Маркетинг тұрғысынан жабдықтаушылардың келесі түрлері болады

• 
  «эксклюзивті» жабдықтаушылар — тек қана белгілі фирмамен жұмыс жасайды;
  
• 
  «лоялді», немесе «адал», жабдықтаушылар — фирмаға жəне оның бəсекелестеріне бірдей адал қызмет көрсетеді;
  
• 
  «сырттағы» жабдықтаушылар — тек қана бəсекелестерге қызмет көрсетеді. Жабдықтаушыларға əр түрлі маркетингтік талаптар қойылады. Олар мынандай болуы мүмкін:
  
• 
  өнім сапасы белгіленген стандартқа сəйкес болуы;
  
• 
  келісілген кестеге сəйкес нақты мезгілде өнімді жеткізу;
  
• 
  өнімді жеткізу көлемін толығымен орындау;
  
• 
  қажетті құжаттармен қамтамасыз ету;
  
• 
  қажет болғанда қосымша қызмет көрсету;
  
• 
  тапсырыс берушінің жаңа талаптарын орындау;
  
• 
  келісілген бағаны сақтау;
  
• 
  тауар сапасына кепілдеме беру.
  

Фирманың мақсатына жетуі көбінесе үш факторға тəуелді: таңдап алынған стратегияға, маркетинг қызметінің ұйымдастыру құрылымына жəне ол құрылымның қандай деңгейде əрекет жасағанына.

Фирмадағы маркетинг əрекеттерін ұйымдастыру құрылымы əр түрлі болады:

Маркетинг қызметін функционалды сипатымен ұйымдастыру. Мұнда əрбір сол қызметтегі функционалды мақсатты жеке тұлға, немесе тұлғалар тобы

2. 
   Ерекше өндіріс үдерісін жəне өткізуін талап ететін əр түрлі тауарлар өндіретін фирмалардың маркетинг қызметі тауар сипатына сəйкес ұйымдастырылады (3-сур.). Бұл құрылымда əрбір тауарға (тауар тобына) жеке бөлімше құрылады жəне ол бөлімшедегі қызметкерлер сол тауарға сəйкес барлық маркетинг іс-əрекетін атқарады. Функционалды құрылымға қарағанда тауар бойынша ұйымдастыру құрылымы қымбатқа түседі. Себебі жұмысшылар саны көбейеді. Сондықтан бұл маркетинг қызметінің құрылымы тек үлкен кəсіпорындарында, ондағы тауардың сату көлемі жоғары жəне қосымша шығындары ақталатын кезде ғана қолданады.
   
3. 
   Егер тұтынушылардың жеке топтарының қажеттері мен талғамдары ерекшеліктерін біріктіруге мүмкіндік болса, онда əр түрлі рыноктарға ұсынатын фирмаларға маркетингті тұтынушылар рыногы сипатымен ұйымдастыру қажет (4-сур.). Рынок ретінде жеке сала немесе біркелкі сатып алушылар сегменті болады. Рынок бойынша құрылған маркетинг қызметі басшыларының алдында басты мəселе болып тұтынушылардың қажеттерін жете анықтау жұмысы қалыптасады. Əр рынокқа жеке маркетинг стратегиясы өңделеді.
   

3. 
   Көптеген географиялық аймақтарда сатылатын тауарларды өндіретін фирма əр аймақтың тұтыну айырмашылықтарын есепке алғаны қажет. Сондықтан маркетинг қызметінің құрылымы аймақтар бойынша ұйымдастырылады. Аймақтық принцип бойынша маркетингті ұйымдастыру жағдайында сауда агенттері қызмет көрсететін аймақта тұруы, немесе жолға қажет уақыты мен қатынасу шығындары неғұрлым аз болуы тиіс. Мұндай құрылым көбінесе ауқымды рыноктарға қызмет көрсететін ірі халықаралық фирмаларға аса қолайлы болады.Маркетинг тұжырымдамасын жүзеге асыру үшін маркетинг қызметінің ұтымды құрылымы маңызды орын алады. Маркетингті ұйымдастыру кезінде əмбебап сияқты үлгі болмайды. Сондықтан да маркетинг бөлімшелері əр түрлі негіз бойынша құрылуы мүмкін. Көбінесе фирмалар маркетинг бөлімшесін құру кезінде маркетинг мақсатына жету талаптарына сүйенеді (тұтынушылардың қанағаттанбаған сұранысын іздеп табу, рынокты географиялық тұрғыдан кеңейту, рыноктың жаңа сегменттерін зерттеп табу, пайданы көбейту жəне т.б.).
   

• 
  сауда делдалдары — фирма клиенттерін іздеп-табуға жəне оларға тауарды сатуға көмектесетін іскер компаниялары. Олардың мақсаты — сату орнын, сату мерзімін жəне сатып алу процедурасының фирмаға неғұрлым қолайлы болуын қамтамасыз ету;
  
• 
  тауар жылжытуды ұйымдастыратын маманданған фирмалары, компаниялары тауар қорларын жинауға жəне жылжытуға көмектеседі;
  
• 
  маркетинг қызметін атқаратын арнайы агенттіктер ақылы тапсырыспен маркетинг зерттеулерін жүргізеді жəне маркетинг кешені туралы түрлі кенестер береді немесе жарнамалық агенттік компаниялары тауарды ыңғайлы рынокқа бағыттауға жəне оны ұтымды жылжытуға көмектеседі;
  
• 
  қаржы-несие мекемелері келісім қаракеттерді қаржыландыруға жəне ысырапты тəуекелдіктен сақтануға көмектеседі.
  

Рынокта алған үлесіне байланысты бəсекелестер Теодор Левитт белгілеген төрт түріне бөлінеді:

1. 
   «Озаттар» (үлесі шамамен 30 %).
   
2. 
   «Озаттыққа үміткерлер» (20 %). 3. «Ізбасарлар» (10–15 %).
   
3. 
   «Рыноктың қуысында жайғасқандар» (2–5 %).
   

• 
  мейірбанды — бұл топтың фирмаға тілектестік ниеті болғаны;
  
• 
  ізденуші — фирмаға қажет топ (мысалы, ақпарат тарататын ұйымдар);
  
• 
  керегі жоқ — бұл топтың ниетін фирма өзіне аударғысы келмейді, бірақ олармен санасады (мысалы, бойкот жариялайтын тұтынушылар тобы, салық инспекциясы т.б.).
  

1. 
   Қаржы қоғамдары (банктер, инвестициялық компаниялары, қор биржалары) фирманы қаржы ресурстарымен қамтамасыз етеді.
   
2. 
   Ақпарат тарату құралдары (радио, теледидар, газеттер, журналдар т.б.) кəсіпкерлік жүйесі туралы əр түрлі ақпарат таратады.
   
3. 
   Қоғамдар (тұтынушылар тобы, жергілікті тұрғындар) фирманың жұмысын бақылайды.
   
4. 
   Фирма қызметкерлері олардың фирма жайлы қалыптасқан пікірлері жұмысшылардың өз міндеттерін орындау сапасына ықпалын тигізеді.
   

Қорыта айтқанда, фирма рынокта жападан-жалғыз жұмысын жасамайды, оған маркетинг ортаның əр түрлі факторлары маңызды əсерін тигізіп, оның іс-қаракетіне əсерлі ықпал жасайды.

 
Бақылау сұрақтары:

1. Маркетингтік орта түсінігі

2. Қандай маркетингтік орта түрлерін білесіз?

3. Макроорта факторларын атаңыз;