Тапсырма:ә)Берілгенварианттағымәліметтербойыншамынакөрсеткіштерді есептеу:S,S1,Q,R,B.
Бірінші тапсырманы орындаған соң екінші тапсырманы орындаймыз. Олүшін берілген формулалар арқылы өз вариантымыздың мәліметтері бойыншаS,S1, Q, R, B көрсеткіштерін есептеу керек. Бұл есептеулерді жүргізу үшін 3,4,5,6кестелермәліметтерінпайдаланамыз
5 сурет. Гелиограф 1-негізі, 2-ендік көрсеткіш, 3-ендік секторы, 4-винт,5-чашка, 6-ұстап тұратын, 7-лента тұратын жер, 8-лента, 9-шар, 10-ось, 11-штифт,12-қоятындиск,13-көрсеткіш,14-тіктұрғыш.
3–кестеСтуденттергеберілетінварианттаржәнеесептеулержүргізуүшінмәліметтер
|
Варианттар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
h0
|
90
|
30
|
90
|
30
|
90
|
30
|
90
|
30
|
90
|
30
|
90
|
30
|
90
|
30
|
Р
(тұнық)
|
0,6
|
0,7
|
0,6
|
0,7
|
0,6
|
0,7
|
0,6
|
0,7
|
0,6
|
0,7
|
0,6
|
0,7
|
0,6
|
0,7
|
D
|
0,2
|
0,1
|
0,2
|
0,3
|
0,1
|
0,2
|
0,3
|
0,1
|
0,2
|
0,3
|
0,1
|
0,2
|
0,3
|
0,2
|
Еэф
|
0,1
|
0,2
|
0,1
|
0,1
|
0,2
|
0,1
|
0,2
|
0,2
|
0,1
|
0,1
|
0,2
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
А
|
Құрғақсаздақ
|
Құм
|
Ылғалсаздақ
|
Ашықсұртопырақ
|
құмбалшық
|
Көкшөп
|
Беде
|
Сұлы
|
Қарабидай
|
Картоп
|
Жаңатүскенқар
|
Сұрқар
|
Қарағайлыорман
|
Шыршалыорман
|
кесте-Әртүрліжербетітөсеніштерініңальбедосы(орташаА,%)
Беткітүрлері
|
А, %
|
|
А, %
|
Қоңырқұрғақтопырақ
|
19
|
Қарабидай,бидай,арпа
(толықпісуі)
|
24
|
Аққұрғақтопырақ
|
39
|
Картоп, шығуы(топырақ
құмбалшық)
|
26
|
Құрғақкөгілдірсаздақ
|
23
|
Картоп,гүлденуіпісуі
|
21
|
Ылғалкөгілдірсаздақ
|
16
|
Картоп,жапырақтың
қурауы
|
18
|
Ашықсұр топырақ
|
31
|
Жаңатүскенқұрғаққар
|
88
|
Ақшылсұрқұмбалшық
|
25
|
Тазаылғалдықар
|
55
|
Көкшөп
|
23
|
Жатыпқалғантығызқар
|
60
|
Қаракөкшөп,түрлішөптің1-
шіфазададамуы
|
17
|
Сусіңірілген сұр қар
|
30
|
Кептірілген шөп
|
18
|
Қарағайлыбиікорман
|
13
|
Беде,гүлденукезеңі
|
28
|
Шыршалықалыңорман
|
37
|
Сұлы,шығуы(құмбалшық)
|
18
|
Араласжапырақтыорман
|
17
|
Сұлы,түтікшеленуі
|
22
|
Сұлы,толықпісуі
|
26
|
5кесте-Әртүрлібұрыштардыңsinh0мәндері
h0
|
0º
|
10º
|
20º
|
30º
|
40º
|
50º
|
60º
|
70º
|
80º
|
90º
|
sinh0
|
0
|
0,17
|
0,34
|
0,50
|
0,64
|
0,77
|
0,87
|
0,94
|
0,98
|
1,0
|
6кесте-Күнніңбиіктігінебайланыстыатмосферамассасыныңмәндері
h0
|
90º
|
80º
|
70º
|
60º
|
50º
|
40º
|
30º
|
20º
|
15º
|
10º
|
5º
|
0º
|
m
|
1,0
|
1,02
|
1,06
|
1,15
|
1,30
|
1,55
|
2,0
|
2,90
|
3,82
|
5,40
|
10,40
|
35,0
|
Бақылаусұрақтары
Күнрадиациясыныңмаңызы
Радиациялықтепетеңдікжәнеоныңқұрамдары
Тікжәнешашырандырадиациялар
Шағылысқанрадиация.Альбедо
Күнрадиациясыныңөсімдіктергеәсері
Күнрадиациясынөлшеуәдістеріжәнеаспаптары(приборлары)
№3 Зертханалық-тәжірибелікжұмыс
Тақырып:Топырақпенауаныңтемпературасынөлшеу,топырақпенауаныңтемпературасынөлшейтінтермометрлердіңқұрылысыментанысу.
Мақсаты:Термометрлерментанысужәнеөлшемдердіжүргізу.
Топырақ пен ауаның температурасын өлшейтін аспаптар: ЖеделөлшейтінтермометрТМ-3, максималдытермометр–ТМ-1,минималды-ТМ-
2.СавиновтыңТМ–5термометрі.Танаптықжағдайындатопырақтыңтереңқабаттарының температурасын (3-40см)өлшейтін щупАМ– 6термометрі. Термометрлердіңсипаттамасы:жеделөлшейтінтермометрТМ-3(3сурет)белгілібір уақытта топырақ бетінің температурасын өлшеу үшінқолданылады.Бұлсынаптытермометрдіңпішініцилиндртәріздіболыпкеледі.Оныңәрөлшембөлігі 0,50С–қабөлінген.
сурет-Сұйықты термометр
1,4- шәкіл орнатқышы,2 – шыны, 3-шәкіл,5- капилярлық түтікше,6-резервуарқорапшасы
Максималды ТМ-1термометрі максималды температураны өлшеу үшінқолданады. Термометр цилиндр тәрізді болып келеді. Термометрді пайдалануүшіноныкөлденеңбағыттаорналастырады(резервуарысәлтөменорналасады).Термометрдіңмаксималдыкөрсеткіштеріштифтарқылысақталады.Штифтрезервуардыңтүбіндеорнатылған.Температуражоғарылағанкездеқоймадағысынапкапиллярдыңішіндекөтеріледі.Алтемпературатөмендегенкездеолартқақайталмайды.Осыүрдісарқылымаксималды температураның көрсеткіштері өлшенеді. МаксималдытермометрТМ-1өтежоғарытемператураныөлшеуүшінқолданылады.Максималды термометр дөңгелек сынап құйылған резервуар түрінде болады.Олқоймағабекітіледі.
Белгілі бір кезеңнің аралығында ең төмен температураны өлшеген кездеминималдыТМ-2термометрдіқолданады.Резервуарыцилиндрнемесевилкатәрізді.Термометрдіңминималдыкөрсеткіштерінспирттіңішіндеорналасқанжеңілштифтіарқылыанықтайды.Штифтқарашыныданжасалған, екі шеті ұлғайған. Температура жоғарылаған кезде спирт штифтіайналыпжоғарыжаққаағады,алтемпературатөмендегенкездеспиртштифтпен бірге қоймаға қарап жылжиды. Температура төмендеген сайын олқозғалады. Температура жоғарылаған кезде ол тоқтап қалады. Есептеу үшінштифтіңрезервуарға қарсы шеткіжағынақарапесептейді.Жазғыуақыттажоғары температуралар болған кезде термометр істен шығып қалуы мүмкін.Сондықтан,оныкүндіз алыптастайды.
Орнатужәнеөлшеу:топырақбетіндегітемператураныөлшеуүшінтермометрлердіметеорологиялықстанциялармен,посттардыңашықалаңдарындаорнатады(4х6м).Орнатқанкездеөсіптұрғанөсімдіктердіжұлып,топырақтықопсытады.Үштермометрдіалаңныңортасына,резервуарларыншығысқабұрып,арақашықтығын10-15смжасап,термометрлерді сәл басып топыраққа жартылай көміп тастайды. Жедел жәнеминималдытермометрлердікөлденең,алмаксималдытермометрдіңрезервуарынсәлеңіспенорнатады.Термометрлердіорнатудыңалдындаминималдытермометрдіңштифтынспирттіңменискисінежақындатуүшінрезервуарды жоғары жаққа бұрады, ал максималды термометрді бірнеше ретсілкілейді. Оның көрсеткіштері жедел өлшейтін термометрмен бірдей болукерек.
Өлшеулерді 0,1 0С дәлділікпен жүргізеді. Алдын ала жылдам өлшейтінтермометрдіңкөрсеткіштерінбақылайды,содансоңминималдыжәнемаксималдытермометрлерінқарайды.
Қоймаданкапиллярларғаөткенуақыттажиырылады(4-сурет).Температура көтерілген уақытта сынап капиллярдан қайтадан қоймаға келеалмайды.Бұлбіразуақыталады.МинималдытермометрТМ-2бақылаукезінде өте жоғарғы температураны өлшеуге арналған. Термометр қоймасыдөңгелекшекеледі.Температураныңтөмендегенінішіндегісынаптанбайқаймыз. Сынапты көру үшін түтікше қара шыныдан жасалынған (4- сурет).Қысымжоғарыболсада,сынаптүтікшеденсыртқашықпайды.Алтемпературатөментүскенуақыттаақырындаптөмендетілебереді.Олтемпературатүскенуақыттабарыптоқтайды.
Жазғыуақыттаөтежоғарғытемпературадантермометрістеншығыпқалуымүмкін.Ондайкездетермометрдіыстықжерденшешіп,1күндейсалқынжердеұстайды.
сурет –Ең төмен температураны өлшейтінтермометр1-резервуар,2–штифт,3-капилляр
5–сурет.
Топырақ температурасын өлшейтін термометрлерді орнататын орын.1 –топырақбетіндегі температурасынөлшейтінтермометрлер,
2–Савиновтыңиілгентермометрі,3–Тақтайшаданжасалғаннастил.
сурет. Ең төменгі температура өлшейтін термометрдің құрылғысы.1–капилляр,2–штифт,3–спиртменискі
Танаптарға орнататын болса, онда термометрді сүрі жерге, алөсімдіктер өсіп тұрған жерлерде сол өсімдіктің қатар арасына орналастырады.ТМ–5термометрі5,10,15,20смтопыраққабаттарынжылыкезендетемпературасынөлшеуүшінқолданады. Оныңқұрамына4–термометркіреді.Бәрідөңгелекшекелген,төменгіжағыныңиіленуменерекшеленеді.Резервуардан биіктеу келіп, шеткі жақтары 135 градусқа бүгілген.
Резервуарданшәкілінедейінжылыөткізбейтінжабдығыменқапталған.
Резервуардын түбінде жатқан шәкілі температурасын жақсы көрсетеді.Қолданысы:Иіндітермометрдітопырақбетініңтемпературасынөлшейтінтермометрлерменбіргеорналастырады.Термометрдіорналастырғанкездеұзыннанкішісінеқатарымен,шығыстан батысқақарайаралары10смқашықтықта орнатады.ИіндіСавиновтыңтермометрінАВСДтрапецияретіндебірқатарғаорналастырады.
Олар дәл шығыс – батысбойынша орнықпай, кейде солтүстікке де 30градусқабұрылады.Бұлардың дұрыс тұрғанын қадағалау үшін оны өлшепотырады.Олардыңөлшемі45градусқатеңкелуікерек.Термометрбойыншаөлшеудәлділігі0,10С–қадейінжүргізеді.
сурет.Иіндітермометрдіңқолданысы.
Достарыңызбен бөлісу: |