1. интерактивтік оқыту әдістерінің теориялық негіздері

Оқыту әдістерін таңдау мәселесін И.Я.Лернер білім беру мазмұнын іріктеудің теориялық тұжырымдамасының негізгі идеяларымен бірлікте шешеді.

Білім беру мазмұнының құрамына төрт құрауыш кіреді: сабақ, іс-әрекет амалдары, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі, әлемге деген эмоциялық-құндылық қарым-қатынас тәжірибесі. И.Я.Лернер осы құрауыштарға түсіндірмелі-иллюстративті, репродуктивтік әдістерді, проблемалық баяндау, эвристикалық, зерттеушілік әдістерді енгізеді 38. Білім беру мазмұнының қандай да бір құрауыштарын меңгертуде нақты әдіс не анықтауыш, не көмекші рөл ойнайды.

Интерактивтік оқытудың нақты және болжамды мақсаттары болады. Осындай мақсаттардың бірі – оқытуға жайлы, ыңғайлы жағдай құру, яғни оқушы өзінің жетістігін, интеллектуальдық дербестігін сезінетіндей жағдай, бұл оқыту үрдісінің өзін нәтижелі ете түседі.

Сабақтағы интерактивтік іс-әрекет өзаратүсіністік, өзараәрекеттестік орнататын диалогтық қарым-қатынасты ұйымдастыруды және дамытуды көздейді. Интерактив бір көзқарастың немесе бір ғана сөйлеушінің басым болуы жағдайын болдырмайды. Сұхбаттасып оқыту барысында оқушылар сыни ойлауды, тиісті ақпарат пен белгілі жағдайды талдау негізінде күрделі мәселелерді шешуді, балама көзқарастарды салыстыруды, ақылды шешімдер қабылдауды, дискуссияға қатысуды, басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасауды үйренеді. Ол үшін сабақта жеке, жұптық және топтық жұмыс, зерттеу жобалары, ролдік ойындар, құжаттармен және сантүрлі ақпарат көздерімен жұмыс, шығармашылық жұмыс, суреттер т.б. жұмыстар ұйымдастырылады.

Интерактивті әдіс кезінде мыналар ескерілуі керек:

- тұлғаның еркіндігі мен құқықтары сақталуы керек;

- тұлғаның өзін көрсете алуына жағдай жасау керек;

- оған өзіндік даралығын көрсетуге мүмкіндік жасау керек;

- педагогикалық қолдау көрсету.

Интерактивтік әдістерді қолдану келесі жағдайларды не шарттарды құруға мүмкіндік береді:

• 
  саналуан шешімдерді іздеуді және талдауды талап ететін мақсаттар мен міндеттер қоюға;
  
• 
  күтілген нәтижеге жету үшін саналуан тәсілдерді таңдауға;
  
• 
  коммуникативтік біліктілік пен дағдыларды дамытуға; атқарылған жұмыстар туралы ойлануға;
  
• 
  шапшаңдық және ептілік секілді маңызды әлеуметтік дағдыларды дамытуға;
  
• 
  шешім қабылдау барысында ойлануға, мәселеге сын тұрғысынан қарауға;
  
• 
  өзгелердің пікірін құрметтеуге, топта, командада тиімді жұмыс жасай білуге, жаңа жағдайларға, жаңа ұжымға, өзгермелі ортаға тез бейімделуге.
  

• 
  коммуникативтік біліктілік пен дағдыларды дамытады, оқушылар арасында эмоционалды байланыс орнатуға көмектеседі;
  
• 
  ақпараттық міндеттерді шешеді, өйткені оқушыларды қажетті ақпараттармен қамтамасыз етеді, олай болмағанда ортақ іс-әрекетті жүзеге асыру мүмкін болмас еді;
  
• 
  жалпы оқу біліктілігі мен дағдыларын (анализ, синтез, мақсат қою т.б.) дамытады, яғни білім беруші міндеттерді шешуді қамтамасыз етеді;
  
• 
  тәрбиелік міндеттерді қамтамасыз етеді, өйткені топпен, командамен жұмыс жасауға, өзгелердің пікірін тыңдауға үйретеді.
  

Сонымен, интерактивті оқыту технологиясы – бұл ұжымдық, өзін-өзі толықтыратын, барлық қатысушылардың өзара әрекетіне негізделген процесс.

Интерактивтік оқыту технологиялары.

1. 
   Жұптық жұмыс.
   
2. 
   Ротациялық (ауыспалы) үштік.
   
3. 
   Карусель – Айналмақ
   
4. 
   Шағын топтармен жұмыс.
   
5. 
   Аквариум.
   
6. 
   Аяқталмаған сөйлем.
   
7. 
   Миға шабуыл.
   
8. 
   Броундық қозғалыс.
   
9. 
   Есептеу ағашы
   
10. 
    Өз атынан сот.
    
11. 
    Азаматтық тыңдау.
    
12. 
    Ролдік (іскерлік) ойын.
    
13. 
    Пресс (сығымдау) әдісі.
    
14. 
    Өз қағидаңды ұстан.
    
15. 
    Дискуссия.
    
16. 
    Дебаттар.
    

Әр ұстаз өз бетінше сыныппен жұмыстың жаңа формаларын ойлап таба алады. Оқушылар бір-біріне сұрақ қойып және оған жауап беруді үйрететін, жұптасып жұмыс істеу әдісін сабақтарда жиі қолданады.

Мысалы: Топтық өзара әрекеттестіктің ең қарапайым формасы - "үлкен шеңбер". Жұмыс үш кезеңнен тұрады.

Бірінші кезең. Топ орындықтарға үлкен шеңбер құрып отырады. Мұғалім проблеманы тұжырымдайды.

Екінші кезең. Нақты уақыт аралығында (шамамен 10 минут) әр оқушы жеке, өз парағына проблеманы шешуге арналған ұсыныс шараларын жазады.

Үшінші кезең. Шеңбер бойымен оқушылар өз ұсыныстарын оқиды, топ үнсіз тыңдайды (сын айтылмайды) және әр бөлім бойынша пікірлер тақтаға тіркеліп жазылады – оны жалпы шешімге қосу не қоспау туралы дауыс береді. Сұрақтың шешімін табу жолдарын тез анықтау мүмкін болғанда ғана "үлкен шеңбер" тәсілі оңтайлы болады.

Осы ұйымдастырылған әдіс-тәсіл мектеп оқушыларына өз құрбыластарын сырттай, бір қырынан көруге мүмкіндік береді:

- олар қалай қарым-қатынас жасайды,

- басқалардың ой-пікірін қалай қабылдайды,

- туындаған дау-дамайды қалай шешеді,

- өз ойын қалай жеткізеді т.б.

Мұғалім мен оқушының интерактивті шығғармашылығы шектелмейді. Оны қойылған мақсатқа дұрыс бағыттай білудің маңызы зор. Бүгінгі шығып жатқан әдістемелік инновациялар оқытудың интерактивті әдісімен байланыстырылған.