14 практикалық сабақтың тақырыбы

Тапсырмалар:

1. 
   Ұлттық бірлік, бейбітшілік және біздің қоғамдағы ынтымақтастық
   
2. 
   Зайырлы қоғам және жоғары руханилық
   
3. 
   Индустрияландыру және инновация негізінде экономикалық өсу
   
4. 
   Жалпыға бірдей еңбек ету қоғамы
   
5. 
   Тарихтың, мәдениеттің және тілдің ортақтығы.
   

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты халыққа арналған Жолдауында: «Біз үшін ортақ тағдыр – бұл біздің Мәңгілік Ел, лайықты әрі ұлы Қазақстан! Мәңгілік Ел – жалпы қазақстандық ортақ шаңырағымыздың ұлттық идеясы. Бабаларымыздың арманы, – дей отырып, Егеменді дамудың 23-жылында барша қазақстандықтарды біріктіретін, ел болашағының іргетасын қалаған басты құндылықтарды санамалап көрсетті. Соның ішінде ең басты құндылық, бұл – Қазақстанның тәуелсіздігі деді. Ал, тәуелсіздік дегеніміз – елдің егемендігі, халықтың бостандығы, сана еркіндігі. Елдің аңсарлы азаттығы, елшілдік-ұлттық санасы, тарихымен қоса, рухани құндылықтары, рухы. Бұл бірнеше ғасырлар бойы халықтың армандаған қасиетті ұғымы. Арман болып жеткен тәуелсіздігімізді, ендігі жерде сақтап қалу біздің халқымыздың ең қасиетті борышы екені анық. Ал, Жолдауда көрсетілген екінші құндылық, бұл – қоғамымыздағы ұлттық бірлік, бейбітшілік пен келісім. Біздің халқымыз – өзгеге қыспақ көрсетпек түгіл көмекке мұқтаж кез келген ұлттың өкілін баурына баса білген дана, мейрімді халық. Президентіміз халқымыздың осындай игі қасиеттерін жас ұрпақ бойына сіңіре отырып, ертеңгі болашағымызды жарқырата, еліміздің қуаттылығын арттыра түсті. Ел басы жолдауының да қасиетті құндылығы осында болар. Қазақ халқы сан ғасырлар бойы өзінің егемендігі мен тәуелсіздігі үшін күресіп келді және оны сақтап қалу үшін шыбын жанын аямайды. Қазақстан халқы қатер төнген сәттерде бірігіп, ұйымдаса білуінің, сондай-ақ басқа халықтармен бейбітшілік, келісім мен тату көршілік жағдайында тұруға деген ынта-ықыласының арқа­сында ол тарих тасқынының астында қалып қоймай, өзінің дербестігін, тәуелсіздігін сақтап, мемлекеттігін қалпына келтіре алғандығы белгілі. Сондықтан біздің ең басты мақсатымыз – тату-тәтті ынтымағы жарасқан көп ұлтты халқымыздың тыныштығы мен көркейіп өсуі. Қасиетті тәуелсіздігімізді мәңгілік етіп, «Мәңгілік елге» айналу әрбір Қазақстандықтың ең басты мұрат-мақсаты болып қалмақ.

Елбасының, мемлекетіміздің стратегиялық мақсаттарында ұлтаралық татулықтың, халықтардың өзара түсіністігі мен келісімін нығайта беру, оларды алдағы уақытта топтастырып, жарастыра беру айрықша орын алды. Бүгінгі күні қоғамымыздағы ауызбірлік, тұрақтылық пен туысқандық қарым-қатынас соның нәтижесі деп айта аламыз. Бүгінде тәуелсіз мемлекет атанып, ел-халық болып қалыптасудың күрделі үдерістерін бастан кешіріп жатқан кезеңде ұлттық келісімді, дінаралық татулықты қамтамасыз ету бүгінгі күннің өзекті міндеті болуы да сондықтан. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Жолдауында да айтқан болатын. Онда: «Біз өзіміздің жатсынбас тұрпатымызбен, этносаралық, конфессияаралық татулығымызбен және өзара үндесуімізбен күллі әлемге танымалмыз», – деп ерекше атап өтілді. Иә, тәуелсіздік жылдарында дінге бетбұрушылар қатары едәуір көбейді. Мұның өзі егемен мемлекетіміздің бұл күрделі мәселеге үлкен маңыз беріп отырғанының жарқын көрінісі емес пе? Біздің еліміз сияқты көпұлтты қоғамда діннің әртүрлі ұлттардан құралған халықтың бірлігі мен татулығын сақтауда ерекше рөл атқаратынын, оның адамдарды мейірімділікке, ізгілікке баулитын имандылық мәнін ешкім де жоққа шығара алмайды.

Қазақ өткенінен, тарихынан сабақ ала білетін халық. Сонау ХVII-XVIII ғасырлардың аралығында қазақтан «бірлік» қашып, елдің берекесі кеткені рас. Ондағы жағдайға тарихи себептер де жоқ емес. Ақырған аяз бен дүлей желге, ұры-қарыға бетпе-бет кездесіп, одан қалды шапқыншылармен алысып өскен қазақтың тұтас мемлекет, жауынгер ел дәрежесіне көтерілуі заман талабы еді. Сонымен қатар, орта ғасыр кезеңіндегі қазақтың үш этно-территориялық бірлестікке бөлінуі, қалыптасуы, табиғи географиялық факторға сай көшпелі өмір қарекеті, ру-тайпалық қатынастар халқымыздың жан дүниесіне өз әсерін тигізбеді деу қателік болар еді. Қазақты қырғынға ұшыратқан жоңғар шапқыншылығына сол кездегі қазақ данагөйлері мен зиялылары тек ұлттық бірлік арқылы төтеп беріп, жеңуге болатынын дер кезінде өздері ғана түсініп қоймай, ел басқарып, қол басқа­рып жүрген игі жақсыларға да түсіндіріп, олардың басын біріктіруге шешуші ықпал жасағаны белгілі. 1723 жылғы әйгілі «Ақ­та­бан шұбырынды, алқакөл сұлама» қасі­реті сол тұста бөлшектенген хандықтар­дың, егер өздері бір ынтымаққа жүгініп, жүз, ру, тайпа болып бөлінген елдің басын біріктіре алмаса – қазақ ұлт ретінде тозып, жойылып кететіндігіне көз жеткізді. Әуелгі жеңістеріне масаттанған Қалдан-Сереннің жортуылшылары айналасы 2-3 жылдың көлемінде Арқа, Жетісу, Сыр, Жайық, Тобыл өңірлеріне еркін тайраңдап еніп-ақ кетті. Міне, осындай жағдайда 1726 жылы Төле бидің шақыруымен атақты Ордабасы тауына Арқадан Қаз дауысты Қазыбек би, Батыстан Әйтеке би бас қосып, бүкіл қа­зақ хандықтарын бір тудың астына бірік­ті­ріп, бір бас қолбасшы сайлау мәселесін қой­ып, шешкені, соның арқасында қазақ жау­ынгерлерінің ұлттық рухы көтеріліп, әс­кери дайындығы абаттанып, қаруларына қайрат, жігерлеріне қуат қосылып, жоңғар шап­қын­шылығына ойсырата соққы беріп, оларды Алатаудың Арқамен ұштасар тұ­сын­да Жоң­ғар қақпасынан шығысқа түріп тастағанын тарихи әдебиеттен жақсы білеміз.

«Ұлттық бірліктің» дұшпаны – бас басына би болу мен басшылардың өзімшілдігі. Қазақ хандығының күйреуі мен жойы­луы да ел атқамінерлерінің алауыздығы мен өзімшілдігінің салдары. Әрине, бұл жер­де патшалық Ресейдің отарлау сая­сатының ұтқырлығын да, зымияндығын да, пәрменділігін де естен шығармаған дұ­рыс. Соңғы 15 жылда жарияланған ғылы­ми-зерттеу еңбектерде бұл мәселе егжей-тегжейлі сарапталып келеді. ХХ ғасырдағы ұрандауы мен жарыл­қауы, күйреуі мен ұйымдасуы, қайшы­лығы мен қатері мол болған қитұрқы, екі­жүз­ді кезеңдерде қазақ зиялылары билік пен саясаттың «бөлшекте де билей бер» жобасының мейлінше құрбаны болды. Әсіресе, Голощекиннің жүргізген тәр­кі­леу, ұлтты аштықтан қыру, қара түнекті 37-ші саяси қуғын-сүргін жылдары – ин­тер­националдық бірлік ұранының қал­қа­сында ұлттық бірлік, тұтастық ұғымы күл-талқаны шығып, жойылды десек, артық айтқандық болмас. Осы қағидатты ұстану жолында бірнеше ұрпақ, миллион­даған адам тәрбиеленді. «Ұлттық, ұлт­шылдық» деген сөздер қылмыс дәрежесіне теңелді. «Ұлттықты» жою саясаты Ке­ңес Ода­ғы­ның соңғы сағатына дейін бұлжытпай жүргізілді.

«Ұлттық бірлік» ұғымын жоюдың Қа­зақстан үшін ең соңғы науқаны басшы­лық­қа Колбин келген 1986 жылдың жел­тоқ­санынан үдеді. Және оны үдетуге әй­гілі Желтоқсан көтерілісі де желеу болды. Өйткені, жастардың 1986 жылдың 16-17 желтоқсанында алаңға бейбіт мақсаттағы шерумен шығуы – ең алдымен ұлт намы­сы­ның белгісі еді. Жастардың нара­зылығы Орталықтың қазақ ұлтының на­мысына тиетін шешім қабылдауына қарсылығын білдірді. Сондай ой сол кезде әрбір қазақ­тың санасы мен жүрегінде болса да оны ашық айтуға батылы бар­мады. Ондай дерт өз ішімізде де болды. Іштей наразы болғанымызбен, булығып, іштен тындық. Жас­тар келіспеді. Жас қуат, жас жүрек өзі­нің тегіне – ұлттық бірлікке, ұлттық на­мысқа ұмтылды. Әуел баста сол кездегі тоталитарлық жүйенің қатыгез сойылына жығылып, қанаты қайырылса да, Жел­тоқ­сан көтерілісі жаңа заман, жаңа дәуірдегі қазақ ұрпағын ұлттық бірлік, ұлттық на­мыс­қа шақырған алғашқы тарихи тал­пыныс болды.

1986-1989 жылдар – республика өмі­рін­дегі қайшылығы мол, ең күрделі ке­зең­дердің бірі болды. Және сол кезең, бір жағынан, ұлттық сананың қайта жаң­ғы­рып, қайта оянуына түрткі болса, екінші жағынан, дәл осы тұста «Ұлттық бірлік» айрықша сынға түсті. Орталық билік бар мәселені «кадр саясатынан» бастады. Кол­бин келген күнге дейінгі бүкіл елдің еңбегі де, жетістігі де, бұрынғы басшылықтың сая­си бағыты да, іс-қимылы да қатаң сын­ға алынып, бәрі жоққа шығарылды. Әсі­ре­се, ұлт саясатына айрықша соққы беріліп, ең алдымен, қазақты қазаққа қарсы қою ісі «жатпай-тұрмай» жүргізілді. «Жершілдік» мәселесі алға шығарылып, «оң­түс­тік», «солтүстік» әңгімесі қазақ арасындағы қоғамдық пікірді теріс бағытқа бейім­деді. Ол «жұмыс» қазақ басшыларының қолымен жасалды. Басшы «кадрлар» (қызметкерлер), (сол кездегі лексикамен жазылып отыр) бірін-бірі әшкерелеуге, бә­рі жабылып, бұрынғы басшылықтың «күл-талқанын» шығарып, Мәскеудегі Ор­та­лық­қа жағынуға бәйгеге түскен аттай жа­рысып бақты. Қазақстандағы «интерна­цио­налист» басшылардың жеткізуімен СОКП Орталық Комитетінің арнайы секто­рында “ұлтшыл кадрлардың” тізімі жа­салды. Олар шетінен жауапқа тартылып, әртүрлі жаламен жұмыстан қуылып, партиядан шығарылып, не сөгіс беріліп, кейбіреуі түрмеге де жабылып жатты. 37-ші жылдың қаһары қазақ зиялыларының басына қайта төнді. 1989 жылы Г.Колбин кетіп, бас­шы­лық­қа Нұрсұлтан Назарбаев келіп, осы қуғын-сүргін тоқталып, қанды қылыш қай­тарылып, көзіміз ашылды. Бағымыз жан­ды. Арада аз уақыт – екі жыл кө­лемін­де бұрынғы Кеңес Одағы да құлап, Азаттық таңы да елімізге нұрын шашты.

Жалпы, біріге алмаған қазақ талай азапты күндерді бастан кешіргенін жоғарыдағы деректерден біле алдыңыздар. Өзінің халқына мұндай азапты күндерді қайтадан бастан кешуін тілемейтін Елбасы «Ұлттық бірлік» доктринасына байланысты үш сұрақ қоя отырып, оған өзі жауап берген болатын. Мәселен, «ұлттық бірлік деген не, неге бізге ұлттық бірлікті нығайту маңызды, ұлттық бірліктің негізі не болып табылады» деген сауалдарға көп адамның жауап іздейтіні белгілі. Ең алдымен, президентіміз Ұлттық бірліктің негізін құрайтын үш тұғыр: ортақ тарихымыз, барлық қазақстандық этностар үшін ортақ құндылықтар және ортақ болашағымыз екеніне кеңінен тоқталды. Бұл айтылғандар талас туғызбайды. Дегенмен ұлттық бірлік доктринасының төркіні мұнымен шектеліп қалмаса керек. Көрші Ресейде «Орыс доктринасы» қызу пікірталасқа түсіп барып әзірленді. Сол доктринаны оқып отырсақ, көпұлтты Ресейдегі доктринаның діттегені – орыс ұлтының қамы, «орыс социумын қалай көгертеміз» деген мәселе екен. Федеративті елде басқасы екінші қатарға ысырылған. Елбасы меңзеген ортақ тарих, ортақ құндылық, ортақ келешекті мемлекет құраушы ұлтпен байланыстырмау мүмкін емес. Өзге ұлт өкілдерімен ортақ тарихымыз отарлау дәуірінен басталады. Қазақтың тарихы тас дәуірімен, қола дәуіріндегі андронов мәдениетімен сабақтасып жатыр. Қазақ жерінен дәм-тұз бұйырған өзге ұлт өкілдерінің бүгінгі ұрпағы ертеңін қазақтың келешегімен тығыз байланыста қарау керек. Өткен-кеткен тарихта өзге ұлт өкілдерінің Қазақстанға еріксіз департацияланғанын, отарлық режимнен зардап шеккенін өздері мойындайтынын ескерсек, қазіргі тәуелсіздік кезеңде сол баяғы отарлық жүйенің сарқыншақтарын атымен қабылдамауы, тәуелсіз елдің ұлттық құндылықтарын қадірлеуі керек. Сондықтан ұлттық бірлік доктринасын әзірлеуде қазақтың төл тарихы, ұлттық болмысы мен ерекшеліктерін ескергені жөн.

Қазақстанның «Ұлттық бірлігі» Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың бәсекеге лайық алдыңғы қатарлы дамыған 30 мемлекеттің сапына көтерілу жөніндегі идеясында айрықша көрінбек. Бұл – біздің өміріміздің барлық жағын қамтитын жаңа үрдіс. Ол туралы жыл басында егжей-тегжейлі Президентіміздің халыққа Жолдауында да, одан кейінгі сөйлеген сөздерінде де үздіксіз айтылып келеді. Еліміздің ішкі дамуы, халықтың әлеуметтік тұрмыс деңгейі – денсаулық, экономика, білім, ғылым, мәдениет, т.б. даму салаларының барлығында да біз дүние жүзіндегі ең озық, жоғары көрсет­кіштерге қол жеткізуді мақсат еттік. Аталмыш бағдарлама аясында көптеген жаңа технологиялық өндіріске, жаңа ізденіске жол ашылмақ. Сол арқылы жас­тардың кәсіптік білім дәрежесін көтеріп, оларды даму керуеніне еркін араластыру көзделуде. Экономиканы тек қана мұнай, металл, шикізат өнімдерімен ғана шек­темей, оның көп салалығына күш, қаржы салынбақ. Жұмыссыздық пен кедейшілікті жою мақсатында орта және шағын кәсіпкерлікке жол ашылу қажеттігі осы жолда жаңа мазмұнға ие болмақ. «Ұлттық бірлік» идеясының негізгі новелласы – осы биік мақсатқа жұрттың айрықша сезіммен жұмылдырылуында болса керек. Бәсекелестікке қабілеттілік ұраны, әри­­не, ең алдымен жастарымызға арнал­ған. Болашақ ұрпақтың дені сау, санасы биік, қайраты, қажыры мол, білімі шы­мыр, терең болуы – ұлттық намы­сы­мыз­дың қорғаны. Президентіміз 30 елдің қата­рына ену бағдарламасының басты көр­сет­кіші ретінде жалпы ішкі өнімді таяу жылдары екі есеге дейін арттыруды көздеп отыр. Мұндай көрсеткішке бүкіл ха­лық­тың бірлікте атқарған жұмысы арқылы ғана жететініміз белгілі. Оған ел бо­лып жұ­мылып, ұлт болып біріксек, мәселе болмайды. Осы игі мақсаттардың барлығы да на­мыс, жалпыұлттық ынтымақтастық болған жерде жүзеге аспақ. Бұл – біздің жаңа са­па­мыз. «Ұлттық бірлік» мықты болса, Тәуел­сіздік тұғыры да мызғымастай мықты.

2)Қазақстандықтарды біріктіретін, ел болашағының іргетасын қалаған басты құндылықтардың үшіншісі – зайырлы қоғам мен жоғары руханият (Президентіміз Н.Назарбаевтың «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты биылғы жолдауында айтылған). Сонымен қатар, Қазақстан халқы ассамблеясының XX сессиясында президентіміз зайырлы қоғам мен жоғары руханиятты ел құру мемлекетіміздің басты бағыты екенін айтқан болатын.

            Зайырлы мемлекет – мемлекетті шіркеуден бөлу нәтижесінде пайда болған, қоғамдық қатынастар діни нормалар негізінде емес, азаматтық негізде реттелетін, мемлекеттік органдардың шешімдері діни тұрғыдан шығарылмайтын мемлекеттің сипаты. Зайырлы мемлекеттің заңнамасы толықтай немесе ішінара діни нормаларға сәйкес келуі мүмкін, оның зайырлылығы діни түсініктерге қарама-қайшылықпен емес, одан азат болуымен анықталады. Зайырлы елде әрбір адам ешқандай діни институттарға қатыссыз өмір сүруге құқылы. Мысалы, некені тіркеу және әділ сот жүйесі мемлекеттің айрықша құқығы болып табылады. Сол сияқты зайырлы елде барлық конфессия өкілдері заң алдында бірдей. Діни мерекелер халықтың дінге сенуші бөлігіне қолайлы жағдай жасау мақсатында демалыс күні ретінде бекітілген. «Зайлырлы» сөзі араб тілінде «захири» (зайырлы) яғни «ашық, сыртқы» деген мағыналарда қолданылады.

            Жалпы, адамзат дамуының тарихи тәжірибесінен туындаған мемлекеттің зайырлылық принципі мемлекет пен діннің бір-бірінен бөлінуін жариялағанымен, ол ұғым бұл екеуiнiң арасына қорған салуды білдірмейді. Өйткені, дiнсiз – мемлекет, ал мемлекетсiз – дiн жоқ. Дiн мен мемлекеттiң түйiсер жерi – елдiң тұтастығы және қоғамның ауызбіршілігі мен тұрақтылығы. Сондықтан, ел дамуының бүгінгі кезеңінде екi тараптың өзара бiрiгiп әрекет ететін кеңiстiгiн, оның құқықтық тетіктерін уақыт талабына сай айқындаудың және жетілдіріп отырудың маңызы зор. Бұл жерде мемлекет мынадай қағиданы басшылыққа алуы тиіс: ол қоғамдағы діни бірлестіктерді реттейтін өз шекарасының аумағын тарылтпауы керек және еліміздің негізін құрап отырған халықтың дәстүрлі дініне басымдық беруі қажет. Өйткені, қоғам мен дінді бір-бірінен бөлудің мүмкін емес екендігін ескерер болсақ, мемлекеттің діни салада белсенді түрде реттеуші болуы тиіс екендігі талас тудырмасы анық.

Қазіргі қолданыстағы заң бойынша, еліміздегі барлық діни бірлестіктердің құқығы бірдей және тең. Қазақстанда ел тұрғындарының діни сенімдерінің басым бөлігін құрайтын ислам және православие діндерінің үлесі 95%, католик, иудайзм діндерін ұстанатындардың үлесі 1-2%-ды құраса, еліміздегі дәстүрлі емес діни ағымдар мен ілімдерді ұстанушылардың үлесі небәрі 2-3%-ды ғана құрайды екен. Демек, заң бойынша еліміздегі дәстүрлі дін болып саналатын іргелі діндер мен жаңа діни ағымдардың мәртебесі мен олардың қоғам өмірінде алатын орны теңдей қарастырылды. Зайырлы елде мемлекет дінге араласпайды деген сөз, діннің иман, құлшылық, діни оқу және оқыту істеріне кедергі болмайды, сонымен қатар белгілі бір діннің жетегінде де кетпейді дегенге саяды. Олай болмаса, Қазақстан сияқты халқының 70 пайызы мұсылман елде халқының діни қажеттіліктерін қанағаттандыруға көмектеспейді деген сөз емес. Демократиялық үкіметтің ең басты міндеті халық үшін қызмет ету болса, сол халықтың діни қажеттіліктерін ескеріп, оларды қамтамасыз ету де үкіметтің басты міндеті болып саналады. Осыны жете түсінген Батыс елдері, соның ішінде Англияны алып қарасаңыз, шіркеу шығындарының жартысы мемлекет тарапынан қаржыландырылады, ал шіркеу барлық салықтан босатылған. Ал, Францияда өзінің қызметкерлеріне мемлекет діни қажеттіліктерін қамтамасыз етуде көмек көрсетуде. Мектептерде, жоғары оқу орындарында, ауруханаларда, түрмеде, әскерде арнайы орталық ашылып, дін адамдарының қызмет көрсетуін мемлекет өзі ұйымдастырып отыр.

2009 жылы Қазақстанда өткен халық санағы бойынша, еліміздегі халықтың 70,2 пайызы – Ислам дінін, 26,3 пайызы – христиан дінін, 0,1 пайызы – буддизм дінін, 5281 адам иудаизм дінін ұстанады, ал халықтың 2,8 пайызы ешбір дінге сенбейтінін айтқан. Санақ бойынша, қазақтардың 98,3 пайызы Ислам дінін ұстанамын депті, басқа діндерде жүрген қазақтардың саны – 43462 адам, ал ешбір дінге сенбейтін қазақтардың саны 1,0 пайызды құрайды. Қазақстандағы орыстардың 91,6 %-ы – православие дініндеміз десе, ал 1,4%-ы, яғни 54277 адам Ислам дініндеміз, 6,1%-ы ешбір дінге сенбейміз деп жауап берген. Украин халқының 90,7 % – православие дінінде, 0,9%-ы – Ислам дінінде, 7,3 %-ы - дінге сенбейміз деген. Егер келтірілген дерекке назар аударсақ, халық қай дінді ұстанамын десе де өз еріктеріне берілгенін көруге болады. Бұл дегеніміз, Қазақстан толықтай зайырлы мемлекет екенін көрсетеді.

Қазақстан жері – бүкіл әлемдік діндердің: буддизмнің, христиандықтың және исламның, зороастризмнің де, иудаизмның да тоғысқан жері. Біз өте көне, бай өркениеттердің, елеулі түрде ерекшеленетін көптеген әлемдік дүниетанымдардың тоғысқан жерінде тұрамыз. Қазақ халқы діни көзқарасы мен діни наным-сенімі айқын да терең, ұлттық және діни мәдениеті өте жоғары, иманды, имани түсінігі мол әлемдегі санаулы ұлттардың қатарына жатады. Ислам ғасырлар бойы қазақ халқының, оның мемлекетінің тірегі, жүрер сара жолы болып келді. Исламды қабылдап, Аллаға шын жүрегімен берілген біздің арғы тегіміз, ата-бабаларымыз бізге бірліктің, тұтастықтың ұлы үлгілерін қалдырып кетті. Ежелден «Ерен дарып ер болған, Қыдыр дарып ел болған, Шілтеннің шылауы шалған» қазақ деген халықтың неше ғасырлар бойы молынан қорланған миялы, рухани мұрасы бүгінде кез келген теріс пиғылды жалған дінге де, ұлттық табиғатымызға жат мәдениетке де қарсы тұруға әбден жетеді.

            Еліміз тәуелсіздік алған алғашқы сәттен-ақ зайырлы қоғам құру мақсатында көптеген істер атқарды, ал бүгінде зайырлылықты күннен күнге нығайту үстінде. Тәуелсіз Қазақстан Республикасы құрылғаннан кейін, елде тұратын барлық ұлттар мен ұлыстардың өкілдері егемен мемлекетті бір кісідей мойындады. Сөйтіп өткен кезеңдердегі тағдырларының тарихи бірлігін іс жүзінде дәлелдей отырып, бірауыздан жаңа мемлекетті одан ары дамытуға әзір екендіктерін білдірді. Қазақстанның конституциялық құрылысының тарихында бес рет Конституция жазылып, қабылданғаны мәлім. Олардың әрқайсысы қазақстандық мемлекеттіліктің ұлттық автономиядан толық мемлекеттік дербестікке және егемендікке дейінгі дамуының белгілі бір кезеңдерін көрсетеді. 1995 жылы қабылданған Қазақстанның қазіргі Конституциясы еліміздің мемлекеттік тәуелсіздігінің жаңа өрлеуін заңды түрде нығайтты. Кейіннен Қазақстан Республикасы өзінің демократиялы, зайырлы, құқықтық әлеуметтік мемлекет екенін Ата заңы арқылы да бүкіл әлемге таныта бастады.

            Дін мемлекеттен бейтарап саналғанымен, дін мемлекеттің тіректерінің бірі – рухани тірегі болып қала бермек. Тәуелсіздік алған 22 жылдың ішіндегі ең ірі жеңісіміз бен үлкен жетістіктеріміздің бірі, біздің шыққан биігіміз – ол елімізде діни наным-сенім бостандығының, діни еркіндіктің толық бекуі, оның ішінде ислам ата дініміздің өркендеуі, халықтың атеистік өмірден кейін өз дінімен қайта еркін қауышуы десем, артық айтқандық болмас. Біздің Республикамыздың дінаралық келісім мен үнқатысудағы құнды тәжірибесі әлем назарына ілігіп отырғаны белгілі. Бүгінгі Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірінде діннің игілікті рөлі артып, оның имандылық, рухани және әлеуметтік функциялары күшейе түсуде, дінге сенушілердің, діни нанымдағылар мен діни бірлестіктердің сандары тұрақты өсуде. Олардың қоғамдағы ішкі саяси тұрақтылық пен ұлтаралық, дінаралық келісімді нығайтуға, қоғам мен мемлекеттің дамуына өз үлестерін қал-қадерінше қосып отырғандары бәрімізді қуантады. Біз конфессиялық сан алуандығымен ерекшеленетін әлемдегі азын-аулақ елдердің қатарына кіреміз. Кең-байтақ Қазақ елі қазіргі таңда күллі әлемге өзінің дінаралық келісім мен ұлтаралық татулықтың алтын ордасы екендігін паш етіп отыр. Дініміздің үлкен жанашыры, әрі қамқоры Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен елордасы Астанада 2003 жылдан бастап өтетін «Әлемдік және дәстүрлі діндер жетекшілерінің» төрт съезд соның жарқын көрінісі. Съездерге қатынасқан әлемдік және ұлттық діндердің басшылары рухани келісім мен діни төзімділікті орнатуда Қазақстаннан алар тәжірибе мен үлгінің мол екендігін атап өткен болатын.

            Қазақстан зайырлы мемлекет болғаннан соң оның негізгі басымдықтары адамдардың өз құқықтарына беріледі. Құқықпен қорғалған және сол берілген құқықты жақсы пайдалана білетін адам, қоғам, мемлекет қана жоғары қарқынмен дамиды. Жалпы, құқықтық мемлекет – конституциялық басқару тәртібі, дамыған құқықтық жүйе мен тиімді сот билігі бар мемлекет екені белгілі. Құқықтық мемлекет – өзінің негізгі институттары ретінде билік бөлінісін, сот тәуелсіздігін, басқару заңдылығын, мемлекеттік билік тарапынан азаматтардың құқы бұзылуына жол бермеуді және оған қоғамдық мекеме тарапынан тигізілген залалдың құнын өтеп алуды қарастыратын мемлекет. Құқықтық мемлекет идеясының сан ғасырлық тарихы бар. Ол сонау ежелгі дәуірден бастау алады. Қазіргі ғаламдық әлемде құқықтық мемлекет тұжырымдамасы мемлекет, қоғам және азаматтың арақатынасын қалыптастырудың әмбебап идеалы болып отыр. Құқықтық мемлекет идеясының мәні – оның бірізді демократиялылығы, билік көзі ретіндегі халық егемендігін бекіту, мемлекеттің қоғамға бағынуы. Құқықтық мемлекет идеясындағы бастысы – мемлекеттің және оның органдарының зорлық-зомбылығынан, басынуынан азаматтарды қорғау кепілі болатын мемлекеттің құқықпен байланыстылығы. Құқықтық мемлекет, ең алдымен, барлық мемлекеттік органдар, лауазымды тұлғалар, қоғамдық бірлестіктер және азаматтар бағынуы тиіс өзіндегі құқықтық ережелермен өзін-өзі шектейтіндігімен ерекшеленеді, ал ондағы басты принцип – құқық үстемдігі.

            Мемлекетке қажетті нағыз азаматтар құқықты қару етіп ұстана білумен қатар, руханияты, патриотизмі өте жоғары деңгейде болуы керек. Адамның дүниетанымының кеңдігінен, жанының нәзіктігінен, санасының жоғарлығынан, әділеттілік үшін күресте белсенділігінен, өзгелерге қайырымдылығы мен ізгі ниеттілігінен көрініс беретін оның ішкі әлемі «рухани байлығы» болғандықтан, президентіміздің зайырлы қоғам мен жоғары руханиятты ел құру бастамасы біздің ең абыройлы міндетіміз болып саналмақ.

Тарихтың қозғаушы күші – рух пен сана, рухани қуат екені белгілі. Жеке тұлғалардың, тұтас этностардың, бүкіл ұлттардың тағдыры мен белсенділігі, оның болашағы – осы рухани қуатқа ие болуына және де сол рухани қуаттың қандай дәрежеде болуына тығыз байланысты. Ал, дінді берік ұстанған адамның бойына ерекше жігер мен күш-қуат, былайша айтқанда, шығармашылық ой-қуаттың даритыны белгілі. Нағыз діндар адамның сана-сезімі, дүниетанымы, тіпті азаматтық позициясы өзгеше қалыптасады. Шын таза діндар азаматтар мемлекетке ерекше құрметпен қарайды, билікті мойынсұнады, отаншыл келеді. Рухани байлық бар жерде елдің бірлігі де нығая түседі. Ал ел бірлігі мықты болса, онда мемлекет те мықты, оның іргесі де берік. Біздің Елбасымыздың саясатының басты бағыты да осы.

3) Белгіленген стратегиялар мен жобаларды жүзеге асырудағы, қазақстандық мазмұнды арттыру жөнінен инвесторлармен жұмыстағы, “Жол картасы” және басқа да іс-шараларды жүзеге асырудағы белсенді, жүйелі және Үкіметтің әкімдіктермен, сол сияқты, бизнес-қауымдастықтармен бірлескен жұмысы арқылы Қазақстан алға қойған мақсаттарын орындап келеді. Мемлекет басшысы экономикалық және индустриялық саясаттың барлық мәселелері келесі интеграциялық саты – Еуразиялық экономикалық одақты құруға дайындық жағдайында экономиканың өсуіне ғана қолдау көрсетіп қоймай, сонымен бірге, оның құрылымдық қайта жаңғыруын да жеделдету қажеттігі жөнінде үкіметке тапсырма берген болатын. Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты биылғы жолдауында: «Құрметті отандастар! Қазақстанның әлемдегі ең дамыған отыз елдің қатарына кіру тұжырымдамасында алдағы жұмыстың ұзақмерзімді басымдықтары белгіленген. Біз мына басым бағыттар бойынша бірқатар мәселелерді шешуіміз керек. Бірінші.