1 тақырып. Маркетингтің теориялық негіздері мен концепциялары Дәрістің мақсаты

1. Маркетингтік зерттеулер, олардың міндеттері, түрі және ұйымдастыру әдістері;

2. Зерттеулердің қандай негізгі әдістерін білесіз?

3. Маркетингтік ақпарат: түрлері және көздері;

4. Сіз МАЖ-ң қандай бөлшек жүйелерін білесіз?

3 тақырып. Маркетингтік орта

Дәрістің мақсаты: Маркетингтік ортаны қарастыру

Дәрістің сұрақтары:

1. Маркетингтік орта түсінігі.

2. Маркетингтің микроортасы.

3. Маркетингтің макроортасы.

4. Маркетингтің медиаортасы.

Маркетинг ортасы дегеніміз — ол фирманың маркетинг бөлімінің мақсатты клиенттерімен тиімді байланыс орнатып, оны үзбей сақтау мүмкіндіктеріне əсер ететін белсенді субъектілердің жəне күштердің жиынтығы. Маркетинг ортасын зерттеу барысында келесі түрлерді бөлуге болады: а) макроорта; ə) микроорта; б) медиаорта.

Макроорта кəсіпорындардың əрекетіне жалпы бірыңғай сыртқы жағдай жасайды. Ал жеке алынған белгілі бір фирманың жағдайына айрықша жағдай тудырмайды. Фирмалардың əрқайсысы макроортаның əсерін талдайды, бағалайды жəне əрекетіне тигізетін жағымды немесе қолайсыз жақтарын сынайды, алайда оны басқара немесе өзгерте алмайды. Макроортаның құрамын былай бейнелеуге болады (1-сур.).

Біз жалпыұлттық санақтан күтеріміз көп:

Бұл санақтың он жыл бұрынғы санақтан бір ерекшелігі, санақ жүрген кезде толтыратын бланкіде демографиялық сұрақтардан өзге, жұмыс орны, компьютерлік білімі, діни сенімі, жалақы мөлшері туралы қосымша сұрақтар қосылды. Он жыл бұрынғы санақта осындай бланкіде жиырма сұрақ болса, бұл жолы ол қырық беске өскен. Мамандардың сөзіне сенсек, мұндай сұрақтардың жауабы арқылы қоғамның демографиялық өсу қарқынын ғана емес, əлеуметтік қөңіл-күйін де сезінуге болады екен.

Экономикалық факторлардың рынок субъектілеріне тигізетін ықпалы демографиялық факторлардан кем емес. Фирманың əлеуетті тұтынушыларын білуімен бірге, олардың қанша тауар сатып ала алатынын анықтау ісі аса маңызды болмақ. Айталық, тұрғындардың төлем қабілеттілігі сұранысына əр түрлі экономикалық факторлар əсер етеді. Мысалы, мемлекеттің экономикалық даму деңгейі, жалақының көлемі, инфляция мен жұмыссыздықтың деңгейі жəне т.б. Əсіресе қазіргі жағдайда осы тəрізді көрсеткіштерді білу аса маңызды болып отыр.

Табиғи факторларды зерттеу жұмысы табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мəселелерін жəне қоршаған ортаны сақтау мүмкіндіктерін талдаумен байланысты. Шикізаттың, энергия ресурстардың шектелінуі кəсіпорындардың алдына көп мəселелерді қояды. Мысалы, оларды үнемдеу үшін ұтымдылығы жағынан тиімді алмасатын игіліктерді табу. Сондықтан фирмалар осы жəне басқа бағыттарда ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге мəжбүр болады.

Ғылыми-техникалық факторларды талдау барысында жаңа тауар өндіруге, тауарды жəне технологияны жаңартуға, дер кезінде ғылым мен техниканы дамытуға мүмкіндіктер ізделініп, оның іске қосу жолдары жасалуы қажет. Соған байланысты ғылыми-техникалық жетістіктерді пайдалану нəтижесінде фирманың қызмет атқаратын ортасы да айтарлықтай өзгереді. Мысалы, тұтынушылар ғылыми-техникалық өзгерістерге байланысты жаңа, сапалы тауарларды талап етеді, ал фирма бəсекелестерінен жеңілмес үшін ғылыми-техникалық прогрестің дамуына көп көңіл бөлуі тиіс.

Саяси-құқық факторлар мемлекет органдарының талаптарын білу үшін жəне оларға бейімдеуді қажет етеді. Кəсіпорынның жұмысын шектейтін заңдарды білу арқылы рынок əрекеттерін бағыттауға болады. Мысалы, Қазақстанда баға, бəсеке, тауар таңбасы, тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы, тағы басқа кəсіпкерлікке байланысты көптеген заңдар іске қосылған. Саяси-құқықтық ортаны жете білудің өзі келесі мүмкіндіктерді пайдалануға көмектеседі:

• 
  фирмалардың заңсыз ысыраптан қорғалынуына;
  
• 
  тұтынушыларды заңсыз ысырапты іс-қаракеттерден жəне қызмет көрсетуден қорғауға;
  
• 
  қоғамның мүддесін сақтауға.
  

Макроорта факторларын зерттеу кезінде екі жағдайды ескеру қажет. Олар:

• 
  барлық макроорта факторлары бір-бірімен аса тығыз байланыста қалыптасады;
  
• 
  əрбір макроорта факторының фирма жұмысына əсер ету деңгейі фирманың көлеміне, орналасқан жеріне, іс-əрекет саласына т.б. көрсеткіштеріне көптен көп байланысты болады.
  

  Жабдықтаушылар дегеніміз — фирманы жəне оның бəсекелестерін тауарды өндіру үдерісіне қажет материалдық ресурстарымен жабдықтайтын іскер компаниялары мен жеке тұлғалар.