1. Мәтін бойынша ақсүйек ойыны ойналатын мезгіл
жылы Атилланың мейірімі түскен қала
жүктеу/скачать 32,26 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 12. Мәтін мазмұнының реттілігі
| 10. 452 жылы Атилланың мейірімі түскен қала A) Милан B) Галлия C) Каталаун D) Падуя E) Рим 11. Атилланың тарихта бұрын болмаған шайқасы, ұлы дәуір оқиғасы A) Иллирия B) Фракия C) Каталаун D) Рутила E) Тисса 12. Мәтін мазмұнының реттілігі 1. Аттиланың өлімінен кейін ғұн тайпалар одағы ыдырап, тарап кетті. 2. Аттила 10 жылдай немере ағасы Бледамен бірге билік етеді. 3. Аттиланың тұсында империя өзінің шарықтау биігіне көтеріледі. 4. Ғұн империясының әміршісі, шамамен 400 - 453 жылдары өмір с үрген. A) 4, 2, 3, 1 B) 2, 1,3,4 C) 3, 1,4,2 D) 4, 2, 1,3 E) 2, 3, 4, 1
Тоғызқұмалақ Өте қызық әрі терең ойлауды талап ететін, халқымыздың даналы ғын к өрсететін ұлтты қ ойындарды ң бірі — тоғызқұмалақ. Халқымызбен бірге жасасып келе жатқан то ғызқұмала қ ойыны қазір ке ң тарап, дамып, жетіліп келеді. Көшпелі халықтың өмірінде бүтін сандарды ң т өрт амалын есепте шы ғаруы осы тоғызқұмалақ ойыны арқылы қалыптасқан. Сондықтан да бұл ойын «малшы математикасы» деп атал ған. Шындығында, бұрын далада кездесе кеткен екі малшы осы ойында ғы « қазан» мен «отауды ң» орнын жерді шұқып ойып қойып, дорбаларында жүрген қойдың кепкен 81 құмалағын әр отау ға тоғыз-то ғыздан б өліп салып, бірден ойнай беретін болған. Тоғызкұмалак ойыны қай кезде шығып, қалай қалыптас қаны әзірге белгісіз. Ал, негізінде, Қаза қстан жеріндегі жартастардың немесе төбені ң үстіндегі тегіс тасты ң бетіне ойып сал ған то ғыз құмала қ та қтасы бейнесінің қазірге дейін сақталуы бұл ойынды халқымызды ң көне заманда-а қ ойна ғанын а ңғартады. Мәселен, Қаратау қаласына таяу жердегі Ақшұңқыр деген таст өбені ң үстіне то ғыз құмала қты ң отаулары мен қазандары қашап ойылған. Бұл тақтаны қай кезде кім ойып жаса ғаны әлі белгісіз. Ал жасау ма қсаты, әрине, белгілі. Өйткені малшылар Ақшұңқыр тас жотасынан т өңіректегі малды қарай отырып, т өбені ң үстінде тоғызқұмалақ ойнаған. Тоғызқұмалақ ойынының тақтасы Тарба ғатай тауынын, Сай қан жоталарындағы және Қоржынбай жайлауының етегіндегі жартастар ға ойып салын ғаны белгілі болып отыр. Осындай тарихи деректерге сүйеніп, тоғызқұмалақты көшпелі қаза қ хал қыны ң өмірімен бірге жасас қан ұлттық ойындарының бірі деп толық айтуға болады. Ойын ойлауды ұштайды, есте са қтау қабілетін, математикалық ойлауды дамытады. Ойынның көптеген т әсілдері бар. Ол ойыншыдан аса т өзімділікті, қорғану тактикасын шабуыл жасау әрекеттерімен шебер ұштастырып отыруды талап етеді. То ғыз құмала қ ойыны, әсіресе, соғыстан кейінгі жылдары кеңінен дами бастады. Әлемдік өркениетті ң дамуына үлес қосып, ғажайып құндылықтармен бірге қаншама туындыларды д үниеге әкелген т үркі халы қтары адамзаттық дамудың көшінен кеш қалып көрген емес. Сондай-а қ адамзатты ң а қыл-ойыны ң жемісі болып табылатын зияткерлік ойындарды ойлап тауып, болашақ ұрпағын ерж үректілік, отанс үйгіштік сия қты қасиеттермен бірге зиялылыққа, шебер ойлау мен шыдамдылы ққа т әрбиелеп баулып отырды. Т үркілерді ң дене тәрбиесі мен ақыл-ой ойындарына қатты м ән беріп, дамытып отыр ғаны ж өнінде а қпарат М.Қашқаридің «Түбі бір түркі тілі» атты еңбегінде де кездеседі. Тоғызкұмалақ ойынында қандай бағыт таңдау да, болаша қ жеңіс үшін на қты жоспар к ұру да отауларда орналасқан құмалақтар арқылы шешіледі. Ал құмалақтарды отауларда өз қалауы ңызша орналастыру үшін қай отаудан бастап жүру немесе қарсы отаудан жауап беру, қай отауда құмала қтарды к өп ұстамау және ойында маңызды боп есептелетін тұздыққа ие болу үшін, қай отауды та ңдау м ұны ң барлы ғы отаулар жөніндегі толық түсінігіңізге тікелей байланысты. жүктеу/скачать 32,26 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|