1. Физиология пәнінің мазмұны мен маңызы
жүктеу/скачать 189,93 Kb.
|
сессия ажжф
https, лекция 7, 207181
- Бұл бет үшін навигация:
- Айрықша Без (тимус безі)
- Лангерганс аралдары
| Қалқанша маңы бездері қалқанша безінің артқы бетінде екі жұп түзілім түрінде орналасқан. Олардың жалпы салмағы 0,1-0,15 г құрайды. қалқанша маңы безінің жасушалары паратироид гормонын шығарады, бұл гормон организмдегі кальций мен фосфор алмасуын реттейді (олардың қандағы, сүйек тініндегі тұрақты деңгейін сақтайды, олардың ағзадан шығарылуын қамтамасыз етеді және т.б.). қалқанша маңы безінің гиперфункциясы кезінде кальций сүйектен шығарылады және оның зәрдегі мөлшері артады, бұл бүйрек тастарының пайда болуына, қан тамырларында және басқа органдарда тұздардың жиналуына әкеледі. Сүйек сынғыш болады. Жүйке бұлшықет тіндерінің қозғыштығы төмендейді. Бұл хирургиялық жолмен емделетін сирек кездесетін ауру.
Айрықша Без (тимус безі) төс сүйегінің артқы жағындағы кеуде қуысында орналасқан. Бес жасар балада салмағы 23 Г, 10 жасар балада салмағы 26 г, 15 жасар балада салмағы 37,5 г құрайды, содан кейін біртіндеп азаяды. Бұл бездің гормоны осы уақытқа дейін анықталмаған, бірақ ол лимфа аппаратына қолайлы жағдай жасай отырып, терінің өсуіне әсер ететіні белгілі,антиденелер өндірісіне, ағзаның инфекцияларға төзімділігін арттыратын иммундық реакциялардың дамуына қатысады, бүйрек, қалқанша без және жыныс бездерінің қызметін тежейді. Ұйқы безі құрсақ қуысында орналасқан. Оның нәрестедегі салмағы 2,84 Г, бір жылдың соңында-11,36 г. 13-15 жасқа дейін оның салмағы ересек адамның ұйқы безінің салмағына тең (ер адамда-71,9-76,3 г, әйелдерде-69,1 г). Бұл без сыртқы және ішкі секреция органы болып табылады. Экзокриндік без ұйқы безі шырынымен бірге ішекке, ал эндокриндік без қанға енетін ферменттер шығарады. Дене тіндерінде және бездің ұшында кішкентай аралшықтар түзетін жасушалар тобы эндокриндік функцияны орындайды. Оларды Лангерганс аралдары деп атайды. Баланың дене тіндерінің бірлігінде мұндай аралшықтар олардан үлкен балалар мен ересектердің тіндерінің бірлігіне қарағанда әлдеқайда көп деп болжанады. Аралдар үш гормон шығарады: инсулин, глюкагон және липокаин. Алғашқы екі гормон организмдегі көмір суының алмасуына тікелей қатысады. Инсулиннің әсерінен глюкоза гликогенге айналады, ол бауыр мен бұлшықеттерде жиналып, қандағы қант деңгейін тұрақты ұстайды. Глюкагон бауырдағы гликогенді глюкозаға дейін ыдыратады және бұлшықеттердегі гликогенге әсер етпестен қандағы қант деңгейін жоғарылатады. Еркек жыныс бездеріне сперматозоидтар ( аталық бездер), әйел жыныс бездері-аналық бездер жатады. Нәрестелердегі Аналық бездің салмағы 5-6 Г., ал болашақта даму процесінде аздап өзгереді, мысалы, ересектерде-6-8 г. Жыныс бездері аралас жыныс бездеріне жатады бездер. Эндокриндік бездерді зерттеу әдістері 1-жою(экстирпации)әдісі; 2-трансплантация әдісі (трансплантация); 3-без сығындыларын немесе тазартылған және синтезделген гормондарды енгізу әдісі; 4-қандағы және басқа дене сұйықтықтарындағы гормондарды сандық анықтау әдістері: био-тестілеу, химиялық анықтамалар, радиоактивті талдау, радиоиммунологиялық талдау. Қанның физикалық және химиялық қасиеттері 78 Адам ағзасындағы қан мөлшері дене салмағының ≈ 6-8% құрайды. Перифериялық қан мыналардан тұрады плазма (90% Н2О+2/3 құрғақ.қалдық) және нысанды элементтер: эритроциттер, тромбоциттер мен лейкоциттер. Қанның негізгі функциялары Көлік (әртүрлі заттарды жеткізу метаболикалық (қоректік заттардың тасымалдануы), экскреторлық (метаболизм өнімдерін тасымалдау) және реттеуші (гормондарды тасымалдау) функциялары. Қорғаныс иммунитетті қамтиды (жасушалық және гуморальды) және гемостаз (қан ұюы, фибринмен тұрақтандыру және қан ұюының инволюциясы). Қан-адамның және басқа омыртқалылардың қан айналымы жүйесіндегі дене сұйықтығы, ол қоректік заттар мен оттегі сияқты қажетті заттарды жасушаларға жеткізеді және метаболизм өнімдерін сол жасушалардан шығарады. Қан айналымы жүйесіндегі қан перифериялық қан деп те аталады, ал ол тасымалдайтын қан жасушалары перифериялық қан жасушалары болып табылады. Адам ағзасының өмірлік күші ағзаға энергия беретін қоректік заттарды қабылдау және оларды қорыту арқылы сақталады. Тамак, оның құрамындағы қоректік заттар ағзаға сіңіп, оттегі болған кезде пайда болатын тотығу кезінде энергия бөледі. Қоректік заттардың осы өзгерістерінің нәтижесінде адам ағзасында метаболизм нәтижесінде пайда болатын қажетті заттардан басқа, қажетсіз және тіпті денені уландыратын заттар да бар. Метаболизм нәтижесінде аммиак, мочевина, фенол, индол, кетондар және т. б. сияқты улы заттар пайда болады делік денеде түзіледі. Осылайша, адамның өміріне, сондай-ақ ағзаның метаболизмі нәтижесінде пайда болатын қажетсіз улы тотығудың бөлінуіне байланысты қоректік заттар мен оттегі өте қажет. Мұның бәрін траспорт функциясы организмде қан орындайды. Қан бүкіл денеде өтеді, оның тіндерінің жасушаларында метаболизмге қажетті заттарды тасымалдайды және қажетсіз заттарды сыртқа шығарады. Сонымен қатар, қан қалыпты дене температурасын сақтауға қатысады, дененің иммундық қасиеттерін қамтамасыз етеді және органдардың қызметін гуморальды реттеуге қатысады. Ежелгі уақытта адамдар канды "өмір өзені"деп бекер айтпаған. Яғни, қан мен өмір бір-бірінен бөлінбейді, бірақ екі жолмен жүреді: қан бар жерде өмір де болады, қансыз өмір тоқтайды. Қанның маңызды функцияларын жүзеге асыру оның ерекше құрылымы мен қасиеттеріне байланысты. Қан ағзада көптеген маңызды функцияларды орындайды, соның ішінде: Тіндерді оттегімен қамтамасыз ету (қызыл жасушаларда кездесетін гемоглобинмен байланысады) Глюкоза, аминқышқылдары және май қышқылдары сияқты қоректік заттармен қамтамасыз ету (қанда еріген немесе плазма ақуыздарымен байланысты (мысалы, қан липидтері)) Көмірқышқыл газы, мочевина және сүт қышқылы сияқты қалдықтарды жою Иммунологиялық функциялар, соның ішінде лейкоциттер айналымы және антиденелер арқылы бөгде материалды анықтау Коагуляция, қан тамырларының жарылуына реакция, қан кетуді тоқтату үшін қанды сұйықтықтан жартылай қатты гельге айналдыру Гормондарды тасымалдауды және тіндердің зақымдануы туралы сигналдарды беруді қоса алғанда, мессенджерлік функциялар Негізгі дене температурасын реттеу Гидравликалық функциялар Қан құрамы өте күрделі. Қан жалпы элементтерден, яғни қан жасушаларынан және плазмадан тұрады. Қан жасушаларының формалық элементтеріне қызыл қан жасушалары, ақ жасушалар лейкоцит және қызыл пластинка тромбоциттер жатады. Қан жасушалары барлық қанның 55-60% құрайды, ал плазма 40-45% құрайды. Қан плазмасының құрамы да өзіндік құрамға ие: оның шамамен 90% - ы су, 7-8% - ы ақуыз, 2% - ы әртүрлі органикалық және бейорганикалық заттар. Оның құрамында 0,3-0,6%, майлар мен ақуыздар 0,1%, глюкоза қант 120 мг/%, көмірсулар 0,9%, минералдар тұздар, натрий, хлор тұздары, амин қышқылдары 4-10 мг, мочевина 10-25 мг, әртүрлі ферменттер, гормондар, түрлі дәрумендер, холестерин және т. б. Негізгі ақуыздарға альбуминдер 4,5%, глобулиндер 2-3%, фибриногендер 0,2-0,3% жатады. Біз қартайған сайын қанның қасиеттері өзгереді. Бұл өзгерістер егде жастағы адамдарда қан ұйығыштары мен атеросклероз қаупінің жоғарылауына ықпал етуі мүмкін деп саналады. Біріңғай салалы еттер100 жүктеу/скачать 189,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|