126жм назарқұл Еркебұлан
жүктеу/скачать 0,5 Mb.
|
Гистология сессия жауап 2021 — копия
- Бұл бет үшін навигация:
- 2) Өсіп отыратын жасушалық популяция
- 3) Жаңарып отыратын жасушалық популяция
- 34.Тіндердің жіктелуінің прициптері. Тіндердің жіктелуі. (100%)
- 35.Тіндердің адаптациялық өзгерісі және компенсаторлық-бейімделуі. Тіндердің адаптациялық өзгерісі және компенсаторлық-бейімделуі және олардың шегі. (100%)
| 1) Стабильді(тұрақты) жасушалық популяция – организмде өмір бойы сақталатын, ең көп өмір сүретін, митоз арқылы көбею қабілеті жойылып кеткен жасyшалар жиынтығы(ешқашан бөлінбейтін және жаңа жасушаға айнала алмайтын нейрондар мен кардиомиоциттер);
2) Өсіп отыратын жасушалық популяция – ұзақ өмір сүруге, бөлінуге полиплоидизацияға қабілетті жасушалар(гепатоциттер, бүйрек,ұйқыбез, қалқанша без, қуықасты без эителиоциттері); 3) Жаңарып отыратын жасушалық популяция - өте тез және үнемі бөлінетін жасушалар(ішек эпителий энтероциттері, эпидермистің кератиноциттері, қанның формалық элементттері). Бұл популяциядағы жойылып жатқан жасушалар камбиалды жасушалардың көбею есебінен алмастырылады. Жасушалық тип. Нақты экспрессиямен (фенотип) немесе гендердің нақты спектрін экспрессиялаудың ықтимал мүмкіндігімен (фенотиптердің қосындысы) сипатталады, бұл жасушаның осы түрін (эритроидті, макрофагтар және т.б.) басқа типтерден ерекшелейдi. Жасушалық тип жасушалық фенотиптер ұғымын, сондай-ақ жасушалық тип нормасының икемділігі мен шектерін қамтиды. Морфофизиологиялық сипаттамасы бірдей жасушалар бір жасушалық түрге жатады. Мысалы, кардиомиоциттер, олар жұмысшылар, өткізуші және эндокриндік болып бөлінеді. Бұлар әртүрлі типтер немесе әртүрлі фенотиптер. Жасушалық тип-фенотиптердің қосындысы. Оларға икемділік пен норманың шекарасы тән. Адам ағзасында 200-ден астам жасушалық тип бар. Дифферон (гистогенетикалық қатар) – ортақ негізін қалаушы – ізашар полипотентті дің жасушасынан пайда болатын және аралық – пісіп жетілуші, кемеліне жеткен, қартайған жасушалардан тұратын, дифференцияланушы жасушалардың ретті қатары. Жасушалық және тіндік деңгей арасындағы жүйе. Тін арасында бір қатардан құрылған монодифферонды(шеміршек, тығыз талшықты пішінделген дәнекер және т.б.) және полидифферонды(жүpeк бұлшықeт тініндегі жиырылғыш, секреторлық және өткізуші кардиомиоциттер) болып бөлінеді. Дифферон мына элеметтерден құралған: дің жасушалар(гистогенездік қатардағы басқа жасушалардың даму көзі болып есептелінетін ең аз дифференцияланған жасушалар.) – жартылай дің жасушалары(дің жасушалары дифференциялануынан түзілетін және осы кезде даму потенцияларының бір бөлігін жоғалтқан жасушалар) – ізашар- жасушалар (камбиалды жасушалар – нақтылы тіннің дің, жартылай дің жасушаларының не ізашар жасушалар жиынтығы) – дифференцияланған пісіп жeтiлгeн жасушалар(нақтылы тіннің тіршілік әрекеттерін қaмтaмaсыз ететін морфофункциялық белгілерімен және қасиеттерімен сипатталады). Жасушалық клон-бір ата-аналық жасушадан болатын жасушалар тобы. Клон туралы түсінік иммунологияда пайда болды. Организмге антиген түскенде бір иммунды-компетентті жасушалар көбейіп, осы антигенге қарсы АТ синтездеуге қабілетті бірдей жасушалар (клон) көп мөлшерде түзіледі. Клональды даму теориясына сәйкес, ұрықтың құрылымы клондардың шектеулі санынан қалыптасады. Ақыр соңында, ісіктер бір өзгермелі (қатерлі ісік пайда болған) жасушадан пайда болатын клондар сияқты дамиды. 33.Дифферондар. Тіндік түр, генез (гистогенез). А.А. Заварзиннің тіндердің шығу тегі мен дамуындағы, параллелизм теориясы. Н.Г.Хлопиннің дивергенттік даму теориясы мен оның қазіргі замандағы ғылыми ерекшеліктері.(100%) Дифферон (гистогенетикалық қатар) – ортақ негізін қалаушы – ізашар полипотенттідің жасушасынан пайда болатын және аралық – пісіп жетілуші, кемеліне жеткен, қартайған жасушалардан тұратын, дифференцияланушы жасушалардың ретті қатары. Жасушалық және тіндік деңгей арасындағы жүйе. Тін арасында бір қатардан құрылған монодифферонды(шеміршек, тығыз талшықты пішінделген дәнекер және т.б.) және полидифферонды(жүрек бұлшықет тініндегі жиырылғыш, секреторлық және өткізуші кардиомиоциттер) болып бөлінеді. Дифферон мына элеметтерден құралған: дің жасушалар (гистогенездік қатардағы басқа жасушалардың даму көзі болып есептелінетін ең аз дифференцияланған жасушалар.) – жартылай дің жасушалары (дің жасушалары дифференциялануынан түзілетін және осы кезде даму потенцияларының бір бөлігін жоғалтқан жасушалар) – ізашар-жасушалар(камбиалды жасушалар – нақтылы тіннің дің, жартылай дің жасушаларының не ізашар жасушалар жиынтығы) – дифференцияланған пісіп жетілген жасушалар(нақтылы тіннің тіршілік әрекеттерін қамтамасыз ететін морфофункциялық белгілерімен және қасиеттерімен сипатталады). Тіндердің онтогенезде дамуы - гистогенез ұрықтық кезеңде де (эмбриондық гистогенез) және туылғаннан кейін де (постнаталдық гистогенез) жүзеге асады. Эмбриондық гистогенез тіндердің төрт негізгі топтарының және топшаларының пайда болуына әкеледі. Гистогенез негізінде уақыт және кеңістік аясында үйлестірілген мына жасушалық механизмдер жатады: 1)жасушалардың пролиферациясы ; 2) жасушалардың өсуі; 3) жасушалардың миграциясы; 4) детерминациясы; 5) цитодифференциялау; 6) жасушалардың өлімі және т.б. Бұлар барлығы бірлесіп , дамудың мөлшерлік және сапалық жақтарын, оның ішінде структуралық гомеостозды, яғни тіннің құрылым ұйымының тұрақтылығын анықтайды және қолдайды. Постнаталдық гистогенез - тіндердің «тозған» және табиғи жолмен жойылған ескі жасушаларының орнын жаңа жасушалардың яғни тіндердің үздіксіз басуын, тіндердің физиологиялық регенерациясын, әртүрлі себептен болған кемістіктің жазылуын, яғни репаративтік регенерациясын қамтамасыз етеді. Постнаталдық гистогенезге, сонымен бірге, тіндердің жасқа байланысты өзгерулері де жатады. Н.Г.Хлопиннің тіндердің дивергентті дамуы теориясы бойынша, тіндер эволюциясы организмдер эволюциясының заңдылықтарына сәйкес яғни ең алдымен –дивергентті жолмен өтеді. Организмдер эволюциясының дивергентті типі тіндердің зор әр түрлілігіне – олардың арғы аталарында болмаған жаңа топтардың және топшалардың (орысша-подгруппа) пайда болуына әкеледі. Мысалы,сүйек тіні, немесе көп қабатты эпителий алғашқыда омыртқалыларда ғана пайда болды. Сонымен, дивергенттік эволюция ілімі тіндер қасиеттерінің эволюциялық себептерден дамығанын және организмдер эволюциясының жалпы заңдылықтарының көрінісін тіндік деңгейде өзгешелігін бейнелеп көрсететеді. Бұл теория тіндер эволюциясының негізгі бағыттарын анықтайды. Дивергентті эволюциямен қатар, тіндерің параллельді эволюциясы да өтуі мүмкін. А.А.Завершиннің тіндер эволюциялық дамуының параллельдік теориясының мәні мынада. Тектес емес, филогогенездік тұрғыдан бір-бірінен арасы алшақ жануарлардың типтері мен кластарының бірдей функцияларды атқаратын арасында болатын ажырамас байланыстар жатады. Филогенездік ағаштың әр түрлі бұтақтарының, функциялары ұқсас тіндерінің эволюциясы тәуелсіз өтеді. Бұл олардың құрылым ұйымдастырылған ұқсастығының дамуының параллельдік теориясы олардың адаптациялық қасиеттерін және эволюциясының себептерін анықтайды. 34.Тіндердің жіктелуінің прициптері. Тіндердің жіктелуі. (100%) Тіндерді жүйелеудің бірінші әрекеті француз анатомы Ксавье Бишқа тиесілі, ол 1801 жылы макроскопиялық деңгейде 21 түрлі тіндерді бөліп алды. 1835-37 жылдары Лейдиг және Келликер микроскопиялық зерттеулерге негізделе отырып, тіндердің жіктелуін ұсынды. Олар тіндердің 4 тобын бөліп алды: эпителиалды, дәнекер, бұлшықет, жүйке. Хлопин фило- және онтогенездегі тіндердің дивергенттік даму теориясын жасады. Осы теорияға сәйкес Хлопин тіндердің генетикалық жіктелуін ұсынды. 8 ұршық - энтодермадан, бүтін-микалық төсеніштен, энтомезенхимадан, миотомдардан, хордтардан, тері эктодермасынан, нейроэктодермадан, прехордальды пластинкадан тұратын мақтаға сәйкес - дивергенттік диффе-ренцирлеу барысында белгілердің айырмашылығы арқылы ұлпалардың барлық түрлері пайда болады; осыған байланыстыосы жіктеменің негізіне тіндердің даму көздері алынған.Заварзинбipдей функцияны орындайтын тiндеpдің ұқсac құрылымына назap аударды. Бұл теория Хлопин тіндерінің дивергенттік эволюциясының теориясын толықтырады жәнe Тіндeрдің дамyының бaсқа жoлмен емeс, тіннің эволюциясының себеп аспектілерін ашады. Параллель қатарлар теориясына сәйкес Заварзин маталардың морфофункционалды жіктемесін ұстанды және негіздеді. Морфофункционалды жіктеу ең көп таралған болып табылады, сондықтан тіндерді 4 топқа жіктейді: 1)эпителиалды тіндер; 2)iшкі oрта тiндері; 3)бyлшық eт тіндeрі; 4)жүйке тіні. Эпителиалды тіндер жасушалардың қабаттарға немесе ауыздарға бірігуімен сипaтталады. Бyл тiндер аpқылы ағза мeн сыpтқы оpта аpасында зaт aлмасу жасалады. Эпителиалды тіндерді қорғау, рецепторлық және секреторлық функцияларын орындайды. Эпителиалды тіндердің қалыптасу көздері - барлық үш ұрықтық жапырақша — эктодерма, мезодерма және энтодерма. Ішкі орта тіндері (қаңқаларды қоса алғанда, дәнекер тіндер, қан мен лимфа) эмбрионалды дәнекер тіннен-мезенхимадан дамиды. жасушааралық заты әр түрлі жасушаларға қарағанда маманданған, әрі ақсы дамыған бoлып келeді. Олаp тpофикалық, плаcтикалық, тіpек жәнe қорғау функцияларын орындауға қабілетті. Бyлшық eт тіндeрі қoзғалыс функциясын орындауға мамaндандырылған. Олaр негiзінен мезoдермадан (кoлденең жолaқты бұлшықет тіні) және мезенхимадан дaмиды (тегіс бyлшық eт тiні). Жүйкe тiні эктoдермадан дaмиды жәнe aқпаратты қaбылдау, жүргізу жәнe беру, реттеу функциясын орындауға маманданған. Жүйкe тiні-жүйкe жүйесінің негізгі компоненті. Жүйке тінінің құрамына жасушалардың екі түрі кіреді: жүйке жaсушалары – нейрондар жәнe нейроглия жaсушалары – глиоциттер. Біріншіге қозу жәнe жүйке импульсін жүргізу функциялары тән, екіншісіне нейрондардың қызметі үшін оңтайлы жағдай жасайтын тірек, трофикалық, секреторлық және қорғау функциялары. Тіндердің типтік классификациясы. Олар тіндердің шығу-тегіне негізделген. Тіндер морфо-функциялық бірдей болмаса да, олардың эмбриондық бастамасы бір болуы тиіс. Негізінен типтік классификация эпителиалды және бұлшықет тіндері үшін зерттелген. 35.Тіндердің адаптациялық өзгерісі және компенсаторлық-бейімделуі. Тіндердің адаптациялық өзгерісі және компенсаторлық-бейімделуі және олардың шегі. (100%) Компенсация-зақымданулар немесе аурулар кезінде пайда болатын және бұзылған функцияларды қалпына келтіруге бағытталған организм реакцияларының жиынтығы. Жасушалардың пролиферациясы- қандай ба бр жасушалардн митоздык кобею аркылы көбейіп, өсуін айтады.Пролиферацияның қарқындылығы реактивті жасушалардан алыста және олардың ішінде өңделуі мүмкін стимуляторлар мен тежегіштермен реттеледі. Пролиферацияны ынталандыру әсері инженерлік конструкциялардың тканінде модифицирленген қаңқаларды жасау кезінде биоинженерияда қолданылады.Үздіксіз пролиферация ерте эмбриогенезде жүреді және бөліну арасындағы кезеңдер саралануына қарай ұзарады. Жасушалардың өсуі және миграциясы.Жасуша көбеюі үшін көлемін және құрамдастарының санын 2 есе артуы керек.Тек осы жағдайда ғана митоз нәтижесінде пайда болатын 2 туынды жасушалар өз даму циклін бастауға қажет құрылымдарға ие болады. Жасушалар миграциясы-тіндер мен мүшелерің қалыптасу уакытында орын ауыстыруы. Жасушалар детерминациясы- жасушалардың дамуын белгілі бір бағытқа бағдарламау-программалау.Жасушалар детерминациясы олардың потенциалын сатылы түрде рестрикцалау немесе коммитациялау арқылы қамтамасыз етеді. Жасушалардың дифференциялануы-біртекті жасушалар арасында айырмашылықтардың пайда болуы,организмде жасушалардың өзгеше қызмет бөлінісіне әкелетін олардың онтогенезге өзгеруі. Тіндердің регенерациясы- жойылған тіндер мүшелердің қалпына келуі. Регенераторлық процестің фазасы: 1. Клеткалардың пролиферациясы-камбия көбеюі; камбия-эпителий, камбиальді-мезенхималық жасушалар; 2. Жасушалардың дифференциялануы-пролиферацияланатын камбиальды жасушалар жетілген элементтерге айналады. 3. Жасушалық дифференциалдау жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|