13 – динамикалық экономикалық КӨрсеткіштер

жүктеу/скачать 211 Kb.

бет	2/2
Дата	13.11.2022
өлшемі	211 Kb.
	#157891

1 2

Байланысты:
13-лек

Шешуі

Бес жылдық (өндірістің) орташа көрсеткіштері:

2. Тізбектің абсолюттік өрлеу қарқыны:

3. Базистік абсолюттік өрлеу қарқыны:

4. Базистік өсу қарқыны:

5. Тізбектік өсу қарқыны:

6. Өрлеу қарқыны (базистік):

7. Өрлеу қарқыны (тізбектік):

8. 1% өрлеу қарқынының абсолюттік мәні (тізбектік үшін):

9. Орташа жылдық өрлеу қарқыны:

яғни егіс ауданы жыл сайын орташа 14,3%-ға артып отыр.
10. Жылдық орташа өсу қарқыны:
(114,3%),
яғни Нұр-Әли кәсіпорны бойынша әрбір жыл сайын қияр егісі алдыңғы жылдағы егіс ауданының 114,3%-ын құрайды.
11. Жылдық абсолюттік өрлеу қарқыны:

яғни Нұр-Әли кәсіпорны бойынша әр жылда қиярдың егіс ауданы орташа 13 га артып отыр.
12. 1%-ға өрлеу қарқынының орташа мәні:

яғни Нұр-Әли кәсіпорны бойынша әр жылда қиярдың жалпы егіс ауданы 1% өрлеуі 1 га өскенімен сәйкес келетінін көрсетеді.

Жоғарыдағы есесптеулердің нәтижелерін кестедеге түсірейік (6.1-кестені қараңыз).
Статистикалық талдауда орташа абсолюттік өрлеу қарқыны, орташа өсу қарқыны, орташа өрлеу қарқыны динамикалық көрсеткіштердің жалпылама сипаттамасы болуына байланысты ең қызықты да мағыналы параметрлер болып есептеледі. Олардың көмегімен зерттеліп отырған көрсеткіштерге қарапайым болжаулар жүргізіледі. дегенмен де, оларды болжау жүргізуде қолдану үшін үлкен ұқыптылық қажет, статистикалық мәліметтер қажетті мөлшерден кем болмағаны жөн.

Жамбыл облысы Қордай ауданы Нұр-Әл кәсіпорында қияр өсіретін егіс

ауданының динамикалық көрсеткіштері

Жылдар	Қияр өсіруге арналған егіс ауданы,га	Абсолюттік өрлеу қарқыны, га		Өсу қарқыны, %		Өрлеу қарқыны %		Абсолюттік өрлеу қарқынының мәні 1% мәні, га
2007	71,7	-	-	-	100,0		0,0	-
2008	76,9	5,2	5,2	107,2	107,2	7,2	7,2	0,722
2009	106,1	29,2	34,4	137,9	147,9	37,9	47,9	0,770
2010	116,9	10,8	45,2	110,1	163,0	10,1	63,0	1,069
2011	122,8	5,9	51,1	105,0	171,2	5,0	71,2	1,180
Жылдық орташа		12,775	-	-	-	-	-	0,935

Динамикалық қатарды орташа абсолюттік өрлеу қарқынымен сипаттау оның ең шеткі екі нүкте арқылы жүргізілген түзу сызық графигіне сәйкес келеді. Мұндай жағдайда L-қадам алға болмау мәндерін алу үшін (L-упреждение), мына формуланы қолдану жеткілікті:

(6.1)
мұндағы - ақырғы n-ші нүктенің нақтылы мәні (қатар деңгейінің ақырғы мәні);
-і деңгейдегі динамикалық қатардың болжау мәні;
- орташа абсолюттік өрлеу қарқынының у₁, у₂, ...у_n- уақыт қатарларындағы есептелген мәні.
Демек зерттеліп отырған көрсеткіштің дамуы сызықтық заңдылыққа жақын болса, оның мәнін осындай әрекетпен болжау ыңғайлы. Тізбектік абсолюттік өрлеу қарқындарының мәні бір-біріне жақын болған жағдайы, осындай бірқалыпты түзу сызықтық даму сипаттамасын көрсетеді. Жоғарыдағы қарастырылған мысалдан (6.1-кестені қараңыз) мұндай заңдылық байқалмайды (5.2; 29,2; 10,8 және 5,9). Мұндай жағдайда орташа өсу қарқыны (немесе орташа өрлеу қарқыны) арқылы, зерттелініп отырған көрсеткіштің дамуы, динамикалық қатардың екі шеткі нүктелерін қосатын экспоненциалдық қисық немесе көрсеткіш функция түрінде сипатталады деп қарастырып, болжау жүргізіледі. Болжау мына формула арқылы тұрғызылады:
(6.2)

мұндағы - ақырғы n-ші нүктенің нақтылы мәні (қатар деңгейінің ақырғы мәні);

-і деңгейдегі динамикалық қатардың болжау мәні;
Т - у₁, у₂, ...у_n- уақыт қатарларындағы есептелген орташа өсу қарқыны (%- түрде емес).
6.1-кестедегі мәліметтер бойынша осы формуламен есептеулер жүргізейік (мұндағы және ).
2012 және 2013 жылдары Жамбыл облысы Қордай ауданы Нұр-Әл кәсіпорынында қияр өсіретін егіс ауданы қалай өзгеретініне мынадай болжау жасауға болады:
га.
га.
Динамикалық қатардың барлық мәндері ескерілмей, тек бастапқы және соңғы мәндері ескерілетіні, орташа өсу немесе орташа өрлеу қарқыны арқылы болжау оның негізгі кемшілігі болып саналады. Дегенмен де жоғарыдағы келтірілген динамикалық көрсеткіштерді болжау әрекеттері тәжірибеде ең көп қолданылатын өте қарапайым әдістерге жатады. Олар терең сандық және сапалық талдаулар жасаудан бұрын алдын-ала жасалатын қарапайым шындыққа жақын шешімдер қабылдау үшін жүргізіледі.

жүктеу/скачать 211 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2