Орта буын оқушыларының дене шынықтырумен айналысуы
жүктеу/скачать 21,54 Kb.
|
11-14 жас аралығындағы дене шынықтыру сабақтары
|
Орта буын оқушыларының дене шынықтырумен айналысуы. Дене шынықтыру мұғалімінің алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі - оқушылардың дене шынықтыру сабақтарына қажеттіліктері мен мотивтерін тәрбиелеу мәселесі. Жас студенттердің барлық сабақтарға, соның ішінде дене шынықтыруға деген қызығушылығы орта жаста төмендей бастайды. Көбінесе студенттер дене шынықтыруға деген қызығушылығын жоғалтады, олар осы сабақта жетістікке жете алмайды, сондықтан жағымды тәжірибелер де күшейтілмейді. Қажеттілік, әдетте, оқушының кез-келген әрекетті орындау қажеттілігі ретінде анықталады. Оқушылар қажеттілікті түсінген кезде іс – әрекетке ынталандыру күші пайда болады, ол дегеніміз - мотив. Қажеттіліктер мен мотивтерді тәрбиелеу – бұл біртұтас педагогикалық процесс. Сабаққа деген мотивтерді тәрбиелеу, сайып келгенде, оқушылардың дене шынықтыруға деген ынтасын қалыптастырады. Мұғалім оқу-тәрбие процесін екі құрамдас бөліктің негізінде құруы қажет: 1) оқушылардың өзін – өзі жетілдіру денсаулығын, дене бітім сұлулығын және т.б. жақсарту үшін жүйелі дене шынықтыру сабақтарының маңыздылығын түсінуі; 2) дене жаттығуларын орындау процесінде жағымды эмоциялар алуы және оқушылар үшін маңызды мақсаттарға қол жеткізуі (мысалы, ұлдар үшін - бұлшық ет күшін, төзімділікті арттыру, ал қыздар үшін - әдемі қозғалу, дененің кемшіліктерін түзету мүмкіндігі). Дене шынықтыру мотивтерінің қажеттіліктерін тәрбиелеу кезінде осы компоненттерді бір-бірімен байланыстыру маңызды. Мысалы, мектеп оқушыларының жүзу дағдыларын игерген кезде мұғалім оқушыларға бөлімнің маңыздылығы туралы айтып, оқу процесін оқушылар осы іс-әрекеттегі жетістіктерін анық көретін, жүзу дағдыларын игеру процестерінен қанағаттанатындай етіп құруы керек. Ол үшін мұғалімге студенттерді оқу басталғанға дейін физикалық психикалық көрсеткіштерімен таныстыруға және олардың өзгеруін жүйелі түрде бағалауға кеңес беріледі. Мұғалім оқушылардың моторикасының жеке ерекшеліктеріне, олардың қажеттіліктеріне, өзін-өзі бағалау қабілетіне негізделуі керек. Артта қалған студенттерге ерекше назар аудару керек, себебі олар көбінесе сабаққа деген қызығушылығын жоғалтады, сондықтан физикалық жаттығулардың жағымды жақтарын қабылдау қиынға соғады. Дене шынықтырумен айналысуға оң мотивацияны тәрбиелеудің негізгі түрлеріне мыналар жатады: белсенді моториканың қажеттілігі, қарым-қатынас пен бірлескен іс-әрекеттің қажеттілігі, ұжымда өзін-өзі растау, моторика туралы қызықты жаңа ақпаратты білу, дене шынықтыру сабақтарындағы эстетикалық тәжірибе. Белсенді моториканың қажеттілігін қанағаттандыру үшін сабақтар әртүрлі физикалық жаттығулардың жеткілікті көлемімен қанықтырылуы керек. Аз қарқынды, аз эмоционалды жаттығулардың тым көп болуы студенттердің қызығушылығын жоғалтуға әкеледі. Бұл қажеттілікті дене шынықтыру сабақтарында да, сыныптан тыс жұмыстарда – дене шынықтыру және спорт секциялары мен үйірмелеріндегі сабақтарда да оқушылардың белсенділігінің жүйелі қозғалыстарымен қанағаттандыруға болатындығы маңызды. Осы жастағы оқушылардың бірлескен іс-әрекетке және қарым-қатынасқа деген қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін дене шынықтыру сабақтарында моториканы бірлесіп игеретін топтарды құру кезінде достық ұйымшылдық пен жанашырлықты ескеру қажет. Сабақ барысында студенттер бір-бірімен сөйлесе алатындығы жөн болады. Оқушылардың бірлескен іс-әрекеттерін ынталандыру да маңызды. Мысалы, қарым-қатынас пен бірлескен іс-әрекеттің қажеттіліктері сабақ орындарын дайындауда, көптеген ойын жаттығуларын орындау кезінде, командалық эстафеталар жүргізу кезінде, спорттық ойындарды пайдалану процесінде сәтті тәрбиеленеді. Сабақты қорытындылай келе, достық бірлескен әрекеттері жеңіске жетуге мүмкіндік берген командалар мен ойыншыларды атап өткен жөн. Өз ұжымы үшін қажетті әрекеттерді жасаған студенттерді ұмытпаған жөн. Сабақтарды студенттер өз жолдастарының моторикасын талқылауға және ұйымдастыруға қатысатын етіп құру пайдалы. Мысалы, гимнастикалық жаттығуларды орындау кезінде оқушыларға қозғалыстарды орындау кезінде жолдастарын сақтандыруға, олардың қателіктерін түзетуге және моториканы игеруге көмектесу керек. 11-14 жасында ұжымда өзін-өзі растау қажеттілігі өзекті мәселе болады. Сондықтан сабақ барысында мұғалім оқушылардың моторикадағы жетістіктерін атап өтіп, моральдық әрекеттерге назар аударуы керек. Осы жастағы оқушылар көбінесе моторика саласындағы кемшіліктерін ауыр сезінеді. Сондықтан осы мәселе бойынша өткір сын-ескертпелерден аулақ болу керек. Алайда мұғалімдер бұған әрдайым назар аудара бермейді, осылайша олар сабаққа теріс көзқарас қалыптастыруға ықпал етеді. Осыған байланысты дене шынықтыру сабақтарына оң мотивация тудыратын мадақтау үшін кез-келген қолайлы жағдайды қолданатын мұғалім әрқашан жеңіске жетеді. Осы жастағы мектеп оқушыларында танымдық іс-әрекетке деген қажеттілік өте күшті. Оларды барлық жағынан қолдау керек. Ол үшін ұлы адамдардың өмірінен қызықты мысалдар келтіру, спорттық дағдылардың көмегімен қиын жағдайларды қалай болдырмауға болатындығы туралы нақты оқиғалар туралы айту, оқушылардың қиялын оятатын және олардың қызығушылығын арттыратын қызықты фактілерді жиі көрсету пайдалы. Танымдық белсенділікті ынталандыру үшін пәнаралық байланыстарды пайдалану тиімді, мысалы, лақтыру үшін снарядтың ұшу жылдамдығы мен ұшу бұрышына тәуелділігін анықтау. Сіз белгілі бір мотор тапсырмасын стандартты емес орындау үшін жарыс ұйымдастыра аласыз, мысалы, планканы биіктікке секіруге ауыстыру тәсілдері немесе допты нысанаға лақтыру әдісі және т.б. бұл жағдайда студенттерге белгілі бір жаттығуды стандартты емес орындаудың мәні туралы ақпарат беру пайдалы. Мысалы, фосбюри-флоп әдісімен жоғары секіру техникасы жаттығулар арасындағы үзілісте стандартты емес тәсілдермен ойын-сауық секіру кезінде ойлап табылды. Оқушылардың танымдық қызығушылығы мұғалімнің сабақтың жаңа тақырыбын қызықты қойылымымен, құрылымға дәстүрлі емес көзқараспен, жаңа жаттығуларды немесе таныс тапсырмаларды қолданумен, бірақ күтпеген комбинацияларда және басқа да әдістермен ынталандырылады. Эстетикалық қажеттіліктер осы жаста айқын көрінеді. Эстетикалық қабылдау нысаны дене шынықтыру орнында әдемі безендірілген орта (таза және ашық түсті зал, түрлі-түсті плакаттар, баннерлер, жарқын снарядтар және т.б.), дене шынықтыру сабақтарын өткізу формалары (нақты тәртіп, мұғалім мен оқушылардың көңіл-күйі, эстетикалық жаттығулар, оқушылардың әдемі қимылдары және т. б.) болуы мүмкін. Мұғалімнің сөзін ерекше атап өту керек: ол сауатты, әдемі, бейнелі болуы керек, дөрекі жаргон сөздері болмауы керек. Оқушылардың дене шынықтыруға деген оң ынтасын тәрбиелеудегі мұғалімнің маңызды аспектісі салауатты өмір салтын насихаттау болып табылады. Сабақта мұғалім хабарлаған ақпараттан басқа, салауатты өмір салты мен дене шынықтыру әдеттерінің маңыздылығы туралы материалдары бар стендтер, әр түрлі жастағы мектеп оқушыларының күн тәртібі бар кестелер, жаттығулары бар плакаттар, денсаулыққа пайдалы және қажетті жүктемелер түрінде көрнекі үгіт-насихатқа үлкен орын берілуі керек. Мектептің педагогикалық ұжымы арасында салауатты өмір салтын насихаттау бойынша дене шынықтыру мұғалімінің жұмысының маңызы зор. Осы мақсатта педагогикалық кеңестерде сөз сөйлеуді, мұғалімдермен әңгімелесуді, мектептің медициналық қызметкерлерімен бірлескен жұмысты қолдануға болады. Сабақтан тыс уақытта мұғалімдер ұжымымен физикалық жаттығуларды ұйымдастыру, мұғалімдерді, сынып жетекшілерін дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарын жүргізудің дәстүрлі және жаңа түрлерімен таныстыру пайдалы. Оқушылардың ата-аналарын шақыра отырып, ашық сабақтар өткізу, олармен жеке және топтық әңгімелер өткізу өте маңызды, онда отбасындағы дене шынықтыру сабақтарының маңыздылығы ашылады. Оқушылардың ата – аналарымен бірлескен дене шынықтырумен айналысуда, «Анам, әкем және мен - спорттық отбасы» сияқты түрлі отбасылық жарыстар өткізуде үлкен тәжірибе жинақталған. Осы іс-шаралардың нәтижесінде мектепте оқушылардың дене шынықтырумен немесе спортпен шұғылдануға әдеттері мен уәждерін қалыптастыратын орта құру қажет. Әр түрлі формалар мен құралдардың жиынтығы ғана оқушылардың дене шынықтыру мен спортқа деген қажеттіліктері мен мотивтерін тәрбиелеудің өте күрделі міндетін орындауға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 21,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|