1109 Экология және тұрақты даму
жүктеу/скачать 311,62 Kb.
|
umk ekol turakt damu 13 yanvar
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер Негізгі әдебиеттер
- ДӘРІС № 7 Тақырып: Биосфера және оның тұрақтылығы Мақсаты
- Негізгі түсініктер
- Энергетикалық
- Газдық
- Концентрациялық
- Транспорттық
| Бақылау сұрақтары:
1.Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе терминдеріне анықтама беріңіз. 2.Биоценоздың трофикалық құрылымына сипаттама беріңіз. 3.Қоректік тізбек, трофикалық деңгей, қоректік торларды сипаттап беріңіз. 4.10% заңдылығын түсіндіріңіз. 5.Экологиялық пирамида (сандық, биомассалар, энергия пирамидасы) дегеніміз не? 6.Экологиялық сукцессия дегеніміз не? Пайдаланылған әдебиеттер Негізгі әдебиеттер: 1.Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу құралы. Алматы,«Ғылым», 1997, қаз.ауд. Көшкімбаев Қ.С. 2.Ақбасова А.Ж., Саинова Г.Ә. Экология. Алматы:Бастау,2003 3.Бейсенова Р.Р. экология және тұрақты даму пәнінен дәрістер жинағы Оқу құралы. Астана 2010 жыл. Қосымша әдебиеттер: 1.Николайкин Н.И. и др. Экология М.: Дрофа, 2003. 2.Шилов И. А. Экология. М.: Высшая школа, 1997. 3.Христофорова Н.К. Основы экологии. Владивосток: Дальнаука, 1999. 4.Бродский А.К. Краткий курс экологии. СПб.: Изд-во С-Петербургского университета, 2000. ДӘРІС № 7 Тақырып: Биосфера және оның тұрақтылығы Мақсаты: Студенттерге биосфера концепциясының қалыптасуы, биосфера эволюциясы, В.И.Вернадскидің биосфера және ноосфера концепциясы, тірі зат концепциясы, тірі заттың ғаламдық ролі жайлы білім беру. Жоспары: 1. Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде. 2. Биосфераның негізгі қасиеттері. 3. Зат айналымы және олардың адаммен бұзылуы: а) азот айналымы; ә) көміртегі айналымы; б) күкірт айналымы; в) фосфор айналымы. Негізгі түсініктер: биосфера, эволюция, тірі зат, костық зат, биокосты зат, биогенді зат, радиоактивті ыдырау өнімдері, космостық табиғаты бар зат, биогеохимиялық цикл. 1. Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде. «Биосфера» термині ғылыми әдебиеттерге 1875 ж. австрия геологы-ғалымы Эдуард Зюсс енгізген. Тірі ағзалары бар қазіргі уақыттағы биосфераның бөлімін қазіргі заманға биосфера немесе необиосфера деп атайды, ал көне биосфераға палеобиосфера немесе өткен биосфера жатады. Қазіргі заманғы көзқарас бойынша неосфера шекарасы атмосферадағы, шамамен азон экранына дейін (полюстерде 8-10 км., экваторда 17-18 км., басқа жер беттерінде 20-25 км). Гидросфераны түгелдей, сонын ішінде Әлемдік мұхиттың (11022 м.) ең терең тұңғиығын да тіршілік алып жатыр. Литосферадағы тіршілік бірнеше метрге дейін топырақ қабатын алып жатыр. Палеосфера шекаралары атмосферадағы необиосферамен сәйкес келеді, ал су астындағы палеобиосфераға тау шөгінді жыныстары да жатады, В. И. Вернадский бойынша барлығы тірі ағзалардың үндеуінен өткен. «Тірі заттар» терминін әдебиеттерге В. И. Вернадский енгізген. Ол бұл терминді масса, энергия және химиялық құрам арқылы көрінетін барлық тірі ағзалардың жиынтығы деп түсіндіреді. «Костық» заттарға өлі табиғаттың заттары жатады. Табиғатта сонымен бірге, «Биокостық» заттар кең таралған. «Тірі заттар»-биосфераның негізі, бірақ аз ғана бөлімін құрайды. Тірі заттардың ең жоғарғы орта өзгерткіш іс әрекетіне байланысты, негізгі ерекшеліктеріне келесілер жатады: 1.Барлық еркін кеңістікті тез меңгеру қабілеттілігі. Берілген қасиет бойынша В. И. Вернадский келесідей қортындыға келді, яғни белгілі геологиялық кезеңдер үшін тірі заттардың саны тұрақты болды. 2.Қозғалыстың белсенділігі. 3.Тіршілік кезіндегі тұрақтылық және өлгеннен кейін тез арада ыдырау. 4.Әртүрлі жағдайларға жоғарғы бейімделушілік қабілеттілігі (адаптация). 5.Реакция жүруінің ең жоғарғы жылдамдығы. 6.Тірі заттардың жаңаруының жоғарғы жылдамдығы. Орташа жанару биосфера үшін-8 жыл. Құрлық үшін-14 жыл. Мұхит үшін-33 күн. Тірі заттардың орта өзгерткіш қызметтері: 1) Энергетикалық: екі биогеохимиялық принциптен тұрады. 1-принцип: биосферада геохимиялық биогендік энергияны көп мөлшерде жұмсау. 2-принцип: өз тіршілігінде геохимиялық энергияны көбейте алатын ағзалар эволюция процесінде тіршілігін сақтап қалады. 2) Газдық: белгілі мекен ету ортаның ауа құрамын атмосферасын өзгерту мен тұрақы ұстау қабілеттілігі. 3) Тотығу-тотықсыздану функциясы: тірі заттардың ықпалынан ортаны О2 байытуға байланысты тотығу процесі, сондай-ақ, О2 жетіспеген кезде органикалық заттардың ыдырауына байланысты жүретін тотықсыздану процесі. 4) Концентрациялық- шашыранды химиялық элементтерді өз денесінде ағзаның шоғырландыру қабілеттілігі. 5) Деструктивтік-органикалық заттар қалдығы мен «косный» заттардың ағзалармен және олардың тіршілік әрекетінің өнімдерімен құлдырату немесе бұзылуы (деструкторларға-саңырауқұлақтар мен бактериялар жатады). 6) Транспорттық – ағзаның белсенді қозғалыс формасы нәтижесінде заттар мен энергияның тасымалдануы. жүктеу/скачать 311,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|