2.Көмекші етістіктер-толық лексикалық мағынасы жоқ,жеке тұрып сөйлем мүшесі бола алмайтын,тек негізгі етістіктермен,есім сөздермен тіркесіп қолданылатын етістіктер.қазақ тілінде 4 К.е бар.(еді,екен,емес,)жазда,ет,де,(деді,деген,десе,дейді)Мысалы:Жаманға жүзің салма малды екен деп,жақсыдан күдер үзбе жарлы екен деп.Жеке тұрып лексикалық мағына білдіре алмайтын,сөзге әртүрлі грамм.мағыналар үстейтін мұндай Көмекші етістіктер мәнсіз көмекші етістіктер деп аталады.
3.Шылаулар-сөз бен сөздің немесе сөйлем мен сөйлемнің араларын байланыстыру,құрастыру үшін қолданылатын,өздері тіркескен сөздерінің ұғымдарына әр қилы реңктер үстеп,оларға ортақтасып,тұлға жағынан тиянақталған,лексика-грамматикалық мағынасы бар сөздер немесе тілімізде толық лексикалық мағынасы жоқ,бірақ сөз бен сөзді,сөйлем мен сөйлемді байланыстырып немесе сөзге қосымша мән үстеп тұратын көмекші сөздер.Мысалы:мен жазбаймы өлеңді ермек үшін,Жоқ барды ,ертенгіні термек үшін.
Шылау сөздер дегеніміз-ішкі мазмұндары жағынан да сыртқы формалары жағынан да өздерінің бастапқы шыққан төркіндерінен біржола қол үзіп,әрі осы аталған негізгі үш белгі жөніненде дербестіктеріненде айырылып,өз алдына категория болып қалыптасқан және жалпы көмекші сөздер тобына негізгі ұйытқы есебінде қызмет ететін сөздер.шылаулар грамматикалық жағынан үш жікке бөлінеді:септеулік,жалғаулықтар,демеуліктер.
Көмекші сөздерден негізгі сөздерден айырмашылығы-қазақ тіліндегі сөздер мағынасы мен қызметіне қарай негізгі сөздер және көмекші сөздер деп топқа бөлінеді.
Негізгі сөздер –деп дербес лексикалық та грамматикалықта мағыналары бар және сөйлемде өздігінен мүше болып қызмет атқара алатын сөздерді айтамыз.Негізгі сөздер-заттардың,құбылыстардың,олардың түр түсінің,саны-сапасының,мезгіл-мекеннің,іс-қимылының аты.Мыс:күн,гул,боран бүгін,көк,сегіз.
Көмекші сөздер деп дербес лексикалық мағынада жоқ,грамматикалық мағынада ғана бар,сөйлемде өздігінен мүше бола лмайтын (бірақ оның құрамына енетін),тек негзгі сөздердің арасына дәнекер ғана болатын сөздерді айтамыз.Мыс:де,үшін,дейін,туралы соң,және,арқылы,әрі.Негізгі сөздер ме көмекші сөздердің өзгермейтін,үнемі бірқалыпты тұратын нәрсе емес.Оларда ұдайы қарым қатынасқа түсудің нәтижесінде бір топтан екінші топқа ауысып отырады,демек,негізгі сөздер көмекші сөздерге айналып отырады,тіпті кейде бір сөздің өзі әрі негізгі сөз ретінде де, әрі көмекші сөз ретінде де қолдана беріледі.Мысалы:үсті(жол үсті).
Достарыңызбен бөлісу: |
