Жіктеу есімдіктері
Жіктеу есімдіктеріне мен, сен, сіз, ол, біз (біздер), сендер, сіздер, олар деген сөздер жатады.
Жіктеу есімдіктері үнемі жақтық ұғыммен байланысты келеді. Сол себептен олар ылғи адаммен байланысты, демек, сөйлеуші, тыңдаушы және бөгде кісі деген ұғымдармен байланысты қолданылады.[1]
Есімдіктердің де септеу жүйесібасқаесімдеріменнегізіндебіріздіболғанымен, олардыңәртобынатәнкейбіререкшеліктері де жоқемес. Мысалы, жіктеуесімдіктерініңжекешетүрлерітөмендегіншесептеледі:
Атау
|
мен
|
сен
|
ол
|
Ілік
|
менің
|
сенің
|
оның
|
Барыс
|
маған
|
саған
|
оған
|
Табыс
|
мені
|
сені
|
оны
|
Жатыс
|
менде
|
сенде
|
онда
|
Шығыс
|
менен
|
сенен
|
онан (одан)
|
Көмектес
|
менімен
|
сенімен
|
онымен
|
Бұлүлгіден, басқаесімдергеқарағанда, жіктеуесімдіктерініңерекшелеусептелетінікөрінеді. Бірақбұлерекшеліколардыңкөпшетүрлерінежәне сіз дегенесімдіктердекездеспейді, соңғылар (сіз, біз, сендер, сіздер) септеужағынанбасқаесімдергеұқсаскеледі.
Сілтеуесімдіктері
Сілтеу есімдіктеріне бұл, осы, сол, анау, мынау, сонау, осынау, ана, мына, сона, әні, міне деген сөздер жатады. Бұлесімдіктернегізіненалғанда, сілтеу, көрсету, нұсқаусияқтыишараттардыбілдіріп, қай? қайсы? дегенсұрауларғажауапберетінаттрибутивтіксөздер.
Сұрауесімдіктері
Сұрау есімдіктері мыналар: кім? не? неше? қай? қандай? қанша? қалай? қашан?
Бұларданбасқа да бірнешесұрауесімдіктері бар, бірақолар - белгіліжолдарменжоғарыдакөрсетілгеннегізгісұрауесімдіктеріненжасалғанесімдіктер.
Өздікесімдік
Қазақ тілінде өздік есімдікке жалғыз ғана өз сөзі жатады. Бұлесімдіккөбінесе өзім, өзің, өзіңіз, өзі, өзіміз, өздеріңіз дегенсияқтыоңашажәнеортақтәуелдеулітүрдеқолданылады.
Белгісіздікесімдіктері
Белгісіздік есімдіктер деп мағыналары жағынан заттар мен құбылыстарды нақтылы түрде білдірмей, белгісіз мәнде айтылатын сөздерді айтамыз.
Белгісіздікесімдіктердіңжасалауына бір, әр, әлде дегенүшсөзұйытқыболыпқызметатқарады, белгісіздікесімдіктер осы сөздердіңкейбірбасқаесімдіктерменбірігуіарқылыжасалады. Мысалы:
Біреу, кейбіреу, кейбір, қайсыбір, әрбір, бірнеше, бірдеме.
Әркім, әрне, әрқайсы, әрқалай. әрине
Әлдекім, әлдене, әлдеқайдан, әлденеше, әлдеқалай, әлдеқашан (алдақашан).
Достарыңызбен бөлісу: |
