Бақылау тар мағынада – дәл сол сәттегі үдерісті зерделеу және баяндау , жағдайды жоспрланылған немесе нормативтілікпен салыстыру.
Бақылау кең мағынада - немесе кешенді бақылау, үдерістің күйін тек оның нормативті сипаттарына сәйкес келу бағалау ғана емес, сонымен қатар, үдерісті реттеу, келешекке нұсқау, оқушылар мен оқытушыларға көмек .
«Бақылау» «тексеруге» қарағанда кең ұғым болып табылады,ол: тексеру нәтижелерін жүйелі түрде есепке алуды, тікелей білімді, ептілікті және дағдыны тексеруді, оқушылардың оқу-танымдық әрекеттерін байқауды ұйымдастыру. Сонымен қатар оларда:
- бақылаудың оқыту үдерісін және оның нәтижесін объективті айнасы рамкасынан шығып кететіні;
- бақылаушылық және орындаушылық әрекеттердің өзара байланысы, бағдарлық әрекеттерді, оқу әрекеттерін жоспарлаудың нақтылы тәсілдерін жасауда, әрбір оқушының өзіндік бақылауын дұрыс қалыптастыратын танымдық әрекеттерді ұйымдастыруға сеп болатындығы анықталған.
Жоғарыдағы мәселелерді талдау барысы бізге оқушылардың білімін және ептілігін бақылау мазмұнынынна қойылатын жалпы талаптарды тұжырымдауға септігін тигізеді:
- тексеру мақсаты оқыту мақсатындағы оқушылардың барлық анықталған білімді меңгеру деңгейлеріне жауап беретін болуы керек:
- тексеру мазмұны оқыту мазмұнына сәйкес болуы керек;
-тексеру құралдары оқу әрекеттері түрлеріне бара-бар және жоспарланған өзбетіншелік таным деңгейін есепке алуы керек;
- тапсырманы орындау нақтылы спалық және сандық көрсеткіштер жүйесінда баяндалуы керек;
- бағалау жоспарланған көрсеткіштер мәліметтері негізінде қойылуытиі
Сонымен қатар, кәсіби оқыту үдерісі үшін білімді, ептілікті бағалау мәселесі өзбетінше, кешенді шешімді қажет етеді. Себебі, білім алушы контингент ерекшеліктеріне; теориялық және практикалық жұмыстарды жүргізу ерекшеліктеріне байланысты. Жоғарыдағы айтылғандар негізінде оқушылардың білімін, ептілігін бақылауды төмендегі өзара байланысқан тұйық тізбек бойынша қарастырған жөн: кәсіби оқыту мақсаты - оған жетудің бара-бар бағалау критерийі – бақылауға алынатын білім, ептілік жиынтығы – бақылау тапсырмаларының жүйесі мен мазмұны - оларды шешуді болжамдау және бағалаудың объективтілігі - оқыту мазмұнын, мақсатын және әдістемесін реттеу. Оқыту мақсатын оқушыларды оқыту соңындағы білім сапасы арқылы баяндау мүмкіндіктері, білім сапасына қойылатын талаптар арқылы оқыту мақсатын қалыптастыру оқытушылар үшін күнделікті жұмыстарында пайдалы екендігін ескеру керек. Мұндай тәсіл сабақтың тақырыбына сай мақсатты нақтылауды, нәтижеге жетуді болжамдауға мүмкіндік береді. Дегенмен, мұндай бағытты танымдық мақсатта қолдану баяндау сипатында орын алатындықтан оның практикалық мәнін төмендетеді.