9-апта лексикалық тақырыбы: Ұмытпайық ата-баба дәстүрін

жүктеу/скачать 39,65 Kb. бет 1/4 Дата 02.11.2022 өлшемі 39,65 Kb. #156166

Бұл бет үшін навигация:

• Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемдер Жалғаулықты
• Жалғаулықсыз
• Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем
• Сұрақтары

9-АПТА Лексикалық тақырыбы: Ұмытпайық ата-баба дәстүрін Грамматикалық тақырып: Қарсылық мәнді құрылымдар Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем — синтаксистік компоненттеріндегі баяндалған оқиға-әрекеттер бір-біріне қарама- қарсы қойылатын құрмалас сөйлем. Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемдегі қарсылықты мағына екі түрлі кұбылысты, іс-әрекетті, көріністі салыстыра баяндауға негізделеді. Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемнің бір компонентінің баяндауышы болымды, енді бір компонентінің баяндауышы болымсыз тұлғада беріліп, қарама-қайшы мән туғызады. Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемдер Жалғаулықты, Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем— ол бірақ, дегенмен, әйтсе де, алайда, сонда да, сияқты жалғаулықтар арқылы жасалады. Мысалы: Ақсақал батасымен той аяқталды, дегенмен той қызығы бітер емес Жалғаулықсыз, Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем - Мұнда оның компоненттері ешбір жалғаулықсыз іргелес, қатар жұмсалады. Мысалы: Мәмбет екінші рет тағы атайын деп еді, мылтығының шаппасы жүрмей тұрып алды (I. Жансүгіров). Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді Ахмет Байтұрсынұлы "Тіл — кұралында" қайырыңқы салалас сөйлем деп атаған Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем – басыңқы сөйлем білдіретін ой бағыныңқыда айтылған ойға немесе бағыныңқыдағы ой басыңқыдағы ойға қарсы қойылатын сабақтастың түрі. Сұрақтары: Қайтсе де? Қайткенмен? Қарсылықты бағыныңқылы сөйлемнің баяндауыштары мынадай тұлғалардан жасалады: а) Шартты райлы етістікке –да/-де шылауы тіркесуі арқылы жасалады: Ақсақал батасымен той аяқталса да, той қызығы бітер емес. ә) Етістікке есімшенің өткен шақ формасы жалғанып, көмектес септігінің -мен жалғауы арқылы жасалады. Ақсақал бата беріп, тойды аяқтағанымен, той қызығы бітер емес. жүктеу/скачать 39,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу: