1. Нутрициология, анықтамасы, міндеттері, негізгі ұғымдар
Сәбилердің қосымша тамақтануы, түсінік. Енгізу мерзімдері мен тағамдары
жүктеу/скачать 267,97 Kb.
|
НУТРИЦИОЛОГИЯ
| 34.Сәбилердің қосымша тамақтануы, түсінік. Енгізу мерзімдері мен тағамдары.
Қосымша тамақ-бұл өмірдің бірінші жылындағы балалардың рационына кіретін әйел сүтінен немесе оны алмастырғыштардан басқа өнімдер мен тағамдардың барлық түрлері. ДДҰ сарапшылары қосымша тамақ өнімдерін екі топқа бөледі:өтпелі кезеңдегі тамақ- балаға арнайы жасалған қосымша тамақ өнімдері. Осы сыни кезеңде тамақтану принциптері мен әдістерінің бұзылуы физикалық дамудың бұзылуына және қоректік заттардың, атап айтқанда Темірдің жетіспеушілігіне әкелуі мүмкін;отбасылық үстелдегі тамақ- баланы да, отбасының басқа мүшелерін де тамақтандыруға арналған қосымша тамақ өнімдері. Мұндай тағамдарды балалар физикалық түрде бір жасқа дейін тұтынуға қабілетті болып келеді.Қосымша тағамдарды (өтпелі кезеңдегі тамақ) енгізу мерзімі мен реттілігі туралы мәселе даулы. Бұл, атап айтқанда, полемика, кейде "қатал"деген ұғым соңғы жылдары орыс әдебиетінде пайда болған. КСРО-да, қосымша тағамдарды ерте енгізу, әсіресе 80-ші жылдары қабылданды. Жасанды тамақтандырудың көптеп таралуы болды, бұл әйелдердің бала туылғаннан кейін қысқа мерзімде жұмысқа баруға мәжбүр болуымен байланысты болды. Кеңінен қолданылатын сүт қоспалары, әдетте, әйел сүтіне қарағанда, оларда ең алдымен ақуызға, май қышқылының құрамына және т.б. өнімдерге көптеп бейімделмеген, сондықтан балаларда ферментопатия, ішек микрофлорасының бұзылуы, аллергиялық дерматит, анемия және рахит аурулары жиі дамыды. Үшінші аптасынан бастап шырындарды (тамшыларды), содан кейін көкөніс сорпасын, екінші айында - жеміс пюресі, үшінші айында – айран, төртінші айында – жарма, бесінші айында – көкөніс пюресі мен сүзбе, содан кейін жұмыртқа және жеті айында - ет және печенье енгізілу ұсынылды. Мұндай қосымша тағамдарды ертерек енгізу әлемде теңдесі жоқ болды. Балалар мен ересектер арасында гастроэнтерологиялық, аллергологиялық, иммунологиялық аурулардың таралуының себептік факторларын анықтауға бағытталған 1999 – 2002 жылдары ДДҰ бастамасы бойынша жүргізілген эпидемиологиялық зерттеулер осы аурулардың дамуының басты себептерінің бірі қосымша тағамды ерте енгізу болып табылатынын анықтады.Қатты немесе ауыр тағамды тұтыну қабілеті баланың жүйке-бұлшықет, ас қорыту, иммундық жүйелері мен бүйректерінің жетілуін талап етеді. Сондықтан қосымша тағамдарды енгізу үшін бастысы баланың жасы емес, жеке дайындығы қажет етіледі. 4 айға дейін балаларда тамақ кесектерін қалыптастыру, оны жұтқыншақтың аузына өткізіп, жұту үшін нейромаскулярлық үйлестірілуі әлі де жоқ. Бас қозғалысы мен омыртқа тірегі әлі дамымаған, сондықтан нәрестелер үшін жартылай қатты тағамды жақсы сіңіру және жұту үшін позицияны сақтау қиын. Бұл жағдайда жетілу белгілері: • қолдауы бар баланың отыру және мойын бұлшықеттерін жақсы басқару қабілеті, бұл тығыз тамақ ішуге ыңғайлы жағдай жасайды; • "шайнау" рефлексінің пайда болуы. Шамамен 5 айдан кейін балалар аузына заттарды алып, тістердің пайда болуына қарамастан кейбір қатты тағамдарды тұтына бастайды; • қасықтан тағамды тілмен ұстап, оны аузыңызға жылжыту, тамақ кесектерін қалыптастыру және оны жұту мүмкіндігі. 4-5 айда жартылай сұйық және қатты тамақты жұту үшін қажетті рефлекторлық механизмдер орнатылады яғни ("қасықты итеру" рефлексі жоғалады), денені тік ұстау. Гаг рефлексі тілдің ортасынан артқы үштен біріне ауысады. 7 айдан бастап тілдің бүйірлік қозғалысы және тамақтың тістерге ауысуы байқалады. 12 айдан бастап айналмалы шайнау қозғалыстары пайда болуы мүмкін, жақтары тұрақты болады, бұл отбасылық үстелден тамақ тұтынуға мүмкіндік береді. Нәрестелерде асқазан, ішек, ұйқы безі ферменттерінің әлсіз секрециясы бар. Емшек сүтінің қорытылуы көбінесе әйел сүтінде ақуыздардың, майлар мен көмірсулардың гидролиздейтін ферменттердің болуымен қамтамасыз етіледі. Асқазан-ішек жолының ферментативтік белсенділігі біртіндеп артады, атап айтқанда, тұз қышқылының секрециясы (3 ай) күшейеді, пепсин (4 ай), панкреатиялық амилаза (2-3 айдан 1 жылға дейін) белсенділігі артады. Шамамен 6 айға дейін баланың ас қорыту жүйесі сүтті емес тағамдардағы крахмалды, ақуыздар мен майларды сіңіре алады. Қосымша тағамдарды енгізудің тиімділігі үшін бүйректің жеткілікті концентрациялық қабілеті қажет. Мысалы, егер әйел сүті ерітінділерге (натрий, хлор, калий, фосфор, құрамында азот бар қосылыстарға) ықтимал жүктеме берсе – 93 мосмоль/л, содан кейін өнеркәсіптік өндірістің сүт қоспасы – 135, ал сиыр сүті – 308 мосмоль/л.қосымша тағамдарды енгізген кезде бүйрекке осмотикалық белсенді заттардың жүктемесі несе ауырлығы бірнеше есе артады. Шамамен 4 айға дейін бүйрек функциясы жетіле түседі, организмде изоволемия мен изосмияны сақтау мүмкіндігі жақсарады. Созылмалы ішілік немесе постнатальды гипоксиямен ауыратын балаларда бұл кейінірек пайда болады-шамамен 6 айға дейін. Қосымша тағамдарды енгізудің маңызды кезеңі асқазан-ішек жолдарының шырышты қабығының жеткілікті қорғаныс функциясы болып табылады, ол энтеропатогенді микроорганизмдерге, потенциалды антигендер болып табылатын ірі бөлінбеген ақуыз молекулаларының қанға енуіне және төзімділікті қамтамасыз етеді. Ішекте секреторлы иммуноглобулин А деңгейі 3-4 айдан бастап жоғарылайды, ішек шырышты қабатының өткізгіштігі төмендей бастайды, шамамен сол жастан бастап: шырыштың гликопротеидтік компоненті жетіледі, энтероцит мембраналарының аққыштығы төмендейді. ДДҰ сарапшылары қосымша тағамдарды баланың өмірінің 4 – тен (4 айдың соңы, яғни кем дегенде 17 апта) және 6 айдан бастап (6 айдың соңы-26 апта) кешіктірмей енгізуді ұсынады. Осы уақыт аралығында балаға қосымша тамақ берудің нақты мерзімдерін әр бала жеке шешуі керек. Қазақстанда өмірінің бірінші жылында балаларды тамақтандыру ДДҰ ұсынымдары бойынша жүзеге асырылады, оларға сәйкес балалар өмірінің алғашқы 6 айында тек қана емшек сүтімен, яғни сумен немесе басқа сұйықтықтармен қоспай-ақ тамақтанады. Балалардың бұл санаты қосымша тағамдарды алғашқы енгізу өмірінің 6 айының соңында жүргізілуі керек. Егер ата-аналар қосымша тамақтануды ертерек бастауды шешсе, онда бұл бала кем дегенде 4 айға толған жағдайда ғана рұқсат етіледі. Қазіргі заманғы бейімделген балалар сүт қоспаларын пайдалану кезінде табиғи және жасанды азықтандырудағы балаларға қосымша тағамдарды енгізу мерзімдері өзара ерекшеленбейді, алайда жекелеген өнімдерді енгізу реттілігі бойынша ерекшеленуі мүмкін. жүктеу/скачать 267,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|