1. Нутрициология, анықтамасы, міндеттері, негізгі ұғымдар
Тамақ аллергиясы, ұғым. Аллергендер, түрлері. Негізгімеханизмдер, көріністер. Тамақаллергиясыкезіндегітамақтану. Элиминациондық диета
жүктеу/скачать 267,97 Kb.
|
НУТРИЦИОЛОГИЯ
І тоқсан 9- сынып Әдебиет БЖБ 2 оқушыға (2)
| 45.Тамақ аллергиясы, ұғым. Аллергендер, түрлері. Негізгімеханизмдер, көріністер. Тамақаллергиясыкезіндегітамақтану. Элиминациондық диета.
Негізіненаллергияныңпайдаболуынабелгілібіртағамдардағыақуызсебепкерболады. Ағзаныңиммундықжүйесіқателесіпбұлақуыздызияндызатретіндеқабылдайды. Ақуызадамағзасынакеліптүскенде, оныңиммундықжүйесісырттанкелген “жауды” жоюмақсатыменE иммуноглобулинідегенатпенбелгіліантиденетүзеді. Аллергия тудырушысолзаткелесіжолыасқазанғатүскенде, бұданалдынтүзілгенантиденелер гистамин сияқтыхимиялықзаттардыбөліпшығарады.Тағамдық аллергия кезіндеадамдақышыма не есекжем (бөртпе) болады, тамағы, көзі не тіліісіпкетеді, жүрегіайниды, құсады, ішіөтеді. Адам бұдан да мүшкілхалгетүсуімүмкін. Мысалы, қанқысымыкүрттөмендейді, басы айналады, есінентанады не жүрегітоқтапқалады. Осындайанафилактикалықбелгілер тез өршіп, арты қайғылыжағдайғаәкепсоғуымүмкін. Кезкелгентағамадамда аллергия тудыруымүмкін. Бірақаллергияныңеңауыртүрікөбінемынатағамдардантуады: сүт, жұмыртқа, балық, шаянтәрізділер, жержаңғақ, бұршақ, жаңғақжәнебидай. Аллергия кезкелгенжастабасталуымүмкін. Зерттеулеркөрсеткендей, олтұқымқуалайды. Мысалы, ата-ананыңбірінде не екеуінде де аллергия болса, бұлбаласынаберілуімүмкін. Бірақкөпжағдайдаөсекеле бала аллергияданарылыпжатады.Тамаққақатыстыеңүлкен реакция - бұланафилаксия .Бұлсіздіңтынысалуқабілетіңізге, қанқысымынтөмендетугежәнежүрексоғужылдамдығынаәсерететінөміргеқауіптіаллергиялық реакция. Анафилаксия тағамтағамыныңәсеріненбірнеше минут ішіндепайдаболуымүмкінжәнекейбіржағдайлардаөлімгеәкелуімүмкін. Аллергендер ағзаға әр түрлі жолдармен- ауыз қуысы, тыныс алу жолдары, тері арқылы, кейде иньекция арқылы енеді. Жалпы, тамақ аллергиясының 90% астамы көбінесе сүт, жұмыртқа, соя, бидай, жержаңғақ, ағаш жаңғағы, балық, майлы балықтарды қолданғанда пайда болады. Азық түлік аллергиясын белгілеу және тұтынушыларды қорғау мақсатында азық үлік өнімдерінде «құрамында соя» бар деген сияқты жазулар болуы керек. Тағам аллергиясымен сонымен қатар жасанды тамақтанатын балалар ауырады. Тағам аллергиясында бірқатар тағамдарды шектеп, бірқатар тағамдарды рационға қосу керек, мысалы, күріш ботқасы, айран, жидексіз йогурт, көк алма, алхоры, смородина, екінші сортты ұннан жасалған нан, жүгері таяқшасы. Осы диеталар 7-10 күнге тағайындылады. Аллерген - антиген, оларға сезімтал адамдарда аллергиялық реакциялар тудырады. Ғылыми тұрғыдан аллерген - бұл иммуноглобулин E (IgE) реакциясы арқылы атопиялық дерматитпен ауыратын адамдарда I типті жоғары сезімталдық реакциясын қоздыруға қабілетті антиген. Аллергиялық реакцияларды емдеуде элиминациялық диетаны қолдану жағымсыз ыңғайсыздықты тудыратын тағамдарды дәл анықтаудың тиімді әдісі болып табылады. Техниканың мәні қарапайым - тағамның тітіркендіргіштерін анықтау, оларды емдеу кезінде бас тартуға тура келеді немесе аурудың қайталану ықтималдығын болдырмау үшін диетадан алып тастау керек. Элиминациялық диета кезінде қандай тағамдардың тұтынылатындығын, олардың мөлшерін, тіпті тамақтану уақытын үнемі жазып отыру ұсынылады. Термиялық өңдеу әдісін, дененің әр ыдысқа реакциясын егжей-тегжейлі сипаттау қажет. Дәрігерге жазбаларды көрсетіңіз, ол сізге тітіркену мен жағымсыз ыңғайсыздық тудыратын аллергенді анықтауға көмектеседі. Көбінесе гипоаллергенді диетаның мәзірінде келесі тағамдарға рұқсат беріледі: Ет өнімдерінен: қайнатқан сиыр еті, ақ тауық және күркетауық еті, вегетариандық сорпалар; Өсімдік майы: зәйтүн, күнбағыс; Ботқа: күріш, қарақұмық, сұлы; Сүт өнімдерінен: сүзбелер, йогурттар, балғын айран және йогуртты қоспасыз пайдалануға болады; Тұздалған ірімшікке (фета ірімшігі) қолдануға болады; Көкөністерден: балғын қияр, қырыққабат, картоп, жасыл бұршақ; Жемістерден: жақсырақ пісірілген алма, алмұрт; Шайдан және кептірілген жемістерден жасалған компот; Кептірілген ақ нан, ашытылмаған жалпақ торттар, ашытқысыз лаваш. Рұқсат етілген тағамдардың тізімі, тыйым салынған тағамдар тізімі сияқты, жеке көрсеткіштерге байланысты әр түрлі болуы мүмкін екенін ескеру керек, ал диетаның соңғы нұсқасын емдеуші дәрігерлер жасауы керек. 46.Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар ( «Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы» Кеден одағының 021/2011 техникалық регламенті). ҚР-да тамақ өнімдері қауіпсіздігінің нормаланатын көрсеткіштері. Қазақстан Республикасының тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы заңнамасында белгіленген тамақ өнімдерінің қауіпсіздігіне және оларды әзірлеу, өндіру, айналымы, кәдеге жарату және жою процестеріне қойылатын талаптар субъектілердің орындауы үшін міндетті болып табылады.Тағам қауіпсіздігі – бұл тағам өнімдерінің адам денсаулығына зиянсыздығы. Әр түрлі мемлекеттердің ауыл шаруашылығының дамуы әр түрлі деңгейде болуына және кейбір мемлекеттер өз-өзін азықпен қамтамасыз ете алмауына байланысты сауда мен жануарлар саудасының әрі қарай жаһандануын болжауға болады. Өндіруші елдерден сапасыз өнімнің импортталуы нәтижесінде адамдар арасында әр түрлі ауруларлар туындауы жиілеп кетті. Халықаралық індет бюросының стандарттарымен ветеринариялық қызметке індеттанулық қадағалау жүргізу, жануарлардың жұқпалы аурулармен, оның ішінде адамға және жануарларға ортақ зооантропоноздармен, зооноздармен және тағам токсикоинфекцияларымен күресу және олардың алдын алуы жүктелген. Тәжірибе жүзінде байқалғандай, алдын алу шараларын жүргізуге және індеттік қадағалауды іс жүзіне асыруға жұмсалған шығын аурудың пайда болғандағы шығынынан едәуір төмен. Аурудан таза емес аумақтардың және шаруашылықтардың пайда болуы көп шығынды өажет ететін ветеринариялық – санитариялық шаралар және жануарлардың жойылуын талап етеді, бұл еліміздің азықтық қауіпсіздігін бұзып, үлкен шығын келтіреді.Адам денсаулығына құрамында әр түрлі аурулардың қоздырғыштары, ксенобиотиктар және суперэкотоксиканттары бар азықтық өнімдер үлкен қауіп төндіреді. Жаңа биологиялық белсенді заттардың, гендік түрлендірілген өсімдіктердің, жануарлардың және ластағыштардың (контаминанттардың) пайда болуына байланысты азық-түлік қауіпсіздігі нақты анықталуы керек, сондықтан азық-түлікті бақылауға арналған жаңа тиімді әдістер мен арнаулы тәсілдер енгізілуі талап етіледі.Сонымен қатар, кейбір оңай олжа тапқысы келетін санасы төмен адамдардың заңсыз әрекетінен рынокта жалған өнімдердің пайда болуын да жоққа шығаруға болмайды. Жалған өнім жасаушылар тұтынушыларды алдап қана қоймайды, кейбір жағдайларда сол жалған өнімдерімен адам денсаулығына зиян келтіріп, өміріне қауіп төндіруі де мүмкін. Әсіресе, тамақ өнімдерінің белгілі бір құрамдарын арзан да сапасыз қоспалармен алмастыру арқылы олардың санын немесе салмағын молайту, өнімнің сыртқы орама, қапшығына оның құрамы мен тағамдық құндылығы туралы жалған ақпараттар беру (мысалы, табиғи емес өнімді табиғи етіп көрсету), т.с.с. тәсілдерді қолдана отырып тұтынушыны алдап, жаңылыстыратын әрекеттер жиі ұшырасады. Нарықта стандарт және қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмейтін өнімдер көп. Тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін арттыру үшін бақылау шараларын күшейту қажет. Сондықтан мұндай әрекеттердің жолын кесу үшін Үкімет пен тұтынушы қауым күш қосып күресуі керек. Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі: 1) субъектілердің Қазақстан Республикасының тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы заңнамасының талаптарын сақтауы;2) субъектінің тамақ өнімдерін әзірлеу (жасау), өндіру (дайындау), айналымы және кәдеге жарату процестерінің (сатыларының) Қазақстан Республикасының тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкестігіне өндірістік бақылау жүргізуі;3) Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында белгіленген талаптарға тамақ өнімдерінің сәйкестігін растау.4) санитарлық-эпидемиологиялық және ветеринарлық-санитарлық сараптама жүргізу;5) тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі саласындағы мемлекеттік реттеу шараларын қолдану арқылы қамтамасыз етіледі.Тамақ өнімдерін әзірлеу, өндіру, айналымы, кәдеге жарату және жою процестері уәкілетті органдармен келісім бойынша жүзеге асырылады . 4. Мынадай көрсеткіштердің бірі бойынша: 1) сапасыздығының айқын белгілері бар (бүлінген, бұзылған, ластанған); 2) радиологиялық, уыттылық, химиялық және (немесе) микробиологиялық нормативтерден асқан; 3) қауіпсіздігі куәландырылған және шыққан тегі расталған құжаттары жоқ; 4) мемлекеттік материалдық резервте сақтауда тұрған және броньнан шығару тәртібімен кәдеге жаратуға жататын тамақ өнімдерін қоспағанда, белгіленген жарамдылық мерзімдері жоқ немесе жарамдылық мерзімдері өткен; 5) Қазақстан Республикасының тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы заңнамасында көзделген мәліметтермен таңбаланбаған; 6) ұсынылған ақпаратқа сәйкес емес; 7) жалған тамақ өнімдері болып табылатын, Қазақстан Республикасының тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкес келмейтін тамақ өнімдері оларды өндіру (дайындау), айналымы және кәдеге жарату процестеріне (сатыларына) жіберілмейді. 5. Генетикалық түрлендірілген объектілердің және тамаққа биологиялық активті қоспалардың айналымына олардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылған қауіпсіздігі ғылыми негізделген растаудан және олар мемлекеттік тіркелгеннен кейін ғана жол беріледі.Азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігі соңғы жылдары еліміздің басқарматылығында аса көңіл бөлініп жүрген мәселелердің бірі болып келеді. Тамақ өнімдерінің ассортименті мен өндірісінің түрлілігінің кеңеюі тұтынутыларға азық-түлік өнімдерінің өндірісінің барлық сатыларында және сатылымында жоғарғы сапа мен қауіпсіздігінің кепілінің қажеттілігіне әкеп соқтырды. Қазіргі таңда Қазақстанның кәсіпорындарында заманауи азықтық тикізат пен дайын өнімдердің сапасы мен қаіупсіздігін қадағалайтын бақылау жүйесі болмағандықтан, көп жағдайда қажетті толық қауіпсіздік қамтамасыз етілмейді. Азық-түлік өнімдері көп жағдайда тез бұзылатын болып келеді және физиологиялық үрдістердің нәтижесінде және микробиологиялық ластанудың әсерінен олар бұл үрдістер адам денсаулығына қауіпті болып табылады. Тамақ өнімдерін қадағалау оларды әзірлеудің (жасаудың), өндірудің (дайындаудың), айналымының, кәдеге жаратудың және жоюдың барлық процестерінде (сатыларында) қамтамасыз етілуге тиіс. Субъектілер тамақ өнімдерін әзірлеу (жасау), өндіру (дайындау), айналымы, кәдеге жарату және жою кезінде технологиялық паспорттар жасау арқылы тамақ өнімдерін қадағалауды қамтамасыз етеді, құжаттамада қажетті технологиялық және бақылау операцияларының жүргізілгені туралы белгі соғылып, анықталған ақаулар және оларды жою жөнінде қолданылған шаралар көрсетіледі. Субъектілер тиісті таңбалаулар мен қолдарын қоя отырып, осы құжаттарды ресімдейді.Тамақ өнімдерін қадағалау жөніндегі деректердің жазбасы олардың жарамдылық мерзімі біткен сәттен бастап бір жыл бойы сақталады. Өткізілуге тиісті тамақ өнімдері одан әрі қадағалану үшін сәйкестендірілуге және таңбалануға тиіс. жүктеу/скачать 267,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|