Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: Бесінші ЕҰУ Ф 703-08-15 Пәннің оқу-әдістемелік кешен. Бесінші басылым
7
мағыналары бір-біріне генетикалық жағынан сәйкес келмейтін, бір-бірімен
шектеспейтін, тұлғаларының ортақтығы кездейсоқ сөздер алма-алма ер (жігіт) -
ер (соңымнан ер) жұрнақтардың мағыналық сабақтастығының болмауы осыны
дәлелдейді. Немесе бек, бай, бей, би дене бітімінің ырғылысы, би-дау шешуші
түркітануда көптеген жұп түбірлер аз /аз+бас/, /бау/, /соқ/, бояу т.б. синкретті
түбірлерін зат есім, етістік мағынасында екенін ғалымдар Г.И.Рамстедт,
Н.К.Дмитриев, А.М.Щербак т.б. дәлелдегені белгілі. Яғни омоним түбірлер деп
таныған (Синкретизм-ағылшынның (функциональное объядинение разных
форм выражения) Қазақ тіл білімінде М.Томанов, Ә.Т.Қайдаров, Ә.Ибатов,
Е.З.Қажыбеков зат есім-етістік жұптарының гомогенділігін (один и тот же )
айтты. Алайда ол тілдің қосымшалы кезеңіне дейінгі жай деп танылды.
Семантикалық тәсілде сөзжасам элементтері ретінде тек жеке сөздер қатысады,
сөз тұлғаларында еш өзгеріс болмайды. Тұлға, сөздің дыбыстық құрамы
өзгермейді, мағынаның ұлғаюы, кеңеюі орын алады.
Тұжырымдар: Сөзжасамның синтетикалық тәсілі тілдің жалғамалы (аглютинативті)
сипатын дәлелдейтін бірден-бір тәсіл. Ол көне тәсілдердің бірі.
Аналитикалық тәсілге тән белгілер:
1. Сөзжасамдық тұлға ең кемі 2 сөзден тұрады.
2. Әрбір сыңар өзі білдіретін лексикалық мағынасын жоғалтпайды.
3. Аналитикалық тәсіл арқылы жасалған жаңа туынды сөздің мағынасы
оның сыңарларының мағынасының қосындысына сай келеді.
4. Әрбір сыңар бірдей дәрежеде жаңа туынды сөз мағынасына үлес қосады.
Бұл - заңдылық тіркесім тәсілімен жасалған сөзжасам объектісі болатын күрделі
зат есімдерді тануда үлкен қиындық келтіреді. Осылай деуге мынадай жайлар
мүмкіндік береді.
