1-Дәріс. Пәннің мақсаты, міндеттері, мәні. Тағамдық заттар
жүктеу/скачать 1,06 Mb.
|
1 дәріс физиология
| маңызды функцияларды орындайды. Су — жасушалары бар және олардың арасында байланыс орналасқан орта. Бұл ағзадағы барлық сұйықтықтардың (қанның, лимфаның, ас қорыту сөлдерінің) бөлігі (дене салмағының 2/3 астамы) болып табылады. Ағзаның 10%- дан астам суды жоғалтуы оның тіршілігіне қауіп төндіреді, ауыр бұзылу басталады.
Сусыз тіршілік жоқ. Ол шынымен де солай. Суды шектеусіз көлемде қабылдаса, адам толық ашыққанда 40... 45 күн шыдайды; суды мүлдем ішпеу 2.5 күннен кейін адамды өлімге алып келеді. Адамға тәулігіне орта есеппен 2,5 л су қажет болады. 1,2 л сұйықтықты біз шөлімізді қандыру үшін ішеміз; 1 л жуық су әртүрлі тамақ өнімдерінің құрамына кіреді. Одан басқа, 0,3 л су ағзада негізгі тағамдық заттар — майлар, көмірсулар, ақуыздардың қышқылдануы есебінен пайда болады. Жылдың ыстық уақытында суды тұтыну тәулігіне 5.6 л дейін ұлғаяды. Алайда суды артық қабылдау жүрек-қан тамырлары жүйесі мен бүйрекке қосымша жүктеме болып табылады. Ағзадан су әртүрлі жолдармен бөлінеді: бүйректен (шамамен 1,4 л), нәжіс массаларымен (0,2 л дейін), өкпеден ауаны жұту кезінде пайда болатын су булары түрінде (0,4 л жуық), термен (шамамен 0,5 л). 70 кг салмағы бар адамның денесінде шамамен 42 л су болады. Оның үштен екі бөлігі — 28 л — жасушалардың құрамына кіреді (жасушаішілік су). Қан жүретін тамырлар ішінде 30 л астам су орналасқан, ал жасушадан тыс тін сұйықтықтары — 11 л суға жуық (жасушадан тыс су). Ағзада химиялық таза су жоқ. Онда ақуыздар, қанттар, дәрумендер және көбіне минералды тұздар сияқты көптеген заттар еріген. Ағзаның ішкі көлдері мен өзендері тұзды ерітіндіге толы. Біздің өзімізді сезінуіміз, денсаулығымыз оның құрамымен айқындалады. Сондықтан судың рөлі туралы айта отырып, онда еритін тұздардың мәні жайлы айтпауға болмайды. Ағзадағы судың мазмұны мен жекелеген тұздардың арасындағы оңтайлы қатынасын сақтау — оның қалыпты тіршілігінің қажетті жағдайы. Су-тұз алмасуының бұзылуы ісіктерге, сіңірдің тартылуына, әлсіздікке, ауыр анемияға әкелуі, сондай-ақ бүйрек тәулігіне 20 л көп сұйықтық бөлген кезде қантсыз шыжыңға алып келуі мүмкін. Су-тұз алмасуы су мен тұздарды тұтынуды реттеу, олардың асқазан мен ішектерге сіңуі, ағзада таралуы және ең соңында олардың артығының сыртқа шығуы сияқты көптеген құрамдауыштарды қамтиды. Жоғалған суды қалпына келтіру үшін оны жас ерекшелігіне, дене жүктемесіне, климаттық жағдайларға қарай ағзаға енгізу қажет. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|