1. Оқыту әдістері ұғымы және олардың жіктелуі Көркем еңбекті оқытудың негізгі әдістері
жүктеу/скачать 34,61 Kb.
|
лекция-2
| 2. Оқытудың көрнекі әдістері
Оқытудың көрнекі әдістері деп оқу материалын игеру оқу процесінде қолданылатын көрнекі құралдар мен техникалық құралдарға айтарлықтай тәуелді болатын әдістер түсініледі. Көрнекі әдістер ауызша және практикалық оқыту әдістерімен бірге қолданылады. Көрнекі оқыту әдістерін шартты түрде 2 үлкен топқа бөлуге болады: - иллюстрация әдісі; - демонстрация әдісі. Демонстрация (лат. demonstratio-көрсету) - әр түрлі көрнекілік құралдарын сабақта бүкіл сыныпқа көрсетуде көрініс табатын әдіс. Демонстрация студенттерді құбылыстармен, процестермен, объектілермен табиғи түрде көрнекі және сезімтал таныстырудан тұрады. Бұл әдіс негізінен зерттелген құбылыстардың динамикасын ашуға қызмет етеді, бірақ сонымен бірге объектінің сыртқы түрімен, оның ішкі құрылымымен немесе бірқатар біртекті объектілердегі орналасуымен танысу үшін кеңінен қолданылады. Табиғи нысандарды көрсету кезінде, әдетте, сыртқы көріністен басталады (өлшемі, пішіні, түсі, бөліктері және олардың өзара байланысы), содан кейін ішкі құрылғыға немесе жеке қасиеттерге ауысады, олар арнайы ерекшеленеді және баса назар аударады (құрылғының әрекеті және т.б.). Көркем шығармаларды, киім үлгілерін және т.б. көрсету де тұтас қабылдаудан басталады. Көрсетілім көбінесе қарастырылған объектілердің сызбалық эскизімен бірге жүреді. Тәжірибені көрсету тақтаға сурет салумен немесе тәжірибенің негізін құрайтын принциптерді түсінуді жеңілдететін схемаларды көрсетумен бірге жүреді. Бұл әдіс студенттердің өздері пәндерді, процестер мен құбылыстарды өздері оқып, қажетті өлшеулерді жүргізген кезде, тәуелділіктерді анықтаған кезде ғана тиімді болады, соның арқасында белсенді танымдық процесс жүзеге асырылады – олар туралы басқа адамдардың идеялары емес, заттар, құбылыстар түсіндіріледі. Демонстрацияның объектілері: демонстрациялық Көрнекі құралдар, суреттер, кестелер, диаграммалар, карталар, мөлдір үлдірлер, Фильмдер, модельдер, макеттер, диаграммалар, ірі табиғи заттар мен препараттар және т. б.; Демонстрацияны мұғалім негізінен жаңа материалды зерттеуде, сондай-ақ зерттелген материалды жалпылау мен қайталауда қолданады. Демонстрацияны қолдану тиімділігінің шарттары: мұқият ойластырылған түсіндірмелер; барлық оқушыларға көрсетілетін объектілердің жақсы көрінуін қамтамасыз ету; демонстрацияны дайындау және өткізу жөніндегі жұмысқа соңғысын кеңінен тарту болып табылады. Иллюстрацияны оқытудың өзара әрекеттесу әдісі ретінде мұғалім оқушылардың санасында зерттелетін құбылыстың нақты, нақты және айқын бейнесін көрнекілік құралдарын қолдана отырып жасау үшін қолданады. Иллюстрацияның негізгі функциясы-теориялық ұстанымдарды растау үшін форманың, құбылыстың мәнін, оның құрылымын, байланыстарын, өзара әрекеттесуін бейнелі түрде қайта құру. Бұл барлық анализаторларды және олармен байланысты сезімнің, қабылдаудың, ұсынудың психикалық процестерін белсенділік күйіне келтіруге көмектеседі, нәтижесінде балалар мен мұғалімнің жалпылама-аналитикалық психикалық белсенділігі үшін бай эмпирикалық негіз пайда болады. Суреттер барлық оқу пәндерін оқыту процесінде қолданылады. Иллюстрация ретінде табиғи және жасанды жасалған заттар қолданылады: макеттер, модельдер, муляждар; бейнелеу өнерінің туындылары, фильмдердің, әдеби, музыкалық, ғылыми шығармалардың фрагменттері; карталар, схемалар, графиктер, диаграммалар түріндегі символдық құралдар. Суреттерді қолданудың оқу нәтижесі студенттердің зерттелетін пәнді алғашқы қабылдауының анықтығын қамтамасыз етуде көрінеді, бұл барлық кейінгі жұмыс пен зерттелетін материалды игеру сапасына байланысты. Көрнекілік құралдарының мұндай бөлімшесі иллюстрациялық немесе демонстрациялық болып табылады; ол көрнекіліктің жекелеген құралдарын иллюстрациялық және демонстрациялық (мысалы, эпидиаскоп немесе кодоскоп арқылы иллюстрацияларды көрсету) топқа жатқызу мүмкіндігін жоққа шығармайды. Оқу процесіне жаңа техникалық құралдарды енгізу (бейнемагнитофондар, компьютерлер) оқытудың көрнекі әдістерінің мүмкіндіктерін кеңейтеді. Көркем еңбек сабағында оқушылар бұйымның негізгі бөлігін графикалық бейнелер бойынша орындайды. Оларға мыналар жатады: * көркем сурет-заттың нақты бейнесі, егер оның болмауынан, кішкентай немесе үлкен өлшемінен көрсету мүмкін болмаса; материал мен түстерді анықтауға мүмкіндік береді (Көркем еңбек және бейнелеу өнері сабақтарында қолданылады); - техникалық сурет-сызба-өлшеу құралдарын пайдалана отырып, еркін, қолдан жасалған графикалық сурет; құрылымның барлық элементтері өлшемдер мен пропорцияларды шамамен сақтай отырып беріледі (Көркем еңбек сабақтарында қолданылады); - эскиз-өлшемі мен пропорциясын шамамен сақтай отырып, сызба-өлшеу құралдарын қолданбай орындалған заттың шартты көрінісі (көркем еңбек және бейнелеу өнері сабақтарында қолданылады); - сызба-белгілі бір масштабтағы сызба-өлшеу заттарының көмегімен, өлшемдердің дәл сақталуымен, параллель пропорциялар әдістерін пайдалана отырып, заттың графикалық бейнесі заттың мөлшері мен нысаны туралы деректерді қамтиды (Көркем еңбек сабақтарында қолданылады); - техникалық карта-бұйымның суреті болуы мүмкін сурет, құралдар, материалдар мен құрылғылар көрсетілуі мүмкін, бірақ әрдайым операциялар мен жұмыс әдістерінің дәйектілігі болуы керек (Көркем еңбек сабақтарында қолданылады). Көрнекі әдістерді қолдануға қойылатын талаптар: қолданылатын көрнекілік оқушылардың жасына сәйкес келуі керек; көрнекілік модерацияда қолданылуы керек және оны біртіндеп және сабақтың тиісті сәтінде ғана көрсету керек; байқау барлық оқушылар көрсетілген тақырыпты жақсы көре алатындай етіп ұйымдастырылуы керек; иллюстрацияларды көрсету кезінде маңызды, маңызды нәрсені нақты бөліп көрсету керек; құбылыстарды көрсету кезінде берілген түсіндірмелерді егжей-тегжейлі ойластыру керек; көрсетілген көрнекілік материалдың мазмұнымен дәл сәйкес келуі керек.; көрнекі құралдарда немесе демонстрациялық құрылғыда қажетті ақпаратты табуға студенттерді тарту. Оқытудың көрнекі әдістерінің ерекшелігі-олар міндетті түрде белгілі бір дәрежеде оларды ауызша әдістермен біріктіруді ұсынады. Сөз мен көрнекіліктің тығыз байланысы "объективті шындықты білудің диалектикалық жолы тірі ойлауды, дерексіз ойлау мен практиканы бірлікте қолдануды қамтиды"дегеннен туындайды. Сөз байланысы мен көрнекіліктің әртүрлі формалары бар. Олардың біреуіне толық артықшылық беру қате болар еді, өйткені оқыту міндеттерінің сипаттамаларына, тақырыптың мазмұнына, қол жетімді көрнекі құралдардың сипатына, сондай-ақ оқушылардың дайындық деңгейіне байланысты әр жағдайда олардың ең ұтымды үйлесімін таңдау керек. Технология сабақтарында оқытудың көрнекі әдістерін қолдану ауызша оқыту әдістерін минималды қолданумен тарылады. 3. Оқытудың практикалық әдістері Оқытудың практикалық әдістері оқушылардың практикалық іс-әрекетіне негізделген. Бұл әдістер практикалық дағдыларды қалыптастырады. Практикалық әдістерге жаттығулар, практикалық жұмыстар жатады. Жаттығулар. Жаттығулар деп оны игеру немесе оның сапасын арттыру мақсатында ақыл-ой немесе практикалық әрекеттерді қайта-қайта (бірнеше рет) орындау түсініледі. Жаттығулар барлық пәндерді оқытуда және оқу процесінің әртүрлі кезеңдерінде қолданылады. Жаттығудың сипаты мен әдістемесі оқу пәнінің ерекшеліктеріне, нақты материалға, зерттелетін сұраққа және оқушылардың жасына байланысты. Жаттығулар табиғаты бойынша бөлінеді: - ауызша; - жазбаша; - оқу-еңбек; - графикалық. Олардың әрқайсысын орындау кезінде оқушылар ақыл-ой және практикалық жұмыс жасайды. Жаттығуды орындау кезінде оқушылардың Тәуелсіздік дәрежесі бойынша: - бекіту мақсатында белгілі ойнату жаттығулары; - ойнату жаттығулары; - білімді жаңа жағдайларда қолдану бойынша жаттығулар-жаттығу жаттығулары. Егер студент іс-әрекеттерді орындау кезінде өзіне немесе дауыстап сөйлесе, алдағы операцияларға түсініктеме берсе, мұндай жаттығулар түсініктеме деп аталады. Іс-әрекеттерге түсініктеме беру мұғалімге әдеттегі қателіктерді анықтауға, оқушылардың іс-әрекеттеріне түзетулер енгізуге көмектеседі. Жаттығуларды қолдану ерекшеліктері. Ауызша жаттығулар оқушылардың логикалық ойлауын, есте сақтау қабілетін, сөйлеуі мен зейінін дамытуға ықпал етеді. Олар динамикалық, жазбаларды жүргізу үшін уақытты қажет етпейді. Жазбаша жаттығулар білімді бекіту және оларды қолдану дағдыларын дамыту үшін қолданылады. Оларды қолдану логикалық ойлауды, жазбаша сөйлеу мәдениетін, жұмыстағы тәуелсіздікті дамытуға ықпал етеді. Жазбаша жаттығуларды ауызша және графикалық түрде біріктіруге болады. Графикалық жаттығуларға сызбаларды, сызбаларды, графиктерді, плакаттарды, стендтерді және т. б. құрастыру бойынша оқушылардың жұмыстары жатады. Графикалық жаттығулар әдетте жазумен бір уақытта орындалады. Оларды қолдану студенттерге оқу материалын жақсы қабылдауға, түсінуге және есте сақтауға көмектеседі, кеңістіктік қиялдың дамуына ықпал етеді. Графикалық жұмыстар, оларды орындау кезінде оқушылардың Тәуелсіздік деңгейіне байланысты, репродуктивті, оқу немесе шығармашылық сипатта болуы мүмкін. Жаттығу бірнеше ережелерді сақтаған кезде ғана тиімді болады. Жаттығу әдісіне қойылатын талаптар: оқушылардың оларды орындауға саналы көзқарасы; жаттығуларды орындауда дидактикалық бірізділікті сақтау-алдымен оқу материалын есте сақтау және есте сақтау бойынша жаттығулар, Содан кейін – көбейтуге – бұрын білгендерін қолдануға – білгендерін стандартты емес жағдайларға өз бетінше беруге-шығармашылық қолдануға, оның көмегімен жаңа материалды игерілген білім, білік және дағды жүйесіне қосу қамтамасыз етіледі. Оқушылардың болжау, түйсігі қабілетін қалыптастыратын проблемалық-іздеу жаттығулары өте қажет. Көркем еңбек сабағында студенттер политехникалық біліммен бірге жалпы еңбек политехникалық дағдыларын игереді: орынды жабдықтау, еңбек өнімін жобалау, еңбек процесін жоспарлау, технологиялық операцияларды жүргізу. Практикалық әдістерді қолдану кезінде дағдылар қалыптасады. Әрекеттер - студенттер баяу қарқынмен жүзеге асырады, әр орындалатын элемент туралы мұқият ойланады. Әдістер-арнайы жаттығулар процесінде одан әрі түсінуді және жетілдіруді қажет етеді. Операциялар-біріктірілген әдістер. Тәжірибеде қолданылатын дағдылар-бұл студенттердің дұрыс жұмыс әдістерін таңдаумен берілген әрекеттерді саналы түрде орындау деп түсініледі, бірақ білім шеберлік деңгейіне жеткізілмеуі мүмкін. Дағдылар-белгілі бір дәрежеде автоматизмге дейін жеткізілетін және әдеттегі стандартты жағдайларда орындалатын әрекеттер. Дағдыларды қызмет түрін өзгертпестен қайта пайдалануға болатын бір типті жаттығулар дамытады. Жұмыс кезінде мұғалім балалардың еңбек дағдыларын қалыптастыруға баса назар аударады. Дағдылар бейтаныс жағдайда адамның іс-әрекетінде көрінеді. Дағдыларды қалыптастыру үшін іс-әрекет режимін жаңа жағдайға ауыстыруға мүмкіндік беретін әртүрлі жаттығулар өткізіледі. Бастауыш сынып оқушылары Көркем еңбек сабақтарында дағдылардың үш негізгі тобын қалыптастырады: - Политехникалық дағдылар – өлшеу, есептеу, графикалық, технологиялық. - Жалпы еңбек дағдылары – ұйымдастырушылық, конструкторлық, диагностикалық, операторлық. - Арнайы еңбек дағдылары-әртүрлі материалдарды әртүрлі тәсілдермен өңдеу. - Дағдыларды қалыптастыру әрқашан практикалық қызметпен байланысты. Бұл білім көздері бойынша жіктелген оқыту әдістерінің қысқаша сипаттамасы. Бұл жіктеудің басты кемшілігі-бұл оқушылардың оқудағы танымдық іс-әрекетінің сипатын көрсетпейді, олардың оқу жұмысындағы Тәуелсіздік дәрежесін көрсетпейді. Дегенмен, дәл осы жіктеу практик-мұғалімдер, әдіскер-ғалымдар арасында ең танымал және технология мен бейнелеу өнері сабақтарында қолданылады. жүктеу/скачать 34,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|