1. Қоғамның әлеуметтік құрылымы және әлеуметтік стратификация Әлеуметтік мобильділік: ұғымы мен түрлері
жүктеу/скачать 194,12 Kb.
|
2 дәріс 2020
| 3. Экономиканың жаһандануы – әлемдік экономиканы тауарлар, қызметтер, капитал, жұмыс күші мен білімнің бірыңғай нарығына айналдыру үрдісі.
XIX ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басында жаһандану әлемнің жетекші елдерінің экономикасына айтарлықтай әсер ететін ауқымға жетті: экспорт квотасы (елдің тауарлары мен қызметтерінің оның жалпы өніміне қатынасы – тек дамыған елдердегі тауарлар үшін 1913 жылы шамамен 13% жетті (1850 жылы 5%). ХХ ғасырдың басында Ұлыбритания өз экономикасына қарағанда шетелге капиталды көбірек инвестициялады, Ресейде жарғылық капиталдың үштен бірі шетелдіктерге тиесілі, ал АҚШ-та жұмысшылардың жартысынан көбі иммигранттар болды. Жаһанданудың бұл толқыны халықаралық еңбек бөлінісі мен өндіріс факторларының халықаралық қозғалысының жинақталған нәтижелері негізінде орын алды. Бұл XIX-XX ғасырлар тоғысындағы өсіп келе жатқан жаһандану әлемдік экономиканың қалыптасуына әкелді. Сол кезде экономистер интернационализация – елдің әлемдік экономикаға қатысуын күшейту үрдісі туралы айта бастады. Ұлттық экономиканың интернационализация индикаторлары (елдің әлемдік экономикаға қатысу көрсеткіштері) үлкен деңгейге жетті. Екі дүниежүзілік соғыс және 30-жылдардағы дағдарыс интернационализацияны тежеді. Ол 20 ғасырдың ортасынан бастап қайта жанданды. Содан кейін интернационализация соғыс алдындағы деңгейге жетіп қана қоймай, оны көп жағынан басып озды. Жаһанданудың екі негізгі салдары бар. Біріншіден, бұл оған белсенді қатысушы елдердің экономикалық өсуін жеделдету. Екіншіден, бұл әлемдік экономиканың барлық қатысушыларының осы экономикаға тәуелділігінің артуы. Жаһанданудың жағымды әсерлеріне сыртқы нарықтардың және сыртқы ресурстардың қол жетімділігінің артуы жатады. Сыртқы нарықтардың қол жетімділігі елдің бәсекеге қабілетті секторларының басқа көптеген елдердің нарықтарына шығуға мүмкіндік береді, мұны ресейлік көмірсутектер, металдар мен қару-жарақ мысалынан көруге болады. Кейбір елдерде табиғи ресурстардың, капиталдың, білімнің жетіспеушілігін олардың басқа елдерден белсенді импорты азайтады, оны Қытай соңғы онжылдықтарда көрсетті. Теріс салдарларға, ең алдымен, ұлттық экономикалардың әлемдік экономикаға тәуелділігінің артуы жатады. Кейбір елдерде пайда болған дағдарыстар бұрын олармен әлсіз байланыста болған басқа елдерге әсер етеді, мысалы, 1997 жылы Оңтүстік-Шығыс Азияда пайда болған 1997-1999 жылдардағы жаһандық қаржы дағдарысы, 1998 жылы Ресей мен ТМД-ның басқа елдеріне және бір жылдан кейін – Аргентина, Бразилия және Латын Америкасының басқа елдеріне әсер етті. Тек оң немесе теріс деп айтуға болмайтын салдарға ішкі нарықтағы бәсекелестіктің артуы және ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеу мүмкіндіктерінің қысқаруы жатады. Осылайша, көптеген елдердегі бәсекеге қабілетсіз салалар өз қызметтерін шетелден келетін тауарлардың ағымымен шектейді. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында басталған және ақпараттық технологияның дамуына негізделген әлемдік экономиканың интернационализациясының сапалы жаңа кезеңі жаһандану деп аталады. Бұл кезеңнің келесі сапалық сипаттамаларын бөліп көрсетуге болады: жүктеу/скачать 194,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|