Олардың «талдамалы күші» -біртекті көрсеткіштердің, құбылыстардың, процестердің сәйкес жиынтықтарын жалпылауда. Талдамалық есептеулерде қажеттігіне қарай орташа шамалардың әралуан формаларын пайдаланады – орташа арифметикалық, салмақтандырылған орташа гармониялық, мезеттік қатардың хронологиялық орташасы, мода, медиана.
Салыстыру –құбылыстардың аражігін анықтаудан басталады, яғни салыстырып отырған құбылыстарды талдайтын синтетикалық акттен басталады, олардың жалпылары мен әртүрлілігі анықталады. Талдау нәтижесінде алынған жалпы, өз кезегінде, жалпыланатын құбылыстарды синтездейді, біріктіреді. Салыстырудың бірнеше формалары бар: жоспармен, өткен кезеңмен, ең жақсы формамен, орташа мәліметтермен салыстыру.
