Ғылыми және әдістемелік зерттеулерді ақпараттандыру. Жалпы орта білім беру жүйесіндегі әрекет түрлерінің ажырамас бір түрі – ереже бойынша оқу мекемелеріндегі оқытушылар мен қызметкерлерге жүктелген ғылыми және әдістемелік зерттеу. Ереже бойынша мұндай зерттеулер оқушыларды оқытудың жаңа әдістері мен құралдарын жасауға, жастармен бірге тәрбиелік жұмысты ұйымдастырудың жаңа жолдарын іздеудге бағытталған.
Оқытушылар қазіргі заманғы жетістіктерге педагогикалық үдерісті өздерінің танымдарын жүйелі түрде кеңейткенде, жекелеген айғақтарды жүйеге келтіргенде, өз мамандығының әлеуметтік әдебиетімен танысқанда, ғылыми – зерттеу және ғылыми – әдістемелік жұмысқа белсенді түрде ат салысқанда ғана барынша жақындата алады. Зерттеу жұмысын қажетті деңгейде жүргізбейтін қазіргі заманғы оқытушы ғылыммен және ғылыми- негізделген тәжірбиелік әрекетпен айналысуға мүмкіндігі бар мамандарды дайындай алмайтыны жалпыға мәлім.
Оқытушылардың ақпараттық ғылыми – зерттеу әрекеттері жайлы айттатын болсақ, олар жасаған жүйелі баяндамалар, референттар мен есептер, олардың ғылыми және әдістемелік әрекетінің нәтижелерін бақылау мен жүйелеумен тоқтап қалмау керек. Осындай жобалардың орындалуы барысында ғылыми жетістіктердің белсенді бекітілуі үдерісі жүргізіледі, ғылыми әдебиеттер мен анықтамалық құралдарды оқу кезінде алынған білім жүйеленеді, оқушылардың оқуы мен тәрбиеленуіне бағытталған кәсіби бағытын түзету қажеттілігіне қорытынды жасалады.
Оқу орындарының ғылыми – зерттеу әрекеті ортасын құрастырудың аталған аспекттерді ақпараттық және қатынастық технология құралдарының жалпы орта білімі беру құрылымына енгізілу толық бағытын туғызады.
Сонымен қатар, ғылыми және әдістемелік зерттеуді ақпараттандыру ерекшелігі ғылыми – зерттеудің ақпараттық жасалуды автоматтандаруда іске асырылған мектептегі оқу әрекетін ақпараттандаруда қолданылатын әдістер мен жолдардағы ақпараттық ресурстарды жасауға және пайдалануға рұқсат бермейді.
Ақпараттандыру қөзқарасында анықталған оқытушылардың ғылыми – зерттеу және ғылыми – әдістемелік әрекеттерінің негізгі құрауштарын қарастырайық.
Ғылыми және педагогикалық зерттеудің жүргізілуі оқытушыларды қолжазбалық, баспалық және электрондық материалдарды жинау, оларды жұмыс істету, сыни бағалау аннотациясын құрастыру, зерттеу мен әдістемелік проблемаларға қытысты ағымды әдебиетті бақылау, ғылым саласында отандық және шетелдік жаңалықтардың ашылуын қадағалауды құрастыруда маңызды рөл атқаруы тиіс. Бұдан бөлек оқытушылар зерттеу проблемасына қатысты бар білім көздеріне сілтемелер жасалған түрлі библиографикалық баспаларды қолданулары керек. Ереже бойынша мұндай жұмыстың нәтижесінде өзінің ғылыми еңбектері басылады, әдістемелік жұмыстары және оқушыларға арналған оқу материалдары жарияланады, диссертациялар қорғалады.
Осыған байланысты қолданылатын ақпараттақ- қатынастық технологиялардың құралдары ғылыми және әдістемелік көзқарасты анықталған әлемдік ақпараттық ресурстарға жол ашып қана қоймай, кітап қорын реттеу, жасау, өткізілетін зерттеу жұмыстарының маңыздылығы жағынан ақпараттық бөліктерді сақтау мен есептеуді көрсетуі қажет. Сонымен қатар мұндай ақпараттық ресурстар мен жүйелер ғылыми және әдістемелік зерттеудің аралық және қорытынды бақылауларынан тұратын барлық іс – қағаздарды тізімделмеген түрде сақтау мүмкіндігіне ие болулары керек.
Ғылыми және әдістемелік зерттеулердің көбісі ақпаратты жасау мен көрсетудің арнайы құралдарын қолданбаса іске асуы мүмкін емес. Бірінші кезекте мұндай құралдар қатарына көптеген эксперементальды зертеулерді жүргізуге мүмкіндік беретін және шығармашылық гипотезаларды анықтауға мүмкіндік беретін жойылатын және ұқсатылатын модельдеудің компьютерлік жүйелерін жатқызуға болады.
Жалпы орта білім беру аясында ғылыми және әдістемелік зерттеулерді өткізу аумағында әрқашан жаңаланып отыратын кең көлемді ақпараттар бекітілген маңызды проблема тұр. Ол адамда соңғы уақытта пайда болады және онымен оқытушылар мен оқушылардың танысуына әкеліп соғады. Ақпаратты тарату мен алмасудың жаңа құралдарының пайда болуының арқасында. Мысалы, интернет жүйесі, ақпараттар күн сайын арта түсуде. Сонымен қатар ақпараттық сапасы мен мазмұны жалпы орта білім беру жүйесіндегі зерттеу және әдістемелік әрекетке әсер ететін негізгі фактор болып табылады.
Телекоммуникациялық құралдар мен жүйелер оқытушылардың технологиялар және ғылыми және әдістемелік зерттеулер аясында жойылған қашықтан қарым - қатынасын ұйымдастыру кезінде пайдалы болуы мүмкін. Электрондық пошта, ғылыми теле және бейнеконференциялар, жаңалық тасплары, хабарламалар тақтасы оқытушылардың ғылыми - әдістемелік зерттеу әрекеттерінің ажырамас құралдары болуы тиіс.
Бірақ сәйкес ақпарттық-қатынастық технологиялар құралдарын қолдану ғылыми және әдістемелік ақпаратты қабылдау жолында көптеген маңызды кедергілер кездесуі мүмкін:
ғылыми - әдістемелік жұмыстар мен жарияланымдарда қиын математикалық аппарат кездесуі мүмкін ;
жұмыстарда қолданылатын терминологиялар жалған мағыналы болуы мүмкін;
ғылыми жұмыс пен жариялынымдардың мазмұны көп жағдайда оның тақырыбында ашыла бермейді;
ақпараттық көзде берілген ұғымдар қарама - қайшы анықтамаға ие болуы мүмкін.
Ақпараттық және қатынастық технологиялар құралдарының ғылыми - әдістемелік, әдістемелік және педагогикалық әрекеттерде қолданылу үлесінің көбеюі оқытушылардың тәжірбиеде қолданатын жүйелеу қағидасын құрастыруға мүмкіндік береді:
түсіндірілген қарым - қатынастың оны пішіндеу, оқшаулау және абстракциялау жолымен жеңілдетілуі;
бұрынғы білім мен әрекет мүмкіндіктерінің айырмашылығы мен сәйкестігін, сонымен қатар оларға өту мүмкіндігін орнатумен;
өзгертілген және сақталатын параметрлердің бөлінуі, олардың арасындағы байланыстың орнатылуы;
түсіндірілген байланысты қадағалауды қамтамасыз ету.
Жалпы орта білім беру жүйесінде қызметкерлердің ғылыми - зерттеу және ғылыми - әдістемелік әрекеттерін ақпараттандыру аясында ақпараттық - қатынастық технологиялар құралдарын қолдану мыналарға мүмкіндік береді:
оқытушыларадың ғылыми жұмысы тақырыбы бойынша электрондық жарияланымдар мен электрондық мерзімді басылымдар жүйесін дамыту;
жалпы орта білім жүйесінің мекемесіне лайықты ғылыми мектептердің интернет - серверін жасау;
ғылыми жетістіктердің виртуалды көрмелерін жасау, білімнің басқа салалары бойынша семинарлар мен конференциялар өткізу;
жалпы білім беру жүйесінінің және басқа ғылым мекемелерінің ғылыми кітапханасының желілік катологтарын жасау мен жүргізу, кітапханалар қорына желілік қолжетілімділік ұйымдастыру;
интенет ресурстары мен желісі аясында аудио және бейне конференцияларды тарату құралдарын қолданумен ғылыми және әдістемелік телекоммуникациялық конференциялар ұйымдастыру;
ғылыми және әдістемелік зерттеулердің барлық қатысушалыр өзара және басқа оқу мекемелері мен ұйымдардың серіктестерін жедел ғылыми қарым - қатынас құралдарымен қамтамасыз ету;
зерттеу жұмысын іске асыруға мүмкіндік беретін құрал -саймандары бар ғылыми және әдістемелік зерттеу жұмыстарының қатысушыларына қажетті телекомуникциялық зертханалар жасау.
Қазіргі заманғы оқытушы оқушыларды ақпараттық - қатынастық технологиялардың жаңа құралдарымен тек ақпаратты меңгеру, жасау жіне талдау оқытушының ғылыми және әдістемелік әрекетінің ажырамас бөлігі болғанда ғана үйрете алатынын түсіну маңызды.
