1 тақырып. Азаматтық істер жүргізу қҰҚЫҒының ТҮсінігі,ПӘНІ,Әдістері және жүйесі. Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау формалары
1 ТАҚЫРЫП. АЗАМАТТЫҚ ІСТЕР ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮСІНІГІ,ПӘНІ,ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕСІ. Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау формалары. Қазақстан Республикасының Конституциясының 13-бабына сәйкес, әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар. Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең (14-бап). Сондықтан да әркім өзінің құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Құқықтарды қорғаудың формалары әртүрлі. Құқықты қорғау формасы деп заңмен анықталған құзыретті мемлекеттік органдардың құқықты қорғау бойынша қызметін айтамыз, яғни іс жүзіндегі мән-жайларды анықтау, құқық нормасын қолдану, құқықты қорғау тәсілін анықтау.
Қолданыстағы заңдар бойынша азаматтық құқықтарды қорғаудың келесі формаларын атап көрсетуге болады:
1) соттық;
2) қоғамдық (аралық соттарда, келісім комиссиясында);
3) нотариаттық;
4) әкімшілік (атқарушы және өкілді органдармен);
5) өзін-өзі қорғау (құқығы бұзылған тұлғаның өз әрекетімен).
Осы аталған формалардың ішінде соттық форма басымдыққа ие. Себебі Конституция әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалу құқығына, білікті заң көмегін алу құқығына кепілдік береді (13-баптың 2-бөлімі). Одан әрі қарай бұл ереже Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің (одан әрі ҚР АІЖК) 8-бабында нақтыланады.
Азаматтық құқықтарды қорғау бойынша сот билігі органдарының қызметі азаматтық аот өндірісінде жүзеге асырылады (Конституцияның 75-бабының 2-бөлімі).
