37популяция құрылымының түрлері Жас -жыныстық пирамидалар - популяцияның жасы мен жыныстық құрамын сипаттау үшін қолданылатын популяцияның жынысы мен жасына қарай таралуы Популяцияның жас-жыныстық құрамы жас-жыныс топтарының арақатынасын білдіреді-сол жастағы адамдардың жиынтығы. Бұл халықтың жас құрылымының негізгі элементі. Зерттеудің мақсаттарына байланысты бір жастағы және ұлғайған жас топтары бар: бес және он жасар. Сонымен қатар, жалпы құрылымдық өзгерістерді бағалау үшін үлкен жас топтары қолданылады. Жас-жыныстық пирамидалар-диаграммалар, олардың айналасында әр жастағы адамдар саны (немесе олардың популяциядағы үлесі) белгілі бір масштабтағы көлденең жолақпен бейнеленген. Жолақтар жас бойынша өсу ретімен бірінен кейін бірі орналасқан, ерлерге арналған диаграмманың сол жағында, әйелдерге оң жақта. Жас-жыныстық пирамидалар әдетте бір немесе бес жастағы топтарға, кейде онжылдық топтарға сәйкес салынған. Дегенмен, үлкен жас топтарына сәйкес салынған жас пен жыныстық пирамидалар халықтың жас және жыныстық құрамының егжей -тегжейлі сипаттамаларын ашпайды. Популяцияның жас-жыныстық құрылымының құрамы ең алдымен популяцияның көбею эволюциясының нәтижесі болып табылады. Қазіргі және өткен кезеңдердегі құнарлылық пен өлім процестерінен қалыптасқан популяцияның ұдайы өндіріс түрі әр түрлі жастағы топтардың популяциясының қатынасын анықтайды. 38Аурушаңдық
39  40Аурулық – халық арасында аурудың таралуы. Алғашқы аурулық (ауру сырқаулық) халық арасындағы жаңа, бұрын еш жерде тіркелмеген және биылғы к жылда алғаш рет анықталған аурулардың жиынтығы. Жалпы аурулық (таралуы) – бұл биылғы жылы бірінші рет анықталған аурулар мен өткен жылы анықталып, биылғы жылы сол аурудың салдарынан бірінші рет қаралған халық арасындағы барлық аурулардың жиынтығы. Алғашқы аурушаңдық = күнтізбелік жылда алғаш анықталған аурулар санын * 1000 / орташа халық санына. Жалпы аурушаңдық = барлық алғашқы аурушаңдық санын *1000/ халықтың орташа санына. нақты аурулық = осы жылы анықталған барлық аурулар ( өздігімен қаралу бойынша ) + медициналық байқаулар бойынша анықталған аурулық + науқастың өліміне алып келген аурулық саны/ халықтың орташа жылдық саны х 1000 Қазақстан халқы арасында алғашқы аурулық құрылымында негізгі орындарды тыныс алу жүйесі аурулары, тері және тері асты шел қабаты аурулары, жарақаттар мен уланулар, зәр шығару, ас қорыту аурулары алады, жалпы аурулық құрылымында – тыныс алу жүйесінің аурулары, ас қорыту, зәр шығару, қан айналым жүйесі аурулары, көз және оның қосалқылары аурулары алады.
