен ?» - деп егіледі.

• "ЖЕТІГЕН"

• « Ерте-ерте ертеде, ешкі жүні бөртеде, зат есім жерінде, қазақ тілі елінде,Септік деген дәулетті, бай шал болыпты.Шалдың қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай өсірген жеті ұлы болыпты. Елде жұт болып, ашаршылық жайлапты. Бұл ашаршылық Септік шалдың үйіне де жетіпті. Атау атты ұлы қайтыс болғанда шал ағашқа аттың қылын керіп, тиегінің орнына қойыпты да, үнсіз егіліпті. Ай өткен соң Ілік деген ұлы қайтыс болыпты,сонда шал тағы бір ішек тағып, «ненің зияны, кімнің көзі тиді екен ?» - деп егіледі.
• Ай өткен соң Барыс атты ұлы дүниеден өтеді. Сонда шал тағы үшінші ішек тағып «кімге айтып жылайын неге ғана қайтыс болды екен?»- деп жоқтау айтады.

Табыс атты ұлынан айырылғанда « нені айтып, кімді ғана қарғайын?» - деп көзі жасқа толып, ағашқа төртінші ішекті қадайды.Жатыс атты ұлы да аштықтан өлгенде ағашқа бесінші ішек тағылып , « неде, кімде екен себебі?» -деп жылайды. Зұлым аштықтың бір ұшы Шығыс атты ұлына жеткенде, «неден қайтыс болдың,кімнен сені сұраймын?» - деп ағашқа алтыншы ішекті таққан екен.Жетінші ұлы Көмектесі қайтыс болғанда «кіммен өмір сүрмекпін, немен енді шұғылданамын?» -деп жеті ұлын жоқтап ұзақ жоқтау айтқан екен. Содан 7 ішек, 7 тиек тағылып «жетіген» аспабы пайда болыпты. Осы аспап арқалы шал мұңын халыққа жеткізген деседі.

• Табыс атты ұлынан айырылғанда « нені айтып, кімді ғана қарғайын?» - деп көзі жасқа толып, ағашқа төртінші ішекті қадайды.Жатыс атты ұлы да аштықтан өлгенде ағашқа бесінші ішек тағылып , « неде, кімде екен себебі?» -деп жылайды. Зұлым аштықтың бір ұшы Шығыс атты ұлына жеткенде, «неден қайтыс болдың,кімнен сені сұраймын?» - деп ағашқа алтыншы ішекті таққан екен.Жетінші ұлы Көмектесі қайтыс болғанда «кіммен өмір сүрмекпін, немен енді шұғылданамын?» -деп жеті ұлын жоқтап ұзақ жоқтау айтқан екен. Содан 7 ішек, 7 тиек тағылып «жетіген» аспабы пайда болыпты. Осы аспап арқалы шал мұңын халыққа жеткізген деседі.
• Жетіген- қазақ халқының көп ішекті шертпелі аспабы. Түрі ұзынша,жәшік тектес етіп жасалган

1.Оқушыларға септік атауларын таратып беремін: атау, ілік, барыс, табыс, жатыс, шығыс,көмектес.

• ЖАТТЫҒУЛАР

• 1.Оқушыларға септік атауларын таратып беремін: атау, ілік, барыс, табыс, жатыс, шығыс,көмектес.
• Әр жұп берілген атау бойынша 5 сөзден жазады.Мысалы: тақтада 2 оқушы жазады.
• Кітаптың үйге
• Баланың балаға
• Мектептің қалаға
• Айдың күнге
• Гүлдің үстелге
• Әр жұп жазған сөзін оқиды.

«Біздің сынып» тақырыбында мәтін құрастырады.

• САУАТТЫЛЫҚ ХАТЫ

• «Біздің сынып» тақырыбында мәтін құрастырады.
• Мәтінде септік жалғаулары болу керек.
• Әр балаға сөз беріп, сөзді оқушылар септейді,
• 2 оқушы тақтада орындайды.
• Қарлығаш, оқушы, ауыл, суретші, ағаш, қар, күн, емен, терек, кітап, дәптер, мектеп, бала, жаңбыр, аспан, көше, бота, жылқы.
• А.с. қарлығаш
• І.с. қарлығаштың
• Б.с. қарлығашқа
• Т.с. қарлығашты
• Ж.с. қарлығашта
• Ш.с. қарлығаштан
• К.с. қарлығашпен.

1. « Әке» сөзі қай септікте тұрғанын тап

• ТЕСТ

• 1. « Әке» сөзі қай септікте тұрғанын тап
• А) А.с. С) Б.с.
• В) І.с. Д) Ж.с.
• 2. Ілік септігінде тұрған сөзді белгіле
• А) Оқушы С) Оқушының
• В) Оқушыға Д) Оқушыда
• 3. Табыс септігінің жалғауын белгіле
• А) –ны,-ні,-қы,-кі,-ғы,-кі. С) -ны,-ні,-ды,-ді,-ты,-ті
• В) –ны,-ні,-шы,-ші,-ды,-ді Д) -нан,-нен,-тан,-тен,-дан,-ден
• 4.Барыс септігінің сұрағын белгіле
• А) кімге? неге?қайда? С) кімге? кімді?нені?
• В)кімдерге? Кімді?нені? Д) кіммен? немен?

5.Жатыс септігінде тұрған сөзді белгіле

• ТЕСТ

• 5.Жатыс септігінде тұрған сөзді белгіле
• А) көктемде С) мектеппен
• В) далаға Д) ауылдан
• 6. Шығыс септігінде тұрған сөзді табыңыз
• А) Сабаққа С)Сабақты
• В) Сабақтан Д) Сабақпен
• 7. Көмектес септігінің сұрақтарын ата
• А) кімде?неде? С) кімнен? неден?
• В) кімге? неге? Д) кіммен? немен?

• Сөздерді дұрыс септікке орналастыр.
• Атау септік Ілік септік Барыс септік
• Табыс септік Жатыс септік Шығыс септік Көмектес септік
• Текемет, көмірдің, суға, ұшақты, далада, жаңбырдан, алаша, балғаның,дүкенге, кітапты,,қыста, аспаннан,арамен, театрға,шеңберді, оқушымен,отпен, сабақты.
• Көп нүктенің орнына тиісті септік жалғауын жазыңдар
• Демалыста балалар... бірге көлге бардым. Жағалау... адамдар өте көп екен. Қыздар су... қатты қорқады екен.Түс ауа балалар... бірге үй... қайттық.

• Зат есімнің септелуіне
• оқушылар кластер құрастырады.

Зат есімнің септелуі, сұрақтары мен жалғауларын жатқа айту.

• ҮЙГЕ ТАПСЫРМА

• Зат есімнің септелуі, сұрақтары мен жалғауларын жатқа айту.