№1 дәріс тақырыбы. Қазіргі әлеуметтік-мәдени жағдайдалардағы білім берудің рөлі мен ерекшеліктері
жүктеу/скачать 2,9 Mb. Pdf көрінісі
|
педагогика
Шетел тілдеріне оқыту әдістері doc
| Оқыту құралдары
Оқыту құралдары дегенде оқушыларға сенсомоторлық стимул, олардың көру, есту, иіс сезу және т.б. мүшелеріне әсер етіп, шындық дүниені тікелей және жанама түрде бейнелеуге көмектесетін «нәрселерді» түсінеміз. «Нәрсе» немесе «пән» ұғымын шындық дүниеге қатысты және модельдік, образдық, сөздік немесе символикалық заттар ретінде түсінуге болады. Оқыту құралдары оқыту процесінде төмендегідей функцияларды орындайды: - оқушылардың шындық дүниенің фрагменттерін тікелей тануға көмектеседі (танымдық функция); - оқушылардың сезімдері мен ерік-жігерлерін, танымдық қабілеттерін дамыту құралы (қалыптастырушы функциясы); - оқушылардың меңгеретін білімдері мен біліктіліктерінің негізгі көзі, оқу материалын бекіту, болжамды тексеру, білімді меңгеру деңгейін тексеру және т.б.тексеруді жеңілдетеді (дидактикалық функциясы). Аталған оқыту құралдарының функциялары өзара байланысты және бірін- бірі толықтырады. Мысалы, оқушылар оқу материалымен танысқан кезде танымдық функция дидактикалық және қалыптастырушы функциялармен қатар жүреді.Сол сияқты қалыптастырушы функция дидактикалық ,танымдық функциялармен байланысады. Мысалы, оқушылардың өз бетімен ойлауы және естің беріктігін дамыту үшін оған жағдай жасауымыз, яғни, есте сақтау әрекетін немесе мәселені шешумен байланыстыратын нәрсені анықтауымыз қажет. Құрал – оқу үрдісіне заттық көмек. Оқыту құралдарына педагогтың даусы (сөйлеуі), шеберлігі, сынып заттары т.б. жатады. Дидактикалық немесе оқыту құралдары қатарына білім беру мақсаттары мен міндеттерін тиімді шешу үшін мұғалім қолданатын оқу құралдары, оқушылардың жеке құралдары (дәптер, мектеп оқулықтары, жазу құралдары т.б.) жатады. Көбіне көрнекілік принципін жүзеге асыру үшін қолданылатын оқу құралдары мұғалімнің іс-әрекетінің құралдарына кіреді. Сонымен қатар оқыту құралдарына спорттық бұйымдар, мектеп жанындағы ботаникалық алқап және т.б. мұғалім мен оқушылардың еңбегімен байланысты нәрселер кіреді. 2. Оқыту құралдарын классификациялаудың көптеген түрлері бар. Бұл құралдардың ықпал ету сиаптымен байланысты, дәлірек айтқанда визуалдық, аудиалдық және аудивизуалдық негіздегі классификациялау жиі қолданылады. Осы критериилерге сәйкес оқыту құралдары визуалды (нәрселердің түпнұсқалары немесе олардың эквиваленттері, диаграммалар, карталар т.б.), аудиалды (радио, магнитофон т.б.) және аудивизуалды (дыбысыты фильм, теледидар т.б.) болып бөлінеді. Сонымен бірге «қарапайым және нақтылыдан күрделі және абстрактылыға» принципіне негізделген классификация бар. Бұл классификацияның авторлары оқыту құралдарын төмендегідей жіктейді: - табиғи жағдайда көрсетілетін түпнұсқалар; - жасанды жағдайға ораластырылған түпнұсқалар; - түпнұсқалардың модельдік эквиваленттері; - символдар; - бағдарламаланған оқулықтар және дидактикалық машиналар. Одан басқа дидактикалық құралдарды күрделілік деңгейіне қарай классификациялау да бар. Қарапайымдарының қатарына табиғи жағдайдағы табиғи үлгілер, жасанды жағдайда қолданылатын табиғи үлгілер, моделдер, карта, диаграммалар т.б. жатады. Күрделі құралдар қатарына түрлі механикалық және электрикалық құрылымдар: кинопроектрлар, теледидарлы аппараттар, оқытуды автоматтандыратын үрдіс т.б. жатады. Бұлай бөлуде сезімдік ықпал түрлері осы құралдардың күрделілік деңгейіне бағынышты болып қалды. Сондықтан қарапайым және күрделілердің арасынан да визуалдық, аудиалдық және аудивизуалдық құралдарды сонымен бірге бұл топтарға кірмейтін дидактикалық машиналар мен бағдарламаланған оқулықтарды бөліп көрсетуге болады. Оқыту құралдарын класификациялаудың бір жолын М.Годлевский ұсынды: 1) тақталар – бормен жазуға арналған, магнитті, арнайы, монтажды т.б. 2) жарықты проекциялауға арналған құрылым – қозғалмайтын бейнелер проекторы, дыбыссыз фильм проекторы, көлеңкелі проекторлар үшін лампалар, т.б. 3) дыбысты құрылымдар – магнитофофн, радиола т.б. 4) аудивизуалды құралдар – видеофондар, дыбысты фильм проекторлары, видеомагнитофондар т.б. 5) дидактикалық машиналар – білімді бекітуге арналған құрылымдар (репетитор, ақпараттық машиналар), оқушылардың білімін қадағалауға арналған құрылымдар (экзаменаторлар т.б.), тренингтік құрылымдар және стимуляторлар т.б. 6) мәтіндерді және бейнелерді көрсетуге арналған құрылымдар – көбейтуші аппарат клише, ксрографтар т.б. 7) бұқаралық ақпарат құралдары –теледидар, радио т.б. 8) ғылыми ақпарат техникалары – микрофильмидерді оқуға арналған құрылымдар, классификациялық картотекалар. 9) электронды сандық машиналар; 10) кешенді оқулықтар және бағдарламаланған мәтіндер – дәстүрлі әдістермен, бағдарламаланған оқыту, шетел тілдерін оқытуға арналған; 11) көлемді бейне аппаратурасы – стереопроектор, стереокинопроектор, голография. Түрлі классификациялар қатаң талаптарға жауап бермейтіндігін көрсетеді. Сондықтан көп жағдайда басында көрсетілген классификацияға компоненттер қосып, сол классификацияны ұстанады: - визуалды, оған табиғи нәрселер, машиналар, құрылымдар, препараттар, кестелер, символдар т.б. жатады. - аудиалды, оған пластинкалар, музыкалық инструменттер т.б. жатады. - Аудивизуалды – теледидарлық аппаратар, кинопроекторлар; - Оқытуды автоматтандыратын үрдіс – бағдарламаланған оқулықтар, дидактикалық машиналар, тілді үйрену лабороториялары т.б. 3. Оқыту үрдісінде аудивизуалдық құралдардың маңызы өте зор. Өйткені И.П.Павлов көрсеткен 1-ші және 2 –ші сигнал жүйелерінің бірігіп жұмыс істеуінің нәтижесінде оқу материалы берік меңгеріледі. Олар қатарынан екі анализаторға ықпалын тигізеді. Аудивизуалдық құралдар қатарына дыбысты фильм мен теледидар жатады. Оқу дыбыстық фильмі – оқыту үрдісінде үлкен роль атқарады. Қозғалмалы бейне және дыбыстың көмегімен түрлі обьектілерді, құбылыстарды бірнеше мәрте қарауға болады. Мұның дидактикалық артықшылықтары өте көп. Өйткені мұғалім фильмнің мазмұнын толық түсіндіре алады, оқушылар зейінін ең керекті немесе байқалмайтын жерлерге бағыттай алады, заттарды жақынна көрсете алады, қозғалысты баяулата, шапшаңдата алады, құбылыстар дамуын толық көрсете алады. Мұның барлығы фильмді оқушылар жаңа материлды меңгеру, бекіту, ал кейде олардың жұмысын қадағалау және бағалау кезінде тиімді қолдануға болатындығын көрсетеді. Аталған дидактикалық функциялардың соңғысының жүзеге асырылуына фильмнің оны қараушылардың барлығына бірдей жағдай жасайтандығы ықпалын тигізеді. Дидактикалық фильмдер оқыту үрдісінде қолданылатын негізгі аудивизуалдық құрал ретінде төмендегідей артықшылықтарға ие: - белгілі нәрселерді, құбылыс, үрдістерді нақты және бірнеше мәрте қайталап көрсете алады; - қозғалысты көрсетеді; - көрсетілген оқиғаға сәйкес дыбыстарды, әңгімелерді бере алады; - түсін көрсете алады; - басқаша жеткізілуі қиын сұрақтардың мәнін бейне және дыбыс арқылы анық жеткізеді. Фильмнің әсері мол болуы үшін мұғалім оны көрсетер алдында ол туралы қысқаша болсада айтып өтуі тиіс. 4. Дидактикалық құралдар оқыту үрдісінің басқа компоненттерімен бірге қолданған жағдайда ғана құнды элемент болып саналады. Оларды таңдау мектептің оқу құралдарымен қамтамасыз етілуіне ғана емес, сабақтың мақсатына, оқу жұмысының әдістеріне, оқушылардың жасына және кейбір оқу пәндерінің өзіндік ерекшеліктеріне де байланысты. Мысалы, оқушыларға жаңа материалды түсіндіру кезінде пайдаланылған оқыту құралдары, оны бекіту немесе тексеру кезінде қолданған оқыту құралдарынан айырмашылығы болады. Оқушылардың жасы және кейбір оқу пәндерінің ерекшеліктерідидактикалық құралдардың түрін және оларды қолдану ерекшеліктерін анықтайды. Оқу материалын табысты меңгеруге төмендегідей оқыту құралдары да әсерін тигізеді: - оқушылардан өз бетімен ойлануды және іс-әрекетті, бар білімді жаңаны меңгеру үшін пайдалануды талап ететін; - танылатын фактілерді түрлі көзқарас тұрғысынан тануды қамтамасыз ететін, жан-жақты түсінік беретін; - жағымды жағдайларда оқушылар үйлерінде, мектеп шеберханаларында және т.б. жерлерде пайдалана алатын. Мұндай құралдарды әсіресе мұғалімнің жетекшілік етуімен дайындаудың тәрбиелік мәні өте зор және мектеп үшін оқу құралдарын жасаудың негізгі көздерінің бірі болып саналады. жүктеу/скачать 2,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|