1-СҰРАҚ. Абайдың өскен ортасы,алған білімі: діни,қоғамдық-саяси шығармалары арқылы дәлелде
-СҰРАҚ. Абайдың музыкалық мұрасының зерттеудегі Ахмет Жұбановтың үлесі
жүктеу/скачать 129,29 Kb.
|
Әмренов Финал
АБАЙ 25 ӨЛЕҢ
| 21-СҰРАҚ. Абайдың музыкалық мұрасының зерттеудегі Ахмет Жұбановтың үлесі
Ахмет Жұбанов Абайдың музыка өнері жайлы өзіндік сан салалық пікір ойын білдірген болатын. Соның бірі: Абай туралы А.Затаевич: «Тобықты руынан шыққан» деп жазды. Абай Құнанбаев - қазақ ақындарының ішіндегі ең ірісі, қазақтың жазба әдебиетінің негізін қалаушы, 1845 жылы туған, ал 1904 жылы 59 жасында дүниеден өткен. Абай, білімі бойынша ол шын мәнінде өздігінен ізденіп оқыған, өйткені ол қазақ мектебіне тек 4 ай бойы барған. Орыс тіліндегі шығармаларды, Семей губерниясына жер аударылған, орыс геолог досы Мехаэлиспен танысады. Абай олардың арасында әсіресе ерекше болған геолог достары Михаэлис пен Чернышевскийді ұстаз еткен. Орыс достарының көмегімен Абай Пушкин, Лермонтов және Крыловтың шығармаларымен танысып, олардың көптеген үзінділерін керемет қазақ өлеңдерімен аударған. Ол сонымен қатар , музыкалық әуендерді тыңдағанды ұнататын, бірақ ол шығармаларында тиісті ақыл мен талғамнан алыс болған. Шын мәнінде, ол шығарған әуендерінің көпшілігі қазақ музыкасының стилі мен сипатына сәйкес келмейді. " Әуесқой орыс әуендерімен жоғары сападағы танымның айқын іздерін алып жүреді. Алайда, мұнда келтірілген "Татьянаның хаты" ("Евгений Онегиннен"!) және музыка бойынша қазақ авторының ең сәтті шығармаларының қатарына жатқызған жөн". Ұлы Абайдың музыкалық шығармашылығына берілген алғашқы баға осындай. Шындығына келсек, өз бағалауында А.Затаевич толығымен әділ болмады деп айту керек. Бұл әртүрлі себептерге байланысты. Ол өз тақырыбын кеңейтіп, бейнелі жүйені байытып, жаңа формалар жасады, оған азаматтық сипат берді. Сондықтан Абай әндерінің формасы, әуені, ырғағы басқа композиторлардың әндерінен ерекшеленеді. Абайдың әуені белгілі бір өлеңге сәйкес келді. Абайға дейін нұсқаудың ең көп таралған түрі 11 буынды өлшем болды. Абайдың өлеңдерінің мәтіні өткен композиторлардың мәтінімен сәйкес келмейді. Абайдың әндері осындай "еркіндіктен"айырылған. Мысалы: "Сегіз-аяқ" ("8 буынды") әнінің мотивінде «Көзімнің қарасы» әнін айту мүмкін емес. Мұндай сәйкестікті, мәтін мен музыканың, сөздер мен әуеннің ажырағысыз бірлігін біз алғаш рет Абайда кездестіреміз. Абай әндері мәтіннің тұрақтылығымен сипатталады. Бұл ән шығармашылығындағы жаңа құбылыс болды. Абай музыкаға, әндерге поэзиядан, мәтіннен келді. Абай қазақ халық шығармашылығының терең білгірі болды. Ол қазақ әндері мен күйлерін жақсы білген. Ол Біржан, Ақан сері және Жаяу Мұсаның әндерін жоғары бағалады. Абайдың Музыкалық сыйы терең халықтық негізде тәрбиеленді. Ол қазақ композиторларының көпғасырлық тәжірибесінен өтті. Қазақ әнінің музыкалық интонациясы оның барлық әндерінде естіледі. Бұл әсіресе оның алғашқы әндерінде байқалады «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа» және "Мен көрдім ұзын қайың құлағанын ". Олар Солтүстік Қазақстан композиторларының ән шығармашылығы дәстүрінде жазылған. Әрине, бұл әндерде өзіндік ерекшеліктер бар. Мысалы, Абай музыкалық фразаны ажыратпайды, көптеген халық композиторлары жиі жасағандай, музыкалық ұсыныстың ортасында қандай да бір нотаны тартпайды. Шамасы, бұл Абай сөздерді бірінші орынға қойғандығымен түсіндіріледі. Бірақ бұл ретте ол қазақ музыкасының интонациясы шегінен шықпайды. Өйткені, речитативті ән Абайға дейін де болған. Речитативтілік-көптеген қазақ әндерінің қасиеті. Бір сөзбен айтқанда, Абай өз музыкасында терең халық, ұлтшыл болды. Ол әрқашан қазақ әнінің саласында қалды. Революцияға дейінгі басылымдарда Абай әндерінің жеке жазбалары ғана жарияланды. Тек біздің заманымызда ғана Абайдың әндері жинақталып, жазылып, зерделенді. Осы уақытқа дейін жетпіске жуық әндер мен варианттар жазылып, жарияланды. Жиырмасыншы жылдары А.Затаевич пен А. Бимбоэс Абайдың музыкалық шығармашылығына, ал сәл кейінірек - қазақстандық композиторлар Б. Ерзакович, Л. Хамиди бекітілді. Олар Абайдың көптеген әндерін жазды. 1939 жылы Абайдың музалық мұрасын сақтау мақсатында Алматыға белгілі әнші, Абай әндерінің сақтаушысы, Абайдың ұрпақтарының бірі Мұхаметжанова Мәкен шақырылды, оның орындауында ақынның 16 әні жазылды. Абай әндері қазіргі қазақ музыкасында ең құрметті орын алады. Абай тек ән жазған жоқ. Ол әндердің табиғаты мен түрлері, музыка туралы, музыканың тағайындалуы туралы, ән мен күйдің адам өміріндегі рөлі туралы көп ойлады. Ол музыка туралы көптеген терең философиялық пайымдаулар айтты. Ол ән-өмір бойы адам дүниеге келген кезде қуанышты, көңілді әндер шырқалады, ал ол қайтыс болған кезде қайғылы, қайғылы әндер естіледі. жүктеу/скачать 129,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|