2017 жылға арналған Батыс Қазақстан облысының әдеби-өлкетану күнтізбесі Орал-2017 Алғы сөз

Әдебиеттерді насихаттау және еліміздегі атаулы күндерге, белгілі қоғам қайраткерлерінің, ақын, жазушылардың мерейтойларына қысқаша анықтама жазылып, әдебиеттердің ұсыныс тізімі берілген.

Көрсеткіш кітапхана мен мәдениет қызметкерлеріне, үгітшілер мен өлкетану материалдарын пайдаланатын барша оқырмандарға арналған.

Барша оқырмандар өздерінің көрсеткіш туралы пікірімен мына мекен-жайға хабарласуына болады:

Облыстық балалар және жасөспірімдер кітапханасы.

Байланыс телефондары: 504419, 503447

http: www.obdu.kz

e-mail: kindlib_uralsk@mail.ru

Қазақстан Республикасының ұлттық мерекесі
16-17 желтоқсан- Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні
Қазақстан Республикасының мемлекеттік мерекесі
1 қаңтар - Жаңа жыл

Құрбан айт

жексенбісі

жексенбісі

жексенбісі

қаржы жүйесі қызметкерлерінің төл мерекесі

жексенбісі

айналымына қарсы күрес күні

(1977)

шыға бастағанына 25 жыл (1942)

Кутяковтың туғанына 120 жыл (1897-1938)

Щербанов Николай Михайловичтің туғанына 75

жыл (1942-2011)

7 қаңтар Орал құрылыс-монтаждау жабдықтары

Зауытының (қазіргі "Орал балқыту-механикалық

Зауыты") құрылғанына 75 жыл (1942)

8 қаңтар Қазақстан Республикасының халық әртісі,

домбырашы Қали Жантілеуовтың туғанына 115

жыл (1902)

9 қаңтар (21 ақпан) Актриса Хадиша Бөкееваның туғанына 100 жыл

(1917-2011)

туғанына 85 жыл (1932-1995)

(1937-2014)

құрылғанына 60 жыл (1957)

жыл (1892-1939)

(1947)

туғанына 90 жыл (1927-1997)

Сұлтанұлының туғанына 70 жыл (1947)

Чапаевтің туғанына 130 жыл (1887)

ашылғанына 100 жыл (1917)

шығарыла бастағанына 25 жыл (1992)

туғанына 125 жыл (1892-1977)

Мәдениет қайраткері Қатимолла Бердіғалиев 65

жаста (1952)

5 наурыз Жазушы, педагог Бектұрғанов Қайыр Құрақұлының

туғанына 80 жыл (1937-2015)

(1932)

Бисенғалиев 55 жаста (1962)

А.Н.Плещеев жаза мерзімін өтеп шықты

(1987)

Виктор Павлович Фоминнің туғанына 60 жыл (1957)

жаста (1957)

туғанына 95 жыл (1922-2008)

туғанына 70 жыл (1947)

филиалының құрылғанына 25 жыл (1992)

Бақтығұл Қабдырұлының туғанына 70 жыл (1947-2009)

Шамғон Қажығалиевтың туғанына 90 жыл (1927-2015)

қаласында болды (1837)

Меңдешевтің туғанына 135 жыл (1882)

Нұрғалиұлының туғанына 105 жыл (1912-1996)

тілшісі Темір Хұсайын 60 жаста (1957)

Айтқали Нәріков 75 жаста (1942)

осыдан 155 жыл бұрын болып кетті (1862)

жыл (1922-2002)

110 жыл (1907-1963)

мемориалдық музей – үйі ашылды (1982)

Тұяқбай Зейітұлы 70 жаста (1947)

Михаилович Святыниннің туғанына 85 жыл (1932-2011)

Сәрсенғали Бисенғалиев 65 жаста (1952)

Белыйдың туғанына 90 жыл (1927)

80 жыл бұрын болып кетті (1937)

Ержанұлы Ержанов 70 жаста (1947)

(1942)

(1962)

(1937)

(1952)

(1967)

(1972)

(1992)

(1992)

(1962)

(1932)

85 жыл (1932-1993)

100 жыл (1917-1945)

институтынын құрылғанына 85 жыл (1932) (қазіргі

Махамбет атындағы БҚМУ)

1 қазан Орыс ғалымы, Орал өңірін зерттеген Петр Иванович

Рычковтың туғанына 305 жыл (1752-1777)

туғанына 95 жыл (1922-1990)

әуесқой сазгер Донеділ Қажымов 65 жаста (1952)

туғанына 95 жыл (1922-1943)

Асан Таймановтың туғанына 100 жыл (1917-1990)

АҚ-ның құрылғанына 40 жыл (1977)

85 жыл (1932-2001)

жерлесіміз Сағынғали Сейітовтің туғанына 100 жыл (1917-

2007)

22 қараша Шаруалар соғысының қолбасшысы Е. И. Пугачевтің

Яик қалашығына келуіне 245 жыл және туғанына

270 жыл (1772)

24 қараша сазгер Ғұбайдолла Хибашевтың туғанына 75 жыл (1942)

2 желтоқсан Ордада Совет өкіметінің орнағанына 100 жыл (1917)

2 желтоқсан Өлкетанушы, ақын, журналист Хасанов

Қайыржан 75 жаста (1942)

Яковлевичтің туғанына 105 жыл (1912-1944)

(1957)

2009)

жыл (1952-2003)

Алашорданың белсенді мүшелерінің бірі Кенжин

Аспандиярдың туғанына 130 жыл (1887-1938)

22 желтоқсан Еңбек және соғыс ардагері Бисен Жұмағалиевтің

туғанына 95 жыл (1922-2015)

туғанына 100 жыл (1917-1985)

туғанына 110 жыл (1907-1968)

110 жыл (1907-1947)

(1867)
Айы мен күні белгісіз 2017 жылы аталатын күндер

-Ресейдегі 1773-75 жылдардағы шаруалар көтерілісінің басшысы Пугачев Емельян Ивановичтің туғанына 275 жыл (1742-1775)

-Орыс жазушысы Иван Крыловтың Орал қаласында болып кеткеніне 245 жыл (1772)

-Орал өңірінде Кеңес өкіметін орнату жолындағы күрескер Мұхамедхафи Мұрзағалиевтің туғанына 130 жыл толды

-Батыс Қазақстан облысында туған ақын Шәңгерей Бөкеевтің туғанына 170 жыл (1847-1920)

-Ғалым-этнограф Салық Бабажановтың туғанына 185 жыл (1832-1871)

Орал метерологиялық станциясының құрылғанына 150 жыл (1867)

-Белгілі жазушы-очеркші, этнограф, саяхатшы Максимов Сергей Васильевичтің Орал қаласында болғанына 155 жыл (1862)

-Жырау, ақын Мұқан Қонажанұлының туғанына 155 жыл (1862-1937)

Дарынды әнші, композитор Арыстанов Өтеғалидың туғанына 135 жыл (1882-1964)

-Орыс жазушысы, лексикограф, этнограф Даль Владимир Ивановичтің

Оралда болғанына 145 жыл (1872)

-Ақын, Қазақстанның еңбек сіңірген артисі, А.Н. Островский атындағы орыс драма театрында еңбек еткен Протасов Леонид Николаевичтің туғанына 130 жыл (1887-1977)

-Саяси қайраткер, ақын, Жайық өңірінде Кеңес өкіметін орнатуға қатысушы және оның алғашқы құрамының мүшесі Неусыпов Филипп Марковичтің туғанына 125 жыл (1892-1918)

-Кеңес Одағының Батыры Ахмиров Қасым Шабанұлының туғанына 85 жыл (1932-1951)

-Орал арматура зауытының іргесі қаланғанына 105 жыл (1912)

-Ақын, журналист Қыдыров Хамидолланың туғанына 90 жыл (1927-1989)

Облыстық тері венерологиялық диспансердің ашылғанына 90 жыл (1927)

-«Достық» облыстық балалар-сауықтыру лагерінің ашылғанына 60 жыл (1957)

-«Зеленстрой» бірлестігінің құрылғанына 55 жыл (1962)

-Кирсанов мемлекеттік қорықшасының құрылғанына 50 жыл (1967)

-«Альтаир» ЖШС-құрылыс фирмасының құрылғанына 25жыл (1992)

-Орал қаласында «Талап»АҚ-ның құрылғанына 25 жыл (1992)

-«Алтим» құрылыс фирмасының құрылғанына 20 жыл (1997)

-«Батысгаз» ААҚ-ның құрылғанына 20 жыл (1997)

1. 
   қаңтар
   

Өлкетанушы, филология ғылымының кандидаты, доцент Николай Михайлович Щербанов 1942 жылы Ресейдің Орынбор облысының Васильев ауылында дүниеге келген. 1965 жылы Орал педагогика институтының тарих-филология факультетін бітірген. М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің аспирантурасын тәмәмдаған.

Соңғы жылдары Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің кафедра меңгерушісі. Санкт-Петербургтегі Пушкин ассамблеясының мүшесі. 70-тен астам ғылыми жұмыстары, бірнеше мақалалары мен кітаптары бар.

Николай Щербановтың Орал өңірі жазушылары мен өлкетанушылары туралы мақалалары бар. Олардың ішінде Н.Савичев, туралы зерттеу еңбектері мен А.С. Пушкин, С.А. Есенин, Ғабдолла Тоқай, В.П. Правдухин, М.А. Шолохов туралы мақалалар мен зерттеу жұмыстарын атап өтуге болады.

«А.С.Пушкин-Оралда», «Русское литературное Приуралье, т.б. кітаптардың авторы.

Әдебиеттер
Щербанов Н.М. Оралға бардым мен–дағы: А.С. Пушкин және Орал өңірі /Н. Щербанов; Пер. на каз. Ж.Ж. Шаекенов.-Уральск: Оптима,2006.-176 с.

Щербанов Николай: Өмірдерек //Батыс Қазақстан облысы: Энциклопедия.-Алматы, 2002.- 534 б

Жыл қырандары: «Жыл ғалымы».-М. Өтемісұлы атындағы БҚМУ оқытушысы Николай Щербанов //Орал өңірі.- 2006.- 28 желтоқсан
7 қаңтар

ОРАЛ БАЛҚЫТУ-МЕХАНИКАЛЫҚ ЗАУЫТЫ

ашылғанына 75 жыл (1942)
"Орал балқыту-механикалық зауыты" шойын және болат балқыту негізінде өнім өндіретін, сондай-ақ ауыл шаруашылық техникасына қажетті қосалқы бөлшектер, арнаулы машиналар шығаратын өндірістік кооператив. Ол Ұлы Отан соғысы кезінде 1942 жылы қаңтар айында РФ Воронеж облысының Усмань қаласынан көшіп келген. Бастапқы кезде "Орал балқыту-механикалық зауыты" аталып, артиллерияға қажетті оқтар шығарады. 1962-1992 жылдары ол "Құрылыс-монтаждау жабдықтары зауыты" деп аталады. 1992 жылы ұжымдық кәсіпорын, ал 2000 жылдан өндірістік кооператив ретінде жұмыс істейді. Облыс орталығының маңындағы Деркөл кентінде орналасқан.

Кооперативтің металды балқытып кұю, механикалық және дәнекерлеу-кұрастыру цехтары бар. Қазіргі кезде 80-дей адам еңбек етеді.

"Орал балқыту-механикалық зауыты".- Алматы:Арыс баспасы, 2002.- 428 б

Ол халық композиторы Мәмен Ерғалиұлының шәкірті. 1934 жылы Бүкіл Қазақстандық тұңғыш слетке қатысып, 1 орынды жеңіп алды. Сол жылдан қазіргі Қазақтың халық аспаптар оркестрінің домбырашы-солисі болды. 1945-1955 жылдары Алматы мемлекеттік кафедрасында, 1955-1968 жылдары Қазақ филармониясында қызмет етті.

Қали Жантілеуов халық композиторларының күй мұрасын, орындаушылық дәстүрін жете меңгерген күйші. Гастрольдік сапармен ТМД елдерінің көптеген қалаларында болды.

1968 жылдан Алматы мемлекеттік консерваториясында педагогикалық қызметпен шұғылданды. Шәкірттері: Ш.С.Қажығалиев, Н.А.Тілендиев, Р.Б.Омаров, Ф.Ш.Мансұров, Х.Тастанов т.б. "Құрмет белгісі" орденімен, медальдармен марапатталған.

Бақтыгерейұлы Т. Күйшілік дәстүрді дамытқан /Т.Бақтыгерейұлы //Қазақстан Заман.- 2002.- 10 мамыр

Жантілеуов Қали //Қазақ өнері. Энциклопедия.-Алматы:Қазақстан даму институты, 2О02.- 215 б

Жантілеуов Қали //Алаштың ардагер азаматтары.-Почтенные люди казахской земли. К.З. ч.2. Батыс Казақстан облысы бойынша /Құраст. Ғ.У.Хаймулдин.-Орал:Полиграфсервис, 2000.- 88-90 б

Өтепова, Л. Мерейлі мереке немесе күй салтанаты /Л. Өтепова //Еділ-Жайық.- 2002.- №26.- 3 б

Рахметжанов, С. Ерен жүйрік күйші еді /С. Рахметжанов //Орал өңірі.-2002.- 17 қаңтар

Сейтақ, Ғ. Киелі өнер иесі / Ғ. Сейтақов //Орал өңірі.-2002.- 8 қаңтар
9 қаңтар

ХАДИША БӨКЕЕВА

туғанына 100 жыл (1917-2011)

Актриса, Қаз КСР-нің және КСРО халық әртісі Хадиша Бөкеева 1917 жылдың 21 ақпанында Батыс Қазақстан облысы, Казталовка ауылында дүниеге келді. Әке-шешесінен ерте айырылған Хадиша Шиелі ауылындағы (Қызылорда обл) интернатта тәрбиеленеді. Алғашқы сахналық қадамын көркемөнерпаздар үйірмесінен бастады. 1932-34 жылдары Алматы медицина институтының даярлық курсында оқып жүріп, қазақ радиокомитетінде әнші болыпта қызмет атқарды. 1938 жылы Ленинградтың мемлекеттік сахна өнері техникумының қазақ студиясын бітірді. Мұнда Л. С. Вивьен, И.В. Мейерхольд және Меркурьев сынды орыс сахна қайраткерлерінен сабақ алды. Сол жылы Шымкент облыстық қазақ драма театрының құрамына қабылданды. Оның осы театр сахнасында тұңғыш ойнаған рөлі-Ф. Шиллердің «Зұлымдық пен махаббат» трагедиясындағы Луиза және А. Н. Островскийдің «Кешіккен махаббатындағы» Людмила. Сондай-ақ ол Ұлы Отан соғысы жылдары Шымкентке уақытша (1941-42) көшіп келген Москваның Моссовет атындағы театры спектакльдерінен-А.Н. Афиногеновтың «Қарсаңда» пьесасында Жамалдың рөлін орындады.

Хадиша Бөкеева ойнаған таңдаулы таңдаулы рольдердің қатарында – Қарлыға (М.О. Әуезовтың «Қара қыпшақ Қобыландысында»), Сәуле (Ә. Әбішевтың «Достық пен махаббатында»), Бастаушы (Жүргізуші, Әуезовтың «Абай» романы бойынша) т.б.

Хадиша Бөкеева драмалық, комедиялық және трагедиялық рольдерде бірдей өнер толғаған әр қырлы, диапазоны кең сезім дүниесін, қайшылыққа толы ой - мінезін терең ашып көрсетумен қатар оның сахналық бояуын әсерлі етіп бейнелеушілік - Бөкеева шығармашылығының ерекшелігі. Ол көркемсөз оқумен де шұғылданды. 1940 жылдан бастап киноға түскен. Шәкірттері: Т.Қ. Жаманқұлов,Д. Қ. Жолжақсынов, Ә.Кенжеев, Р.Машурова, Ә. Сығай, Қ. Тастанбеков т.б.

Отан, Ленин ордені, «Құрмет белгісі» ордені және медальдармен марапатталған.
Әдебиеттер
Әжібай Қ. Халықтың Хадишасы /Қ. Әжібай //Жас Алаш.-2007.- 29 наурыз

Байқошқарова Ғ. Ұстаз туралы сөз /Ғ. Байқошқарова //Дала мен қала.-2007.- 30 наурыз

Есали А. Актриса /А. Есали //Егемен Қазақстан.-2007.- 11 сәуір.- 5 б

Жұмағалиев Б. Сахна өнерінің сөнбес жұлдызы /Б. Жұмағалиев //Орал өңірі.-2011.-19 ақпан (№22)

Жұмажан Б.Тарлан талант /Б. Жұмажан //Ел.- 2007.- 22 наурыз

Кажушева Р. Қазақ сахнасының пірі /Р. Кажушева //Жайық үні.-2007.- 22 наурыз

Латиева Сара, Туған жердің түтіні /С. Латиева.- Алматы: Сораба, 2015.- 368 бет.

Латиева Сара, Хадиша мен Байғали: Өмірбаяндық эссе /С. Латиева.- Алматы: Ана тілі, 2012.- 240 бет.

Мантаева А. Атақтан да жалығатын кез болады /А. Мантаева //Қазақ әдебиеті.-2005.-2 қыркүйек (№35)

Мұхамбетова Г. Театр падишасы /Г. Мұхамбетова //Орал өңірі.-2007.- 21 маусым (№70)

Сығай Ә. Хадиша Бөкеева /Ә. Сығай //Мәдениет.- 2011.-№8.- 2-7 б.

Хадиша Бөкеева: Қазанама //Егемен Қазақстан.-2011.-2 ақпан (№33-34)

Хадиша Бөкеева //Қазақ әдебиеті.- 2011.- 4-10 ақпан (№5)
17 қаңтар

ЭНГЕЛЬС ҒАББАСОВ

туғанына 80 жыл (1937-2014)
Жазушы, филологиялық ғылым кандидаты, доцент Энгельс Ғаббасұлы 1937 жылы Батыс Қазақстан облысы, Жалпақтал ауданы, Жалпақтал ауылында дүниеге келді.

Ол Орал педагогикалық институтын, Алматы Жоғары партия мектебін, СОКП ОК жанындағы Қоғамдық ғылымдар академиясының аспирантурасын бітірген соң 1957 жылы еңбек жолы басталады. Мұғалім болып, одан соң комсомол жұмысында, 1966 жылдан Орал облыстық партия комитетінде жауапты қызметте болады. 1996 жылы ҚР Парламентінің депутаты болып сайланды.

Энгельс Ғаббасұлының "Қарт шопан" атты алғашқы әңгімесі 1965 жылы "Простор" журналында жарияланды. Шығармаларын орыс тілінде жазады. Ауыл адамдарының тұрмыс-тіршілігін, өмірдегі қарама-қайшылық, туған табиғатты аялау, ескі мен жаңаның тартысы, адамгершілік, достық, ата-баба дәстүрі туралы жазылған "Азаматтың асау аты" (1969), "Жапандағы жалғыз ағаш" (1976), "Өткен жаз бен осы қыста" (1979), "Ақша қар үстіндегі жасыл жапырақ" (1982), "Кішкентай бала мен еркек" (1983), "Махаббат хикаясы" (1986), "Ескірмейтін соқпақ жол" (1989) атты әңгімелер мен повестер жинақтары жарық көрді.

Э.Ғаббасов - Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері.

2014 жылы 10 шілдеде дүниеден өтті.
Әдебиеттер
Ғаббасов Э. Ана жүрегі. Повестер /Э. Ғаббасов.-Алматы: Жазушы, 1974.- 216 б.

Ғаббасов Э. Мейірім: Повестер мен әңгімелер /Э.Ғаббасов.-Алматы:Жазушы, 1989.-336 б.

Ғаббасов Э. Өскен ұя: Әңгімелер мен очерктер /Э. Ғаббасов.-Алматы:Жалын, 1976.-168 б.

* * * *

Ғаббасов Энгельс //Қазақ әдебиеті. Энциклопедия.-Алматы: Білім баспа үйі,1999.- 185 б

Ғаббасов Энгельс //Қазақстан жазушылары: XX ғасыр. Анықтамалық.-Алматы: Ана тілі баспасы ЖШС, 2004,- 94 б

Ғаббасов Энгельс //Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия.-Алматы: Арыс баспасы, 2002.- 219 б

Ғаббасов Э. Жазушының бір қасиеті-елдің өмірінен, халықтың жағдайынан көзін айырмайды /Э. Ғаббасов //Жайық үні.-2011.- 12 мамыр (№19)

Сағатқызы Ш. Энгельс ағаны ұмытпай ұлықтайық! /Ш. Сағатқызы //Жайық үні Жизнь города.- 2015.- 23 шілде (№29).- 7 б.

Смағұлова Т. Жаңбырдан нәр, күннен қызу алғанда /Т. Смағұлова //Орал өңірі.- 2008.- 15 қаңтар.- 6 б

Сәрсенов С. Ертеңімізді көре білейік /С. Сәрсенов //Орал оңірі.- 199І.- 6 ақпан

Хайруллин, К. Әуелден танымал еді /К.Хайроллин //Орал өңірі.-2007.-23 тамыз

Шүйіншәлиева М. Есімі елде жатталған жазушы /М. Шүйіншәлиева //Жайық үні Жизнь города.- 2015.- 23 шілде (№29).- 6-7 б.

Ықсанғали, С. «Айтқанымнан танбаймын, пікірімді таңбаймын» /С. Ықсанғали //Орал өңірі.-2007.- 18 қаңтар.- 6 б

Энгельс Ғаббасұлы Ғаббасов: Некролог //Орал өңірі.- 2014.-10 шілде (№27).- 18 б.

Еңбек жолын шұбартаулықтардың бастамасымен комсомолдық жолдама бойынша, Жәнібек ауданы, Талов совхозында қой шаруашылығынан бастаған. Аудандық «Октябрь туы» газетінде, Гурьев (қазіргі Атырау) облыстық радиосында корреспондент, республикалық «Қазақстан пионері» (қазіргі «Ұлан») газетінде, Қазақ радиосында, ұлттық «Қазақстан» энциклопедиясында, «Ақ желкен» журналында бөлім меңгерушісі қызметтерін атқарған.

«Мен соғысты көргенім жоқ», «Бұлбұл», «Хадиша Бөкеева», «Төрелігін өздерің айтыңдар» (А.Балаковтан аударған) атты кітаптары жарық көрген.
Әдебиеттер
Латиева С. Бөкей Ордасының тойы: Бөкей Хандығы-200 /С. Латиева //Ақ желкен.- 2002.-N12.- 24-25 б.

Латиева С. Мәңгілік ескерткіш: [Қозы Көрпеш -Баян сұлу ескерткіші. Мәдени мұра] /С. Латиева //Ақ желкен.- 2004.-№1.- 22 б.

Латиева С. Ерліктің адами бейнесі /С. Латиева //Ана тілі.- 2008.-22 мамыр (№21).

Латиева С. Күләш жайлы айтылған әңгімелер болды /С. Латиева //Аңыз адам.- 2012.- №10.- 24-25 б.

Латиева С. Махамбет атындағы мектепте: [Орал қаласындағы М.Өтемісов атындағы мектеп-интернат] /С. Латиева //Ақ желкен.- 2003.-№2.-4-5 б.

Латиева С. Мен саған қызығамын келер ұрпақ /С. Латиева // Бала тәрбиесі.- 2012.- №5.- 22-23 б.

Латиева С. Орда шежіресі /С. Латиева //Ана тілі.- 2016.- 13-18 мамыр (№19).- 11 б.
***

Сәбиева А. Прозаның Сарасы / А. Сәбиева //Жайық үні.- 2007.- 20 желтоқсан (№51).

Жазушы, драматург, саяси қуғын-сүргін құрбаны Правдухин Валериан Павлович 1892 жылы 2 ақпанда Орынбор губерниясы Танальск станциясында дүниеге келген. Ол Орынбор семинариясында, Шанявский атындағы Мәскеу халық университетінде оқыған. Осында болашақ зайыбы, жазушы Лидия Сейфуллинамен танысқан.

Жазушы Жайық өзені бойымен Орынбордан Орал қаласына дейінгі аралықты қайықпен жүзіп өтіп, осы саяхат әсерлері жөнінде «Яик уходит в море» атты кітабын (1937) жарыққа шығарған. Көп кешікпей Валериан Правдухин сотталып, 1939 жылы түрмеде қайтыс болады. 20 жыл өткеннен соң ақталды.

Әдебиеттер
Мұқанов Б. Сақмардан басталған сапар /Б. Мұқанов //Орал өңірі.-2006.- 3 тамыз.- 8 б

Николаев Н. Бәрімізді біріктірген Правдухин /Н. Николаев //Орал

өңірі.- 2006.- 25 шілде.- 1 б

Правдухин Валериан Павлович // Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия.-Алматы: Арыс, 2002.- 446 б

Щербанов Н. Жайықта жүзгенге не жетсін /Жазушы В.П. Правдухин туралы мақала // Н. Щербанов //Орал өңірі.- 2003.-19 шілде (№85).

5 ақпан

ХАМИТ МАДАНОВ

туғанына 90 жыл (1927-1997)

Ғалым, тарих ғылымының докторы, профессор Маданов Хамит Алматы жоғары партия мектебін бітірген. 1947-1952 жылдары Кеңес армиясы қатарында қызмет етті. 1952-1955, 1965-1969 жылдары партия жұмысында, 1959-1965 жылдары Қаратөбе, Чапаев аудандық газеттерінің редакторы, 1971-1972 жылы республикалық теле-радиохабарлар жөніндегі мемлекеттік комитеттің бас редакторы, 1972-1982 жылдары Қазақстан КПОК жанындағы партия тарихи институтының аға ғылыми қызметкері, сектор меңгерушісі, 1982 жылдан ҚазПИ-дің кафедра меңгерушісі.

Ғылыми қызметінің негізгі бағыты – Қазақстанның аграрлық саясатының мәселелері. Батыс Қазақстан тарихын зерттеп, кітаптар жазды.

Мадановтың «Көңілді күй», «Заман келбеті», «Біз – қазақпыз» атты өлең жинақтары жарық көрген.

Исмағұлова Г. Ғалымның хаты өлмейді /тарих ғылымының докторы, профессор академик Хамит Маданов // Г. Исмағұлова //Жайық үні.- 2001.- 1 қаңтар.

Маданов Хамит //Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия.- Алматы: Арыс баспасы, 2002.- 381 б.

Маданов Х. //Алаштың ардагер азаматтары.-Почтенные люди казахской земли.К.З. Батыс Қазақстан облысы бойынша /Құраст. Ғ.Хаймулдин.- Алматы: Киса, 1998.- 88 б.

Шәпенов Е. Танымал ғалым: [Тарихшы Хамит Маданов туралы] /Е. Шәпенов //Орал өңірі.- 2007.-30 тамыз (№100).

29 ақпан

ҚАТИМОЛЛА БЕРДІҒАЛИЕВ

65 жаста (1952)
Айтыс ақыны, әнші, Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қайраткері Қатимолла Бердіғалиев 1952 жылы Қазталов ауданы, Қарашеген ауылында дүниеге келді.

Қатимолла әкесі Жәңгір ерте дүние салып, ата-әжесі Бердіғали мен Сәлияның тәрбиесінде өскен. 1969 жылы Қазталовкадағы А.Оразбаева атындағы орта мектепті бітіріп, Орал музыкалық училищесінің әншілер даярлайтын бөліміне оқуға түседі. 1975 жылы осы А.Ф.Муравьева класы бойынша бітіріп шығады. Кейін аудандық Мәдениет үйінде әдістемеші, үйірме жетекшісі, автоклуб меңгерушісі қызметтерін атқарды.

1985 жылы алғаш рет аудандық ақындар айтысына қатысады. Көп ұзамай өнерімен халыққа танылған ол "облыс ақыны" атағына ие болады.

Қатимолла Жәңгірұлы Бердіғалиев Халықаралық ақындар айтысының жеңімпазы. 1991 жылдан Оралдағы Құрманғазы атындағы музыкалық училищеде халық әндері бөлімінің Мұхит класына жетекшілік етеді. Бірнеше рет республикалық деңгейдегі ақындар айтысына қатысып, бірінші бәйге мен жүлделі орыңдарды жеңіп алды.

Бердіғалиев Қ, Жастар кірпік қақпай тыңдады... /Қ. Бердіғалиев //Қазақ әдебиеті.- 2012.-27 сәуір (№17).- 11 б.

Бердіғалиев Қ. Көрмейтін көзбен университет бітіріп алдым /Қ.Бердіғалиев //Ақиқат.- 2010.- 22 сәуір (№69).
***

Ақындар айтысы: Мұхит Мерәліұлының туғанына 150 жыл толуына / Құрастыр. С.Абылаев.- Чапаев, 1991.- 64 бет.

Әліпқали Т. Қазақтың Хатимолласы /Т. Әліпқалиев //Еділ-Жайық.-2002.- 22 ақпан

Әліпқалиев Т. Ол да бір Ақ Жайықтың асыл ұлы /Т. Әліпқалиев //Орал өңірі,-1992.- 29 ақпан

Әліпқалиев Т. Хатимолла /Т. Әліпқалиев //Алтын Орда.-2002.- 8-14 наурыз

Бердіғалиев Қатимолла //Батыс Қазақстан облысы, Энциклопедия.-Алматы: Арыс, 2002.- 189-190 б

Бердіғалиев Қ.Ән мен жырдың құлагері /Қ. Бердіғалиев //Орал өңірі - 2005.- 12 мамыр

Бердігалиев Қ.Мәдениет бір ұрпақтың еншісі емес /Қ. Бердіғалиев //Орал өңірі.-2002.- 19 қаңтар

Ғазиз Д, Елі еркелеткен Қатақаң: Қатимолла Бердіғалиев туралы /Д. Ғазиз //Жайык үні.- 2007.-1 наурыз (№9).

Кәкімұлы Т.Ақындық ардың ісі /Т. Кәкімұлы //Егемен Қазақстан.-2001.- 16 қазан

Қабошқызы Ұ. Алпысында дара шапқан жүйрік /Ұ. Қабошқызы //Орал өңірі.- 2012.-3 наурыз (№27).- 4 б.

Құсайын Т. Қатимолла /Т. Құсайын //Егемен Қазақстан.-2002.-3 шілде

Құттымұратұлы, Қ.Мен әнді аяймын /Қ. Құттымұратұлы //Жас Алаш.-2002.-19 ақпан

Маемиров, А. Қазақтың Хатимолласы: Көркем-әдеби туынды А. Маемиров.-Орал, 2002.- 114 б

Меңешев Е. Қатимолла /Е. Меңешев //Егемен Қазақстан.- 2012.-1 наурыз (№78).- 10 б.

Меңешев Е, Тәңірі талант сыйлаған /Е. Меңешев //Орал өңірі.- 2012.-23 ақпан (№23).- 15 б

Молдабекова Б. А., Табынарым да, тағдырым да - ән: Сабақ /Б.А. Молдабекова //Мектептегі кітапхана.- 2012.- №6.- 18-19 б.

Набиоллаұлы Н. "Айман-Шолпанды" жырлады /Н. Набиоллаұлы //Орал өңірі.- 2016.- 3 наурыз (№26).- 24 б.

Нәріков, А. Жүлдемен оралғанға не жетсін /А. Нәріков //Орал өңірі.- 1991.- 7 наурыз

Орашева М. Ән-бұлбұл көмейіне ұя салған /М. Орашева //Ана тілі.- 2012.-23-29 ақпан (№8).- 12 б.

Талапқызы Г. Шарықтап елі алдында салған әні /Г. Талапқызы //Жайық үні.- 2002.- 22 ақпан

Халиолла Б. Ән мен жырдың құлагері / Б. Халиолла //Орал өңірі.- 2005.-12 мамыр

Шамұратова Ж. Әжемнің әні құлағымда қалды /Ж. Шамұратова //Орал өңірі.- 2004.- 23 қыркүйек
5 наурыз

БЕКТҰРҒАНОВ ҚАЙЫР ҚҰРАҚҰЛЫ

туғанына 80 жыл (1937-2015)
Қайыр Құрақұлы 1937 жылы 5 наурызда қазіргі Ақжайық ауданы Тайпақ ауылында дүниеге келді. 1960 жылы ҚазПИ-дің физика-математика факультетін тәмамдап, ұстаздық жолға түсті. 1963 жылдан зейнетке шыққанға дейін Батыс Қазақстан ауыл шаруашылығы институтында (қазіргі Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті) жоғары математикадан дәріс беріп, талай шәкіртті тәрбиелеп шығарды.

Ұстаздық етумен бірге көркем шығармалар жазумен айналысқан қаламгердің «Арман» атты әңгімесі 1965 жылдың 19 желтоқсанында Батыс Қазақстан облыстық «Орал өңірі» газетінде жарық көрді. Содан бері туындылары республикалық, облыстық мерзімді баспасөз беттерінде жарияланып келеді. 1976 жылдың қорытындысы бойынша республикалық «Жалын» журналының жабық бәйгесінде балаларға арналған «Ат жалы» повесі үшін жүлдегер атанды. 1978 жылы «Жалын» баспасынан «Бабаназар терегі» атты әңгімелер жинағы, 1980 жылы «Ізгілік жолы», 1984 жылы «Қатерлі қияда» атты повестер кітаптары жарық көрді. 1982 жылы Қазақстан Жазушылар одағына қабылданды.

2007 жылы жазушы Қайыр Құрақұлан (Бектұрғанов) жетпіс жылдығына байланысты «Ат жалы», «Кері толғау» және «Қатқақ» деген атпен үш томдығын әзірлеп шығарды. Соның ішінде «Қатқақ» кітабына кейінгі кезеңде жазылып, басы бірікпеген дүниелер енгізілді. Олардың ішінде әңгіме, новеллаларымен бірге «Уәсила ару мен Жанжігіт» атты пьесасы мен «Қатқақ» романы бар. Үш томдық та қатты мұқабамен, әдемі безендіріліп шыққан болатын. Қаламгер сонымен қатар мемлекеттік тіл, дін және басқа көкейкесті тақырыптарда көлемді мақалалар жазып тұрды.

Белгілі қаламгер, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Қайыр Бектұрғанов (Құрақұлан) 2015 жылы ұзаққа созылған ауыр науқастан қайтыс болды.

Бектұрғанов Қ. Бядуляның мерейтойы мен Мәншүктің ескерткіші: [Белорусь әдебиетінің классигі Змитрок Бядуляның туғанына 100 жыл толуына Оралда ескерткіш орнады] / Қ. Бектұрғанов//Орал өңірі.- 2002.- 15 қазан (№124).

Бектұрғанов Қ. Аманат арқалаған Аманкелді /Қ. Бектұрғанов //Орал өңірі.- 2014.- 3 сәуір (№36).- 14 б.

Құрақұлан Қ. Ата-бабалардың бізге қалдырған аманаты, мирасы /Қ.Қарақұлан //Орал өңірі.- 2015.- 11 маусым (69).- 14-15 б.

Құрақұлан Қ. Көгілдір сағыныш: Әңгіме /Қ. Қарақұлан //Орал өңірі.- 2016.- 21 сәуір (№45).- 16 б.
***
Ғұбайдуллин Б. Мәскеулік аспирантураны ауылға айырбастаған жазушы /Б.Ғұбайдуллин //Орал өңірі.- 2012.-8 қараша (№132).- 10 б.

Жасқалиева Б. Есімі жүректерде сақталады /Б. Жасқалиева //Жайық үні Жизнь города.- 2016.- 28 сәуір (№17).- 20 б.

Қаламгер ағамыздан айырылдық //Жайық үні Жизнь города.- 2015.- 7 мамыр (№18).- 22 б.

Құрақұлан Қ. Ата-бабалардың бізге қалдырған аманаты, мирасы /Қ. Құрақұлан //Орал өңірі.- 2015.- 11 маусым (69).- 14-15 б.

Рысқалиев Т. Ұстаз, тәрбиеші, жазушы, зиялы /Т. Рысқалиев //Орал өңірі.- 2016.- 28 сәуір (№48).- 15 б.

Хасанов Қ. Ауыл исі аңқыған әңгімелер /Қ. Хасанов //Орал өңірі.- 2012.-13 қыркүйек (№108).- 10 б.

Ол 1980-1983 жылдары әуелі Алматы мемлекеттік консерваториясында оқып, одан кейін Москва мемлекеттік консерваториясында оқып, 1988 жылы осы консерваторияның аспирантурасын бітірді.

Марат Бисенғалиев Қазақ Мемлекеттік филармониясында Қазақ музыка квартетінде, "Алтын алма" камералық оркестрі құрамында жемісті еңбек етті. 1990 жылдан Ұлыбританияда тұрады.

Оның репертуарынан қазақ, орыс және шетел композиторларының туыңдылары мол орын алды. Гастрольдік сапармен Қазақстан, Азербайжан, Өзбекстан, Ресей,Украина мемлекеттерінде, сонымен қатар шет елдерде өнер көрсетті. Марат Нью-Йорктің "Карнеги холл" және Лондонның "Уигмор холл" концерттік залында өзінің үздік орындаушылық өнерімен талғампаз тындаушылардың зор ілтипатына бөленді.

Марат Бисенғалиев 1986 жылы Алматы қаласында өткен Республикалық орындаушылар, 1988 жылы Лейпциг қаласындағы И.С.Бах атындағы және 1991 жылы Сан-Себастьян қаласында өткен Н.Забалетта атындағы халықаралық конкурстарының лауреаты. Лидс қаласындағы музыкалық академиясының профессоры.

Әдебиеттер
Бисенғалиев М. Еліме келген сайын қуанамын /М. Бисенғалиев //Алтын Орда.- 2003.- 21 наурыз

Бисенғалиев Марат //Қазақ өнері. Энциклопедия,-Алматы: Қазақстан даму институты, 2002.- 142 б

Бисенғалиев Марат //Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия.-Алматы:Арыс баспасы, 2002.- 193 б

Маэстро Ақ Жайық таланттарын да танытса //Орал өңірі.- 2007.- 24 шілде (№84)

Оралдағы саз өнерінің салтанаты //Жайық үні.-2003.- 24 қаңтар

Тұрмағамбетова Б. Ж., Ұлттық өнер - өміршең қазына: Ғылыми зерттемелер мен мақалалар / Б.Ж. Тұрмағамбетова.- Алматы: Полиграфкомбинат ЖШС, 2013.- 360 с.

№4 "БЕРЕЗКА» БАЛАБАҚШАСЫ

№4 «Березка» мектепке дейінгі білім беру мекемесі Орал қаласында 1987 жылы ашылды. Мұнда 12 топ жұмыс істейді.

10 топ орыс тілінде оқытады, 2 топ мектепалды даярлық бойынша қызмет етеді. Оның ішінде 1 топ қазақ тілінде, бір топ орыс тілінде.

Балабақша заманауи мөлтек ауданның орталығында орналасқан, айналасына ағаштар отырғызылып, көгалдандырылған. Бұл қолайлы экологиялық ортаны құрап, экология бойынша көптеген жоспарлы жұмыстар атқаруға мүмкіндік береді.

№4 «Березка» балабақшасы баланы оқыту мен тәрбиелеуде типтік бағдарламаны ұстанады. «Балбөбек» бағдарламасын ендіру жұмыстарын жүргізеді.

Балалармен тәрбиелік-оқыту жұмыстарын 24 педагог, 20 тәрбиеші және бір саз жетекшісі жүргізеді. Қызметкерлердің барлығы да арнайы орта және жоғары білімі бар мамандар.

Балабақша қызметкерлері үнемі өзінің білімін арттыру мақсатында жұмыстанады.

Балабақша кітапханасында әдістемелік әдебиеттер баршылық, бұл әдебиеттер педагогтарға қызықты да, шығармашылық бағытта педагогикалық тәжірибе мен инновациялық идеяларды қолдана отырып жұмыс жасауына септігін тигізеді.

Фомин В.П. ұйымдастырған экологиялық экспедициялары халықаралық деңгейге танылып, БҰҰ-ның арнаулы жүлдесін жеңіп алды.

Фомин В. Облыс туризмінің бағы жана ма? /Обл. Балалар мен жасөспірімдер туризм орталығы // В. Фомин //Орал өңірі.- 1999.-4 желтоқсан.

Фомин В. Тәрбие кілті- туризм /В. Фомин //Орал өңірі.- 2009.-16 сәуір.- (№42).

Туристік-өлкетану қызметі арқылы жеке тұлғаны Еуразиялық мәдениетке тәрбиелеу=Формирование Евразийской культуры личности средствами - туристко- краеведческой деятельности: Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының балалар мен жасөспірімдер туризмі және экология орталығының іс-тәжірибесінен /Құраст. В. П. Фомин Г. З. Усагалиева, К. Е. Неталиева.- Орал: БҚО балалар мен жасөспірімдер туризмі жане экология орталығы, 2015.- 240 бет.- (Орал өңіріндегі балалар туризмі).

Мұратқызы А. Туризмнің бағдаршамы /В. Фоминнің әңгімесі //А. Мұратқызы //Орал өңірі.- 2005.- 1 мамыр (№51).

Дирижер, Қазақ КСР-інің және КСРО халық артисі Шамғон Сағаддинұлы Қажығалиев 1927 жылы Жаңақала ауданында дүниеге келген. 1950 жылы Алматы мемлекеттік консерваториясының халық аспаптар факультетін, ал 1964 жылы Ленинград мемлекеттік консерваториясының опера-симфониялық дирижеры факультетін бітірді. Алғаш халық аспаптар оркестрінің домбырашысы, жетекші домбырашы, кейін дирижері қызметін атқарды. 1950-1960, 1964-1968 және 1971 жылдан Қазақтың мемлекеттік академиялық халық аспаптар оркестрінің, 1968-1971 жылдары Қазақ симфониялық оркестрінің көркемдік жағын басқарушы әрі бас дирижері болды. Қажығалиев оркестр музыканттарының ансамбльдік орындаушылық мәдениетін көтеріп, кәсіби шеберлігін шыңдай түсті. Оркестр құрамындағы халық музыкасы аспаптарын жаңалап, олардың дыбыс бояуын байытып, жетілдіруге ықпал етті. Сондай-ақ оркестр репертуарын әлемдік классика шығармаларымен толықтырып, эстетикалық тәрбие беруге зор үлес қосты.

Шамғон Қажығалиев қазақтың мемлекеттік академиялық халық аспаптар оркестрімен көптеген шетелдерде өнер көрсетгі. 1970 жылдан Алматы мемлекеттік консерваториясында педагогикалық қызметпен шұғылданды. Шәкірттері: дирижерлер – А.Мырзабеков, М.Әубәкіров, домбырашы Қ.Ахмедияров, композитор Д.Ботпаев, музыка зерттеушісі Ө.Байділдаев, т.б.

Ол 1992 жылдан Қарағаңды қаласындағы қазақ халық аспаптары оркестрінің көркемдік жағын басқарды.

Елеулі еңбектері үшін Қаз.ҚСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Еңбек Қызыл ту, халықтар достығы және "Құрмет Белгісі" ордендерімен марапатталған.
Әдебиеттер
Әлемге әйгілі дирижер // Жайық үні.-2007.- 12 шілде

Бейсембек Т. Шамғон және қазақ музыка өнері /Т. Бейсембек //Қазақ әдебиеті.-2007.- 15-21 маусым.- 11 б

Бейсенбек Т. Халық рухын көтерген: [Әртіс Шамғон Қажығалиев] /Т.Бейсенбек //Орал өңірі.- 2007.-23 маусым (№71)

Бегендіков Ж. Дирижерлік өнердің дарабозы еді /Ж. Бегендіков //Егемен Қазақстан.- 2016.- 2 маусым (№104).- 8 б.

Дөңқабақ О. Маэстро / О. Дөңқабақ //Дала мен қала.- 2011.-18 шілде (№29).

Қажығалиев Шамғон //Қазақ өнері. Энциклопедия.- Алматы:Қазақстан

даму институты, 2002.-309 б

Қажығалиев Шамғон: Өмірдерек //Батыс Қазақстан облысы: Энциклопедия.- Алматы.-2002.- 334 б

Кенжеғалиев М. Шамғон - шоқжұлдыздың бірі / М. Кенжеғалиев

//Орал өңірі.- 2002.- №85.- 2 б

Көрнекті дирижерге-құрмет // Орал өңірі.- 2007.- 15 қыркүйек

Қожырұлы Б. Шамғон Қажығалиев / Б. Қожырұлы //Мәдениет.- 2013.-№10.- 2-4 б.

Мұқан А. Дирижер: [Шамғон Қажығалиев туралы /А. Мұқан //Егемен Қазақстан.- 2007.- 26 маусым (№176).

Шамғон Сағаддинұлы Қажығалиев //Егемен Қазақстан.- 2015.- 5 мамыр (№83).- 7 б.

Шапенов Е. Өнер өріндегі үлкен тұлға: қазақ музыкасының аса көрнекті қайраткері Шамғон Қажығалиев туралы /Е. Шапенов //Орал өңірі.- 2001.- 19 сәуір.

Шүйіншәлиева М. Өнер додасы мәреге жетті /М.Шүйіншәлиева //Орал өңірі.- 2001.- 27 қараша

Ақбай Ж. Жәңгір хан - қазақ мұражайының негізін қалыптастырушы /Ж.Ақбай //Жайык үні.- 1997.- (№36).- 4 б.

Ақбай Ж. Алаш Орда /Ж. Ақбай //Жайық үні Жизнь города.- 2012.-27 қыркүйек (№39).- 11 б.

Ақбай Ж. Босаға /Ж. Ақбай //Егемен Қазақстан.- 2011.-14 қаңтар (№9-10).

Ақбай Ж. Біздің Мағруфа /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2013.- 26 желтоқсан.- (№156).- 7б.

Ақбай Ж. Дархан ғұмыр /Ж. Ақбай //Жайық үні Жизнь города.- 2012.- 20 желтоқсан (№51).- 12 б.

Ақбай Ж. Жайық өңірінің жылнамасы /А.В.Черкаевтың "Вдоль Урала берегов" кітабы туралы // Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2006.- 20мамыр (№62).

Ақбай Ж. Жаңғыра берсе, Жалпақтал /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2016.- 16 маусым (№70).- 15 б.

Ақбай Ж. Жасын /Ж. Ақбай //Егемен Қазақстан.- 2010.-1 қазан (№398-401).

Ақбай Ж. Жәңгір ханның жаңа қыры /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2014.- 12 маусым (№23).- 8 б.

Ақбай Ж. Жұбан Молдағалиевтің туғанына 85 жыл толуына орай /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2005.- 24 қыркүйек (№116).- 3 б.

Ақбай Ж. Қадырдың қадірі арта бермек /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2011.- 6 қазан (№114).- 16-17 б.

Ақбай Ж. Қайран, Наурыз... / Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2008.- 18 наурыз.-(№33).

Ақбай Ж. Қайран, Нәукең /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2013.- 28 ақпан.-(№25).- 15 б.

Ақбай Ж. Өлке тарихының тамыршысы /Ж. Ақбай //Орал өңірі.- 2012.- 3 мамыр (№51). 10 б.

Ақбай Ж. Сүйемін сені-Ақ Жайық, Жағаңда жанмын жаралған /Ж. Ақбай //Жайык үні.- 2011.- 4 тамыз (№31).- 2 б.

Ақбай Ж. Сырым еліне саяхат /С.Датұлының туғанына 260 жыл // Ж. Ақбай //Еділ-Жайық.- 2002.- №8.- 1 наурыз.

Ақбай Ж. Сырым тағдыры-ел тағдыры /Ж. Ақбай //Сырым баба ізімен.- Орал.-2007.- 674-75 б.

Ақбай Ж. Тағы да ақын Жұбанның ескерткіші жөнінде /Ж. Ақбай //Жайык үні.- 2000.- 25 ақпан.

***

Набиоллаұлы Н. Жайықтың Жайсаңы /Н. Набиоллаұлы //Орал өңірі.- 2012.-18 қазан.- (№124).-Б.14.

Ақын, журналист Сисенғалиев Закария Жүсіпқалиұлы 1957 жылы Жаңақала ауданы, Мұқыр ауылында дүниеге келді.

Ол 1988 жылы Орал педагогикалық институтын, 1991 жылы Алматы саясаттану және басқару институтын бітірген. Ал, 1977-1989 жылдары аудаңдық "Жаңарған өңір" газетінде әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы болып қызмет істеді, 1991-1992 жылдары "Орал өңірі" газетінің меншікті тілшісі, 1992-1993 жылдары аудандық "Жаңарған өңір" газетінің редакторы болды. 2001 жылдан Жаңақала ауданы әкімінің орынбасары.

Закария Сисенғалиевтің "Әнім сенсің, Жаңақала" атты өлеңдер жинағы шыкқан. Ақынның 30-дан астам өлеңіне Ә.Бейсеуов, Б.Жұманиязов, Д.Қажымов, Т.Шәмелов, т.б. композиторлар ән жазған.

Сисенғали 3. Арлы азамат /З. Сисенғали //Орал өнірі.- 2004.- 11 желтоқсан

Сисенғали 3. Сағындық сырлы әлемді /З. Сисенғали //Орал өңірі.-2004.- 15 мамыр

Сисенғалиев, 3. Жағаңда тұрмын, Жайығым /З. Сисенғали //Орал өңірі.- 2003.- 22 наурыз

Сисенғалиев З.Ескегін есіп өмірдің /З. Сисенғалиев //Орал өңірі.-2009.-5 ақпан (№14)

Сисенғалиев З. Махаббат- мәңгі көктемім / З. Сисенғалиев //Орал өңірі.- 2010.- 29 сәуір (№47)

Сисенғали З. Сүйдім жалғыз жүрегімдей даламды /З. Сисенғали //Ана тілі.- 2013.- 3-6 мамыр.-(№18).- 10 б.

Сисенғали З. Жаңа дәуірдің даңғылы /З. Сисенғали //Үркер.- 2015.- №2.- 1-2 б.

Ақбасов Ө.Елуге ерін салды ақын /Ө. Ақбасов //Орал өңірі.-2007.- 19 шілде (№82)

Жырлайды жүрек //Игілік.- 2013.- №3.- 34-35 б.

Сисенғалиев 3. //Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия,- 6 қыркүйек

Темірқазық / Құраст. Айтқали Нәріков.- Орал: Ағартушы, 2010.- 340 бет

26 шілде

СВЯТЫНИН АЛЕКСЕЙ МИХАЙЛОВИЧ

туғанына 85 жыл (1932)
Жазушы, Қазақстан жазушылар одағының мүшесі Алексей Михайлович Святынин 1932 жылы Батыс Қазақстан облысы Дариян ауылында дүниеге келген. Кәсіптік техникалық училищені бітіргеннен кейін К.Е.Ворошилов атындағы машина жасау зауытында («Зенит» зауыты) қызмет істеген.

Алғашқы шығармалары «Простор» журналы бетінде жарық көрді. «За днем грядущим» жинағында «Ошибка», «Люди, человек» (1978) әңгімелері, «Лично ответственен» романы жарияланды. «Завод» (1979), «Пробный камень» (1984) кітаптары жарық көрді.

Аманат №1-2014: Халықаралық журнал: номер посвящен писателям Ақ-Жайықа, Таджикистана и Латинской Америки.- Семипалатинск: Международный клуб Абая, 2014.- 356 с.

Ғұбайдуллин Б. Қазақты сағынатын казак еді... / Б. Ғұбайдуллин //Орал өңірі.- 2015.- 12 ақпан (№18).- 14 б.
1 қыркүйек

№3 ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕП

1952 жылы №3 орта мектеп ашылды. 2002 жылы жарты ғасырлық тойын атап өтті. Бұл мектептің 1-ші директоры Родя Яков Михайлович көп еңбек сіңірді. Оқушыларға білім беру, тәрбиелеу жолында бойындағы күш жігерлерін аянбай жұмсап еңбек еткен мұғалімдер көп болды. Олардың еңбектері елеусіз қалмай, жоғары бағаланды.

Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі Скачковаға оқу озаты және халық ағарту қызметкері деген атақ берілді. Ыбырай Алтынсарин атындағы медальмен марапатталды.

«Еңбек ардагері» Самохинаға «Басшы мұғалім» атағы берілді. К.П. Савинаға халық ағарту қызметкерлерінің озаты атағы, А.А. Шубочкинаға халық ағарту қызметкерлерінің озаты, А. Д. Лытиковаға халық ағарту қызметкерлерінің озаты атағы, мектеп директоры Зеленцов Евгений Григорьевичке халық ағарту қызметкерлерінің озаты атағы берілді.

1989 жылы мектеп бітіруші, мектеп мақтанышы Оралдықтарға белгілі космос кандидаты Мұхаметрахимов Руслан, Артемов Сергей АҚШ-та студенттерге лекция оқыды. Артемов Дмитрий Кипрда дәрігер болып қызмет істейді.

Қазіргі кезде мектепте оқушылар саны 1000-ға жуық. Мектеп командасы жыл сайын әр түрлі қалалық, облыстық, республикалық жарыстардан жеңімпаз атағын алып келеді. Дене шынықтыру тәрбиешісі Скуратов пен Стольникованың басқаруымен балалар әдейі дайындықтардан, курстардан өтеді.

Мектеп мақтанышы болған лингофон кабинеті ағылшын, қазақша, орысша үйрену үшін жұмыс жасайды. №3 мектепте ашық сабақта, мамандықты көтеру курсында әр мектептен мұғалімдер келіп білім тәжірибелерімен бөліседі. Мектеп мекен-жайы: №3 орта мектеп,Т.Масин көшесі, 37 үй.
Әдебиеттер
(Қараңыз: «Батыс Қазақстан облысының 2017 жылға арналған әдеби-өлкетану күнтізбесі» орыс тілінде)
1 қыркүйек

№30 ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕП

№30 жалпы білім беретін мектепке келуші оқушылар Шаған ауылынан, «Арман», «Кеңдала», «Көктем» мөлтек аудандары, ғалымдар ауылы, жатақхана тұрғындарының балалары. Айналада тұрғындардың көбеюі салдарынан, мектеп континентіне өзгерістер әкелуде. Мектеп ұжымы қазіргі оқушылардың психологиясын терең зерттеуге және отбасы жағдайымен танысуға көп көңіл бөліп отыр. Мектеп басшысы болып бұған дейін №30 орта мектепте оқу ісінің меңгерушісі болып жұмыс жасаған тәжірибелі ұстаз София Ізмұзанбетова тағайындалды.

Жобасы жөнінен мүлдем ерекше мұндай мектеп күллі Қазақстанда екеу ғана. Яғни Елбасымыздың «100 мектеп,100 аурухана» бағдарламасы негізінде Астанада бой көтерген білім ордасы да дәл осы жоба бойынша салыныпты. Енді екіншісі Оралда есігін айқара ашып отыр.

Жалпы саны 1200 балаға арналған мектеп бірнеше блокқа бөлінген. Мұндағы мәжіліс залында 816 орындық бар, бұл қазіргі қазақ драма театрының көрермен залынан төрт есе үлкен деген сөз. Сондай-ақ мектепте 396 орындық асхана, бүкіл жабдығы әзір хореографиялық студия, 4 шеберхана, 3 информатика кабинеті, 2 дәрігерлік кабинет, көркемсурет студиясы, интернет клубы жұмыс істейді.

Мектеп қазіргі заман талабына сай жаңа педагогиткалық технологиялар негізінде жұмыс жасайды. Оқу бағдарламаларына қойылатын талапқа сай күнтізбелік жоспарлар құрылды. Мектептегі әдістемелік бірлестік жетекшілері мұғалімдерге өз дәрежесінде әдістемелік көмек ұйымдастырып отырады.

Мектепте қызмет істеп жүрген мұғалім- мамандар жоғары білімді.

Мектеп оқушылары қалалық, облыстық, республикалық шараларға қатысып, өз мүмкіндіктерін байқатып жүр.
Әдебиеттер
Кенжегалиева А. Р. Тілдің мерейі - елдің мерейі /А.Р. Кенжегалиева //Бастауыш сынып.- 2016.- №5.- 57-59 б.

Жолдығалиқызы Г. «Қазақ ауылдың» қуанышы /Г. Жолдығалиқызы //Орал өңірі.- 2009.- 31 қаңтар (№12)

Садирова С. Г. Отбасы - алтын діңгек /С.Г. Садирова //Тәрбие сағаты.- 2015.- №4.- 28-29 б.

Тәуелсіздік тартуы //Орал өңірі.- 2015.- 21 қараша (№150).- 6 б.

Мұсағалиева Р. Балауса /№30 мектеп өмірінен. Мектеп оқушыларына арналады //Р.Мұсағалиева //Жайык үні.- 2004.- 30 қыркүйек (№41).

Мұратов Н. Тәуелсіздік- басты тақырып /30-шы орта мектепке 10 жыл //Н.Мұратов //Орал өңірі.- 2001.- 15 қыркүйек.

Садирова С. Г. Негізгі және туынды сын есім /С.Г. Садирова //Бастауыш сынып.- 2016.- №2.- 26-27 б.

1. 
   қыркүйек
   

№2 балалар саз мектебі 1972 жылы 1 қыркүйекте ашылды. Бұл мектеп оқушыларға білім беру, өнерге бейімдеу, дарынды балаларды арнайы оқу орындарына дайындау үшін құрылды. Мектептің бірінші директоры болып Вячеслав Попов, кейін Ю. Брон,Т. Бахина, Халбошин т.б. істеді.

Н. Искакова, Н. Прохода, Н. Ишмуратова, Р. Халбошина сынды мұғалімдер күні бүгінге дейін үлгілі қызмет жасауда.

Мектеп мыңнан астам шәкірт дайындады, олардың көбі өз өмірлерін музыкамен байланыстырды.

Ұлттық өнер академиясының профессоры Тимур Орманшеев, Сергей Остриков, Венера Рақымғалиева музыкалық колледждің ұстаздары. Мектепте 350 оқушы бар.

Мектеп қазіргі заман талабына сай білім беріп, ата-аналар мен оқушылардың алғысына бөленуде.

Рахманов Н. Мектептің мерейтойы /Н. Рахманов //Орал өңірі.- 2012.- 17 мамыр (№57).- 14 б.

1959-1984 жылдар аралығында кіші редактор, редактор, аға редактор, Жастар әдебиеті редакциясының меңгерушісі, бас редактордың орынбасары болып істеген.

1985-1992 жылдары Қазақ Республикалық теледидарының әдеби-драмалық хабарлар Бас редакциясында аға редактор, комментатор, редакция меңгерушісі, бас редактор болып істеді.

1993-1996 жылдары Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатында аударма-редакциялық бөлімінде сектор меңгерушісі, қазір сонда консультант болып қызмет атқарады.

Қайрат Жұмағалиев Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі. Ақынның отызға тарта кітабы жарық көрген.

Республикалық баспасөзде "Университетке" деген тұңғыш өлеңі 1959 жылы "Лениншіл жас" газетінде жарияланды. Шығармалары республикалық "Қазақ әдебиеті", "Социалистік Қазақстан", "Қазақстан пионері", "Жетісу" газеттерінде, "Жұлдыз", "Жалын", "Парасат", "Балдырған", "Білім және еңбек", "Простор", "Ақ желкен" журналдарында, Мәскеудің "Известия", "Комсомольская правда", "Литературная газета", " Огонек", " Молодая гвардия", "Наш современник", т.б. басылымдарында жарық көрді. "Молодая гвардия" журналының лауреаты.

К.Жұмағалиев Гомердің "Илиада" поэмасын, Еврипидтің "Медея", "Троя арулары", "Елена" трагедияларын, Әл-Маоридің, Ш.Руставелидің, Фирулидің, Низамидің, Пушкиннің, Лермонтовтың, Есениннің, Хикметтің, Блоктың, Мұса Жәлелдің, Светловтың, С.Наровчатовтың, Р.Рождественскийдің, Р.Казакованың шығармаларын ана тілімізге аударған.

Беларусь Республикасының Құрмет грамотасымен, КСРО-ның медальдарымен, КСРО және Қазақстан Жазушылар одағының грамоталарымен марапатталған.

2013 жылы 18 желтоқсанда 77 жасына қараған шағында дүниеден озды.
Әдебиеттер
Жұмағалиев Қ. Ақ тоқаш: Өлеңдер, баллада, поэма /Қ. Жұмағалиев -Алматы: Жазушы,1984.- 87 б

Жұмағалиев Қ. Ақжарма: Өлеңдер, баллада, поэма /Қ. Жұмағалиев .-Алматы: Жазушы,1974.- 140 б

Жұмағалиев Қ. Ақмарал: Өлеңдер, балладалар /Қ. Жұмағалиев.-Алматы: Жалын, 1981.- 114 б.

Жұмағалиев Қ.Алатау: Өлеңдер /Қ. Жұмағалиев.-Алматы: Жалын,1977.-128 б

Жұмағалиев Қ.Көңілімнің сарасы: Өлеңдер, балладалар, поэмалар /Қ.Жұмағалиев.-Алматы: Жазушы, 1982.- 576 б.

Жұмағалиев Қ. Құбажон: Поэмалар, өлеңдер /Қ. Жұмағалиев-Алматы: Жазушы,1980.- 136 б.

Жұмағалиев Қ. Құланиек: Өлеңдер, балладалар /Қ. Жұмағалиев.- Алматы: Жазушы,1989.- 144 б

Жұмағалиев Қ.Кім көріпті мұндайды? Өлеңдер, баллада, поэма /Қ. Жұмағалиев .- Алматы: Жалын,1982.- 134 б

Жұмағалиев Қ.Он асу: Өлеңдер, балладалар, поэмалар.-Астана: Елорда,2002.- 120б.

Жұмағалиев, Қ. Сәске: Таңдамалы / Қ. Жұмағалиев.-Алматы: Жазушы,1976.- 396 б

Жұмағалиев Қ. Төлбасы /Қ. Жұмағалиев.-Алматы: Балауса, 1992.- 208 б

Жұмағалиев Қ. Кім ойлап тапқан?: Өлең, тақпақ, ертегі, қиял-ғажайып шығармалар /Қ. Жұмағалиев.- Астана: Педагогика-Пресс, 2010.- 240 бет.

Бекхожин Қ. Ұшқыр ақынның өргелең өрістері /Қ. Бекхожин //Орал өңірі.- 2015.- 17 қыркүйек (№115).- 11 б.

Ғұбайдуллин Б. Елу жеті жылдан соң оралу /Б. Ғұбайдуллин //Орал өңірі.- 2009.-19 ақпан (№20).

Жолдығали Г. Ақынның жары /Г. Жолдығали //Орал өңірі.- 2010.-16 қыркүйек (№103).

Жолымбетова Ә. О, махаббат! Сен әлі тірі ме едің? /Ә. Жолымбетова //Жайық үні.- 2011.- 29 қыркүйек (№39).- 16 б.

Жұмағалиев Қ., Бойымдағы барымды еліме сарқып беремін /Қ. Жұмағалиев, М.Шүйіншәлиева //Жайық үні.- 2009.- 7 мамыр (№19).

Жұмағалиев Қ. Анасы бар адамдар ешқашан қартаймайды: Сұхбат /Қ.Жұмағалиев //Қазақстан әйелдері.- 2003.- №7.- 8-11 б.

Жұмағалиев Қ. Бұлт баспағай аспанымды: Өлең /Қ. Жұмағалиев //Ана тілі.- 2012.-4-10 қазан.- (№40).- 10 б.

Жұмағалиев Қ. Біз дүние емес, бала мен кітап жинадық: Сұхбат /Қ.Жұмағалиев //Орал өңірі.- 2011.- 22 қыркүйек (№108).

Жұмағалиев Қ. Жайығым-жерұйығым /Қ. Жұмағалиев //Ана тілі.- 2011.-3-9 қараша.-Б.44.- 10 б.

Жұмағалиев Қ. Күрең күннің күрең сазын тыңдайық: Өлеңдер /Қ. Жұмағалиев //Қазақ әдебиеті.- 2010.- 12 қараша (№44).

Жұмағалиев Қ. Қос ананың перзенті: Өлең /Қ. Жұмағалиев //Орал өңірі.- 2010.- 8 мамыр (№50).

Жұмағалиев Қ. Шам шаһарында: Өдеңдер /Қ. Жұмағалиев //Орал өңірі.- 2012.- 23 тамыз (№99).- 10 б.

Кенжебаева Д. Қара өлеңнің қанатты Қаршығасы..:Сценарий /Д.Кенжебаева //Тәрбие сағаты.- 2013.- №6.- 13 б.

Кенжебаева Д. Қара өлеңнің қанатты қаршығасы: Әдеби сазды кеш /Д.Кенжебаева //Мектептегі кітапхана.- 2014.- №3.- 21-22 б.

Көрнекті ақын Қайрат Жұмағалиев 75 жаста //Орал өңірі.- 2012.-18 қыркүйек (№110-111).

Қабошқызы Ұ. Ақжайық ақынын ардақтады /Ұ. Қабошқызы //Орал өңірі.- 2012.- 16 қазан (№123).- 4 б.

Қайрат Жұмағалиев: Некролог //Жайық үні Жизнь города.- 2013.- 20 желтоқсан (№51).- 5 б.

Қайрат Жұмағалиев: Некролог//Егемен Қазақстан.- 2013.-19 желтоқсан.-(№277).-Б.10.

Қайырова Н. Туған күнінде еске алды /Н. Қайырова //Жайық үні Жизнь города.- 2014.- 18 қыркүйек (№37).- 5 б.

Құттымұратұлы Қ. Ақын және атамекен /Қ. Құттымұратұлы //Орал өңірі.- 2012.-13 қыркүйек.- (№108).- 12-13 б.

Құттымұратұлы Қ. Ақынға әріптестер ат мінгізді /Қ. Құттымұратұлы //Орал өңірі.- 2012.-18 қыркүйек (№110-111).- 1 б.

Құттымұратұлы Қ. Ақынның кітап көрмесі /Қ. Құттымұратұлы //Орал өңірі.- 2014.-18 қыркүйек.- (№105).- 13 б.

Құттымұратұлы Қ. Нарынға ғашық нар аға /Қ. Құттымұратұлы //Қазақ әдебиеті.- 2011.- 1 шілде (№26).

Мамыров А. Балалар әдебиетінің бағбаны еді /А. Мамыров //Ана тілі.- 2015.- 28 мамыр (№21).- 9 б.

Мамыров А. Өлең-жыры өміршең /А. Мамыров //Орал өңірі.- 2014.- 27 желтоқсан (№150-151).- 7 б.

Махутұлы Б. Нарынның төл перзенті туған өлкесінің "Құрметті азаматы" атанды /Б.Махутұлы //Орал өңірі.- 2012.- 10 қараша.- (№133).-7 б.

Набиоллаұлы Н. Армысың, айналайын, Ақ Жайығым! /Н. Набиоллаұлы //Орал өңірі.- 2014.- 9 желтоқсан (№140).- 5 б.

Нәріков А. Нарыннан шыққан дарын /А. Нәріков //Орал өңірі.- 2014.-23 қаңтар.- (№8).- 8 б.

Нәріков А. Сағыныш саздары /А. Нәріков //Орал өңірі.- 2013.- 15 қаңтар (№4).- 6 б.

Нурашева Д. Қаламын сағынышына батырып... /Д. Нурашева //Орал өңірі.- 2012.- 6 қыркүйек (№105).- 6 б.

Оразай Т. Кешегі шауып жүрген далағайлап /Т. Оразай //Қазақ әдебиеті.- 2008.- 3 қазан (№40).

Оразай Ф. Кешегі шауып жүрген далағайлап, Жетпістен асып кетті бала Қайрат / Ф. Оразай //Қазақ әдебиеті.- 2008.- 3-9 қазан (№40).- 12 б.

Оспан С. Жыр жүйрігі /С. Оспан //Егемен Қазақстан.- 2008.- 21 наурыз.-(№85-86).

Оспан С. Қайрат ақын: [Қайрат Жұмағалиев-70 жыл] /С. Оспан //Әдебиет айдыны.- 2008.- 10 қаңтар.- №1-2.

Сейтақ Ғ. Өлеңмен өрнектелген өмір /Ғ. Сейтақ //Орал өңірі.- 2012.-1 қараша (№129).- 9 б.

Сыршыл ақын - Қайрат Жұмағалиев: Қ. Жұмағалиев - 75 жаста /Санабаева А.Б.- Алматы: С.Бегалин атындағы МБК, 2012.- 24 б.

Тлепова А. Нарын деп соққан жүрегі /А. Тлепова //Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар.- 2016.- №2.- 32-36 б.

Хамзақызы М. Ақынға әкім үй берді /М. Хамзақызы //Жайық үні.- 2009.-19 ақпан (№8).

Хамзақызы М. Қайрат ақынның рухын аспандатты /М. Хамзақызы //Жайық үні Жизнь города.- 2015.- 17 қыркүйек (№37).- 24 б.

Шүйіншәлиева М. Қара өлеңнің Қаршығасы... / М. Шүйіншәлиева //Жайық үні Жизнь города.- 2012.-18 қазан (№42).- 13 б.

Шүйіншәлиева М. "Мәңгілік жыр" иесі-жұртының жадында /М.Шүйіншәлиева //Жайық үні Жизнь города.- 2014.- 11 желтоқсан (№49).- 6-7 б.

Ықсанғали С. Ешқашан қартаймайды /С. Ықсанғали //Орал өңірі.- 2011.-30 маусым (№73).
9 қазан

ҚАЖЫМОВ ДОНЕДІЛ ІЗМАҒАНБЕТҰЛЫ

65 жаста (1952)
Композитор, термеші, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Қажымов Донеділ 1952 жылы Сырым ауданының Қособа ауылында дүниеге келген. Алты жасынан домбыра үйреніп, ән-күйге құмартып өскен жас болашағынан үлкен үміт күттірген еді. Мектепте оқып жүрген кезде-ақ дарынды жас Дина мен Құрманғазының күйлерін шебер орындап, көпшілік алдында жиі өнер көрсетіп жүрді. Бертін келе музыкаға, өнерге деген құмарлық оның өмірінің басты мақсатына айналды. Талантты жас өз өмірін өнер жолына арнауға берік шешім қабылдады. Сөйтіп, 1969 жылы мектеп бітірісімен өз еңбек жолын мәдениет саласында бастады. Өзінің кәсіптік шеберлігін жетілдіру мақсатында Кұрманғазы атындағы Орал саз училищесінде оқып, музыкалық білім алды.

1976 жылы облысымызда «Ақ Жайық» халық ән-би ансамблі құрылды. Сол кездің өзінде өнерімен танымал бола бастаған өнерпаз жігіт ансамбль құрамына алынып, кейін өзі оның музыкалык жетекшісі болды. Осы ансамбльдің құрамында бұрынғы одақтас республикаларға, шетелдерге гастрольдік сапарларға шығып, өнер көрсетті.

1982 жылдан бастап, 10 жыл бойы облыстық халық шығармашылығы ғылыми-әдістемелік орталығында әуелі бөлім меңгерушісі, кейін осы орталықтың директоры болып кызмет істеді. 1992 жылы Батыс Қазақстан облыстық филармониясының директоры болды. Донеділ әуелде музыкамен әуестеніп, кейін әншілікті кәсіп етсе, соңғы жылдары ән шығарумен шұғылданып жүр. 3. Сисенғалиевпен авторлықта шығарған «Ақ Жайық-ару мекенім», «Қайыңды аруы», «Сағыныш сазы» әндері, Ұ. Сариеваның өлендеріне шығарған «Екеуміз», «Жауап бер, уақыт» әндері, М. Қажиахметовтың «Әдемі арман шағым», Ғ. Сейтақовтың «Тасқала туралы ән», «Желтоқсан қырандары», Қ.Ғабдуллиннің «Сағыныш» т. б. авторлардың өлеңдеріне шығарған әндері халық арасында кең тарап, көпшіліктің сүйіп тыңдайтын әндеріне айналды. Қазақтың көрнекті ақындары Қ. Мырзалиевтің «Ата», «Жар», С. Сейітовтың «Айлы түн», А.Бақтыгерееваның «Жеңешем» өлеңдеріне шығарған әндері республикаға кең тараған.

Еліміздің мәдениетін дамытуда сіңірген еңбегі үшін және Республика тәуелсіздігінің 5 жылдығына орай, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Д. Қажымов 1996 жылы «Құрмет» орденімен марапатталды. Қазақстан Композиторлар одағы Батыс Қазақстан облыстық бөлімшесінің төрағасы.

Баюканский Ф. Өнердің нағыз өлшемі: [Әнші Донеділ Қажымов 50 жаста] /Ф.Баюканский //Еділ-Жайық.- 2002.-11 қазан (№35).

Дәукенова Г. Өнерімнің бастау бұлағы- домбыра /Г. Дәукенова //Жайық үні.- 2010.- 3 маусым (№22).

Жұлдызды шаңырақ: Донеділ мен Гүлнар //Дала мен қала.- 2013.- 27 мамыр (№21).- 10 б.

Қажымов Д. "Ақ Жайық-ару мекенімді" жерлестерім "батыстың әнұраны деп атайды" / Д. Қажымов //Жұлдыздар отбасы.- 2009.- шілде (№13).

Қажымов Д. "Ата" әні қалай шықты /Д. Қажымов //Орал өңірі.- 2015.- 2 сәуір (№36).- 9 б.

Қажымова Л. Бұл сапар-аақын мерейтойына қамданыс жайы /Л. Қажымова //Жайық үні Жизнь города.- 2014.-13 ақпан (№6).- 13 б.

Құсайын Т.. Жайықтың толқындары: [Батыс Қазақстан облысының Астанадағы мәдениет күндерінен кейінгі ой] / Т. Құсайын //Орал өңірі.- 2002.- 26 желтоқсан (№154).

Құсайын Т. Ақжайық-ару мекенім /Т. Құсайын //Егемен Қазақстан: 2.- 2012.- 19 қазан (№685-688).- 16 б.

Орынғалиқызы Т. Қос жүректің бір сыры /Т. Орынғалиқызы //Орал өңірі.- 2010.-3 маусым (№60).

Хамзақызы М. Орталықтың келешегі жайлы кеңесті /М. Хамзақызы //Жайық үні Жизнь города.- 2015.- 10 қыркүйек (№36).- 8 б.

Шүйіншәлиева М. Қадыр қорына құрмет пен қолдау керек /М. Шүйіншәлиева //Жайык үні.- 2012.- 15 маусым (№24).- 12 б.

Қаншама қыршын жас Отан қорғау жолында жаумен айқаста ерлікпен көз жұмды. Солардың бірі-Шығыс қыздарынан шыққан егіз ердің сыңары, қаһарман қазақ қызы Мәншүк Мәметова.

Ол 1922 жылы Орда ауданында туды. Бес жасында әке- шешесінен айырылған Мәншүк әкесінің інісі Ахмет пен оның зайыбы Әмина Мәметовтердің отбасында өнегелі тәрбиенің шуағын бойына сіңіре өседі. Бұл бір оқыған, зиялы отбасы болатын. Мәншүк қай мектепте оқыса да, үлгілі, зерделі оқушы болды. Бала кезінен оған басқаларға жаны ашу, қайырымдылық, сезімталдық, сонымен қатар қайсарлық қасиеттер тән болды.

Жеті жылдық мектепті бітіргеннен кейін, Алматы медицина институты жанынан ашылған жұмысшылар факультетінің екінші курсына түсіп, оны жақсы бітіріп,1941 жылы емтихансыз медициналық институтқа қабылданды. Оқи жүріп, еңбек етті. Алайда мұндай бейбіт өмір ұзаққа бармады. Соғыс басталды. Жастар өз еріктерімен сұранып, майданға аттанып жатты. Мәншүк те өз замандастарынан қалғысы келмеді. Ол Алматыда жасақталып жатқан 100-ші атқыштар бригадасының штаб жұмысына қабылданды. Сөйтіп, 1941 жылдың күзінде майданға аттанды. Мәншүк тез арада ауыр пулеметті меңгеріп алды. Көп ұзамай пулемет расчетінің командирі болып тағайындалды. Ұрыстарда ерекше өжеттігімен көзге түсіп, бірнеше рет жоғары командованиенің алғыстарына ие болды.

1943 жылы 15 қазанда орыстың ежелгі қаласы Невель үшін болған қантөгіс ұрыста қазақтың қайсар қызы өшпес ерлік көрсетіп, қаза тапты. Осы ерлігі үшін 21 жасар М.Мәметоваға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.
Әдебиеттер
Алғашқы қарлығаштар /Құраст. Д. Дәуренбекова.- Алматы: Қазақстан, 1993.- 208 бет.

Абдрахманова Т. Таңдамалы /Т. Абдрахманова .-Алматы,1981.-т.1.-Б.64

Ахметжанова Л. Қазақстандық батырлардың ерлігі /Л. Ахметжанова //Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар .-2011.- №4.- 23 б

Әбілев Д. Қазақ қызы. Өлең /Д. Әбілев .-Алматы,1977.-т.1.-Б.62

Балмолда М. Бұрым /М. Балмолда // Орал өңірі.-2007.- 21 маусым.-(№70)

Ғайсин Қ. Ерлік ешқашан да ұмытылмайды / Қ. Ғайсин //Орал өңірі.-2002.- 15 қазан (№124)

Ерғалиев Б. Батыр қыздың рухы туған жерден баян тапса дейміз /Б. Ерғалиев //Орал өңірі.- 2010.- 4 ақпан (14)

Жүсіпов К. 37 жылдан соң /К. Жүсіпов //Парасат.-2011.-№1.- 21-23 б

Қуандықова Г. Батыр қыздар /Г.Қуандықова //Мектептегі мерекелер: тәрбие жұмыстарының сценарийлері.- 2010.- №4.- 5-7 б

Мәншүк Мәметова: Өмірдерек //Алаштың ардагер азаматтары.-Почтенные людиказахской земли. К.3: Батыс Қазақстан облысы бойынша / Құраст. Ғ. Хаймулдин.-Алматы: Ниса,1998.- 90-91 б

Мұқанов Н. Мәншүк батыр / Н.Мұқанов //Қазақ әдебиеті.- 2005.- №18.-6-19 мамыр

Сыздықов Ш. Мәншүктің өшпес ерлігі: Деректі повесть /Ш. Сыздықов.- Алматы: Қазақстан, 1985.- 104 бет.

Ұлы Отан соғысының батырлары //Бала би.- 2010.- №4.- 4-6 б

Хакімжанова М. Мәншүк Мәметова /М. Хакімжанова.-Алматы, 1969.- т.2.- 62 б

Ғалым, физика-математика ғылымының докторы, профессор, Қазақстан ҒА академигі-Асан Дабысұлы Тайманов 1917 жылы Орда ауданы, Бисен ауылында дүниеге келген.

Ол 1936 жылы Орал педагогикалық институтын бітірген. Ұлы Отан соғысының ардагері

Асан Тайманов 1947-1954 жылдары Қызылорда педагогикалық институтында, 1954-1960 жылдары Иваново педагогикалық институтында доцент болып, 1960-1967 және 1971 жылы КСРО-ның Сібір бөлімшесінің Математика институтында аға ғылыми қызметкер болып, 1961-1965 жылдары Новосибир университетінің геометрия кафедрасының меңгерушісі болып қызмет істейді. Одан соң 1968-1970 жылдары Қазақстан ҒА физика-математика бөлімінің академик хатшысы. 1970 жылы Қазақстан ҒА Математика және механика институтының директоры.

Таймановтың негізгі ғылыми еңбектері теориялық жиынтық топологияны, үздіксіз бейнелеудің таралуын, борель жиынтығын зерттеуге, модельдар теориясына, эвклип кеңістігі элементтер теориясына, т.б. арналған. Ол 50-ден астам ғылыми еңбектің авторы. Қазақстан үшін математик кадрлар даярлауға үлкен үлес қосқан. Еңбек Қызыл Ту ордені және бірнеше медальмен марапатталған.
Әдебиеттер
Тайманов Асан //Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия.-Алматы: Арыс баспасы, 2002.- 479 б

Тоқсанұлы Б.Бір туар ғалым / Б. Тоқсанұлы //Еділ-Жайық.- 2001.- 25 қаңтар

Сәкен Ғұмаров жұртшылыққа суретшілік өнерімен танымал. Ол 30 жыл бойына сурет салу өнерімен шұғылданған. 1986-1995 жылдар аралығында С. Ғұмаровтың жеке көрмелері Алматы, Мәскеу, Ялта, Сочи, Киев, Челябі, Вильнюс, Орал қалаларында өткізілді. Ол ешқандай жүйе, мектеп, ағымның тікелей әсеріне мойынсұнбай отыз жыл бойы тер төкті, «провинцияда өнер өрге баспайды» деген қағиданы теріске шығарып, оның шығармалары көрермен жүрегіне көптеген атышулы әріптестерінен бұрын жол тапты.

Ол өз еңбектерін абстракциялық үлгіде жасады. Ғұмаров 1980 жылы Қазақстан ақын-жазушылар шығармашылығындағы және халық ауыз әдебиетіндегі құстар бейнесін негізге ала отырып, «Аққұс» деген жалпы атпен картиналар топтамасын жазды. Оның 400-ге жуық туындылары бар. Бұл топтамаға «Абай көзімен қарағандағы Аққұс бейнесі» (1980, картон, майлы бояу, Ю. А. Кошкиннің жеке қоры) картинасы да енді. Түрлі-түсті алуан пішіндер мен мозаика үлгісінде өрнектелген жұмыста Абай портреті асқақ көрінеді. Кескіндеме композициясы қазақ және араб әріптерімен жазылған сөздермен толыға түскен.
Әдебиеттер
Ғали Т. Сәкеннің сыршырайлары / Т. Ғали //Айқын.- 2011.- 18 қаңтар.-(№8).

Қабошқызы Ұ. Сәкентану басталды /Ұ. Қабошқызы //Орал өңірі.- 2015.- 31 қаңтар (№12).- 12 б.

Нәріков А. Жылдар жаңғырығы: Өлеңдер /А. Нәріков.- Орал: Полиграфсервис, 2009.- 220 бет.

Нықмұқанова А. Қазақтың паспорты: [Сәкен Ғұмаровтың "БТА" банкіндегі сурет галереясы жаңартылды ] /А. Нықмұқанова //Орал өңірі.- 2007 .- 6 желтоқсан ( №141 ).

Өтемісов С. Оның рухани өмірі енді басталды..: [Суретші Сәкен Ғұмаровтың өнері жайлы ой толғау] / С. Өтемісов //Қазақстан әйелдері.- 1997.-№1.- 32 б.

Сариева Ұ. Суретші Сәкен Ғұмаров- егіздің сыңары /Ұ. Сариева //Орал өңірі.- 2011.- 3 қараша (№126).

Сәрсенбай Қ. Құсайын Т, Оралдан ұшқан көк қаршыға /Қ.Қ. Сәрсенбай //Егемен Қазақстан.- 1995.- 12 қаңтар.

Харесұлы Қ. Ұмытылмас ұлы сақтың іздері: [Сәкен Ғұмаров туралы] /Қ.Харесұлы //Жайық үні.- 2005.- N9.

Шамұратов М. Терең түйсіктің иесі: [Суретші Сәкен Ғұмаров] /М. Шамұратов //Орал өңірі.- 2007.- 21 шілде (№83).

Шамұратова Ж. Даналыққа жол /Ж. Шамұратова //Қазақ әдебиеті.- 2008.- №52.- 29 б.

Ақын өз өлеңдерінде халықтар достығына ең алдымен орын береді. Оның көптеген өлеңдері кезінде кеңес елдерінің, сондай-ақ социалистік елдердің халықтары тілдеріне аударылды.

С.Сейітов прозалық, публицистикалық жинақтар да шығарған. Балаларға арналған жыр топтамаларының авторы. Аударма саласында да өнімді еңбек етті. Ақын, жазушы, сыншы, әдебиет зерттеушісі Сағынғали Сейітов Отан соғысы және "Қызыл Жұлдыз" ордендерімен, медальдармен марапатталған
Әдебиеттер
Сейітов С. Жолдас уақыт: Таңдамалы /С. Сейітов.-Алматы.-Жазушы, 1977.-103 б.

Сейітов С. Қазақ тілі: Өлең /С. Сейітов //Орал өңірі.- 1991.- 8 мамыр

Сейітов С. Өлең өлкесінде: Мақалалар мен зерттеулер /С. Сейітов.- Алматы: Жазушы, 1984.- 256 б.
* * *
Әліпханова Ж. С.Сейітов және туысқан халықтар әдебиеті /Ж. Әлілханова //Ақиқат.- 2009.- №7.- 119-121 б.

Бәзілжан А. Ақыл мен ардың ардагері: [Сағынғали Сейітов шығармашылығы хақында] /А. Бәзілжан //Әдебиет айдыны.- 2006.- 4 мамыр.-(№17).

Бәзілжан А. Ақыл мен ардың ардагері /Жазушы Сағынғали Сейітовтың шығармашылығы хақында //А. Бәзілжан //Әдебиет айдыны.- 2006.- 4 мамыр (№17).

Махамбет М. Қазір қазақ поэзиясында талантты буын өсіп келеді: [Ақын Сағынғали Сейітовпен сұхбат] /М. Махамбет //Қазақстан сарбазы.- 2002.- 19 қараша (№93).

Нәріков А. Жайыққа тартқан жайсаң-ды: [Ақын Сағынғали Сейітов туралы] /А.Нәріков //Орал өңірі.- 2007.- 6 желтоқсан (№141).
20 желтоқсан

НИКОЛАЙ КОРСУНОВ

90 жаста (1927-2009)

Жазушы, журналист Корсунов Николай Федорович 1927 жылы Зеленов ауданы, Красноармейск селосында дүниеге келген. Облыстық радионың, республикалық «Ленинская смена» газетінің Батыс Қазақстан облысындағы тілшісі болып, одан соң Қазақстан Жазушылар одағы Орал облысаралық бөлімшесінің жауапты хатшысы қызметін атқарған.

Николай Корсуновтың Алматы және Мәскеу қалалық баспаларынан «Родник рождает реку», «Подснежник», «Где вязель сплелась», «Мы не прощаемся», «Несносный характер», «Мирный год», «Встречи с Шолоховым», «Высшая мера», т.б. кітаптары жарық көрді. «Онина свадьба», «Жизнь прожить» атты пьесалары сахналанды.

Николай Корсунов 2009 жылы қаңтар айында дүниеден озды.

Жазушы Н.Ф. Корсуновқа арналған /60 жасқа толуына арналған кеш //Орал өңірі.- 1984.- 26 желтоқсан.

Н.Корсунов 50 жаста //Орал өңірі.- 1977.- 20 желтоқсан.
26 желтоқсан

ҚАЖЫМ ЖҰМАЛИЕВ

туғанына 110 жыл (1907-1968)
Әдебиет зерттеушісі, филология ғылымының докторы, профессор Қажым Жұмалиев 1907 жылы қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Қаратөбе ауданында дүниеге келген.

Ол Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетін бітірген соң, сол университетте қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі болып қызмет істейді.

Жұмалиев творчествосы оның әдеби қызметінен басталады. "Ерғожа мен Егізбай", "Шабуыл", "Қанды су", "Өмір жыры", "Қырдағы күрес" атты өлең-поэмалары кітаптары жарық көрді. Исатай-Махамбет көтерілісінің тарихынан жазыла бастаған романның үзінділері "Айқас" деген атпен басылған. "Біржан-Сара" операсы либреттосының "Арбасу" атты драмалық шығарманың авторы. Қазақ интеллигенциясының алғашқы буыны туралы "Жайсаң жандар" атты естелік жазды.

Қажым Жұмалиев 30 жылдардың соңғы кезінен бастап қазақ фольклорын, әдебиет тарихы мен теориясын зерттеумен шұғылданды. Орта мектеп оқулықтары көлемінде әдебиет тарихын жүйелеумен айналысып, 8-9 сыныптар үшін қазақ әдебиеті оқулықтарын, "Әдебиет теориясын", республикалық жоғары оку орындарының филологиялық факультеттеріне арналған "ХVIII-ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиеті" оқулығын жазды. Махамбет шығармаларын жинап бастырып, ақын творчествосына, қазақ фольклоры мен әдебиетінің байланыстарын, Абай теориясына арналған монографиялық еңбектер жазды. Көп томды "Қазақ әдебиеті тарихын" жазуға қатысып, 2 томның редакциясын басқарды.

Жұмалиев Қ.Егеулі найза /Қ. Жұмалиев.-Алматы; Жазушы, 1979.-188 б.

Жұмалиев Қ.Қазақ әдебиеті. Жалпы білім беретін мекгептің 9-сыныбына арналған оқулық /Қ. Жұмалиев.- Алматы:Мектеп, 2002.- 232 б.

Жұмалиев Қ. Ақшолақов Т. Қазақ әдебиеті. 9 сыныпқа арналған оқулық /Қ.Жұмалиев.-Алматы: Рауан, 1997.-190 б.

Жұмалиев Қ., Карабаев С.Қазақ әдебиеті. 10-класқа арналған оқулық. -12-бас. /Қ.Жұмалиев. – Алматы:Рауан, 1994.-205 б.

Жұмалиев Қ. Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және Абай теориясының тілі /Қ. Жұмалиев.-Алматы: Казмембас, 1960.-364 б.

Жұмалиев Қ. Қазақ эпосы мен әдебиет тарихының мәселелері. Т.1./Қ. Жұмалиев.-Алматы: Қазмемкөркемәдеб, 1968.- 454 б.
***

Атымов М. Қажым Жұмалиев /М. Атымов.- Алматы: Ғылым, 1987.- 160 бет.

Ақмурзин С. Дарынды ғалым, ғибратты ұстаз /Қажым Жұмалиевтің туғанына 90 жыл // С. Ақмурзин //Орал өңірі.- 1997.- 25 желтоқсан.

Бисенғалиева А. Санадан өшпейтін бейне /А. Бисенғалиева //Орал өңірі.- 2009.- 1 қазан (№110).

Боранқұл А. Зерделі ғалым, ұлағатты ұстаз: [Академик Қажым Жұмалиев туралы] /А. Боранқұл //Орал өңірі.- 2007.- 20 ақпан (№22).

Боранқұл А. Зерделі ғалым, ұлағатты ұстаз /Академик Қажым Жұмалиев //А.Боранқұл //Орал өңірі.- 2007.- 20 ақпан (№22).

Қирабаев С. Өмір тағылымдары: Естеліктер /С. Қирабаев.- Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2015.- 448 бет.

Тұрысбек Р. Қажым Жұмалиев және әдебиеттану ғылымы /Р. Тұрысбек //Ақиқат.- 2008.- №12.- 2006- 214 б.

Бұдан соң Шәңгерей кеңсе жұмыстарына араласпай, өзінің қонысы- Көлборсыға барып тұрады. Онда ол шаруашылықпен айналысады. Өзінің меншікті жеріне сәнді үйлер, монша салғызады, мал, егін шаруашылығымен айналысады. Асыл тұқымды мал өсіреді. Қожалығында мектеп аштырып, мешіт салдырады. Сол мектепте Ғұмар Қараш дәріс берген.

1917 жылы Шәңгерей ел ішіндегі саяси- әлеуметтік жұмыстарға белсене араласады. Орынборда өткен Бүкіл қазақ 1-съезінің бюросында Ш. Бөкеев депутат болып ұсынылды.

Ш. Бөкеев мұнымен бірге ақындық өнерімен де танымал болды. Оның лирикалық жанрдағы жазған көптеген өлеңдері бүгінде белгілі. Шәңгерейдің «Мен», «Құйрық атты құпия», лирикалық махаббат сезім дүниесін қамтитын сүйген жары Қатшекейге арналған «Қатшекей», туған елге, жерге арналған «Қайран жерім» атты өлеңдері бар. Сол сияқты оның техникасы ілгері, өнерлі елдердің жетістіктерін үлгі етіп оқуға, ғылымға шақыратын «Ғылым», «Әдебиет» атты өлеңдері бар. Шәңгерей орыстың белгілі ақыны Лермонтовтың «Қашқын» атты поэмасын қазақ тіліне нақышына келтіріп аударып шығады.

Шәңгерей өмірінің соңғы кезеңін Ақбақай (қазіргі Қаратөбе ауданының жері) деген жерге көшіп барып, сонда өткізеді. 1920 жылы қаңтар айында сол жерде қайтыс болды.
Әдебиеттер
Арыстанғалиева Д. Шәңгерей шығармашылығы Ханғали Сүйіншәлиев зерттеулерінде /Д. Арыстанғалиева //Қазақ тілі мен әдебиеті.- 2009.- №10.-95-99 б.

Ахметов З. Таңдамалы: Әдеби зерттеулер /З.Ахметов; Құраст.Оразбек, М.Зәкиұлы, М.-Алматы: Ана тілі, 2008 .- 210 бет.

Бөкеев Ш. Алаштың ардагер азаматтары.-Почтенные люди казахской земли.К.3.ч.2 Батыс Қазақстан облысы бойынша //Құраст. Ғ. Хаймулдин.-Орал: Полиграфсервис,2000.- 34 б

Бірімжаров Б. Ақындардың сұлтаны /Б. Бірімжаров //Орал өңірі.- 2009.-25 маусым (№70).

Қансейітова Ж, Шәңгерей Бөкеев лирикасының көркемдік ерекшелігі /Ж.Қансейітова //Ұлағат.- 2008.- №5.- №24-27.

Мұхтарқұлова А. Шәңгерей Бөкеев туралы зерттеулер /А. Мұхтарқұлова //Қазақ тілі мен әдебиеті.- 2008.- №8.- 100-103 б.

Тәжімұратов М. Шәңгерей: Жасампаздық өмірі /М. Тәжімұратов.-Алматы: Өлке, 1998.- 336 б

Шәңгерей Бөкеев //Ақиқат.- 2011.- №4.- 109 б.

- Қазақстанның халық артисі, әнші Роза Тәжібайқызы Бағланованың туғанына 95 жыл

- Жазушы Жұмабай Есбатыровтың туғанына 110 жыл

2 қаңтар Жазушы, аудармашы Тұтқабай Иманбековтың туғанына 80 жыл

8 қаңтар Әнші, домбырашы Қали Жантілеуовтың туғанына 115 жыл

9 қаңтар Актриса, әнші Қазақстанның халық артисі Хадиша Бөкееваның

туғанына 100 жыл

- Мемлекет қайраткері Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың

туғанын 105 жыл

13 қаңтар Режиссер, өнер қайраткері, Қазақстанның халық артисі

Маман Байсеркеновтың туғанына 80 жыл

- Ақын Боранғали Ырзабаевтың туғанына 85 жыл

Бойченконың туғанына 90 жыл

Иванович Исаковтың туғанына 80 жыл

профессор Ісмет Кеңесбаевтың туғанына 110 жыл

Қастееваның туғанына 70 жыл

қайраткері Мәжит Сапарғалиұлы Бегалиннің туғанына 95 жыл

- Жазушы Кәрім Баялиевтің туғанына 90 жыл

туғанына 80 жыл

туғанына 105 жыл

Ғабит Мүсіреповтың туғанына 115 жыл

Серік Қирабаевтың туғанына 90 жыл

85 жыл

Байсейітованың туғанына 105 жыл

жыл

Герасимович Герасимовтың туғанына 120 жыл

Әшімовтың туғанына 80 жыл

туғанына 70 жыл

Омаровтың туғанына 90 жыл

туғанына 85 жыл

- Опера әншісі, Қазақстанның халық артисі Эра Ивановна

Эпонешникованың туғанына 90 жыл

ұйымдастырушылардың бірі Ғани

Мұратбаевтың туғанына 115 жыл

13 маусым Ақын, аудармашы Нұрлан Оразалиннің туғанына 70 жыл

15 маусым Ақын, термеші Тәңірберген Әміреновтың туғанына 110 жыл

жазушы, аудармашы Мүсілім Базарбаевтың туғанына 90 жыл

Дирижер, Қазақстанның халық артисі Шамғон Қажығалиевтің

туғанына 90 жыл

- Жазушы, аудармашы Сейітжан Омаровтың туғанына 110 жыл

Нәзипа Құлжанованың туғанына 130 жыл

Жиенқұлованың туғанына 105 жыл

Әзірбайжан Мәмбетовтың туғанына 85 жыл

Мұсабаевтың туғанына 80 жыл

- Жазушы, сыншы, аудармашы Еркінбай Әкімқұловтың

туғанына 80 жыл

8 қыркүйек Ақын Роман Трофимовтың туғанына 105 жыл

9 қыркүйек Жазушы, ақын Дүкенбай Досжановтың туғанына 75 жыл

15 қыркүйек Имам, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының

төрағасы, бас муфти, шығыстанушы ғалым, филология

ғылымдарының докторы, профессор Дербісәлі Әбсаттар

қажының туғанына 70 жыл

жыл

жыл

сыйлығының лауреаты Шерхан Мұртазаның туғанына 85

жыл

- Жазушы, ғалым Мұхтар Омарханұлы Әуезовтың туғанына 120

туғанына 90 жыл

одағының М. Сералин атындағы сыйлығының лауреаты

Нұрғожа Оразовтың туғанына 85 жыл

1 қараша Әнші, Қазақстанның халық артисі Шабал Бейсекованың

туғанына 100 жыл

жыл

Балақаевтың туғанына 110 жыл

80 жыл

100 жыл

Әнші, Қазақстанның халық артисі Раушангүл Илахунованың

туғанына 95 жыл

17 қараша Ақын, жазушы, драматург Әкірам Ғалымовтың туғанына 125

жыл

сыйлығының лауреаты Ғабиден Мұстафиннің туғанына 115

жыл

2 желтоқсан Әдеби сыншы Рахманқұл Бердібаевтың туғанына 90 жыл

Сазгер, Қазақстанның халық артисі Ғазиза Жұбанованың

туғанына 90 жыл

4 желтоқсан Қобызшы, Қазақстанның халық артисі Гүлнәфис Баязитованың

туғанына 100 жыл

жыл

Қажығали

Мұқамбетқалиұлының туғанына 75 жыл

12 желтоқсан Жазушы, ақын Төлеген Қажыбаевтың туғанына 75 жыл

- Жазушы Ақселеу Сейдімбековтың туғанына 75 жыл

- Жазушы, ақын Зейнолла Қабдоловтың туғанына 90 жыл

- Актриса, Қазақстанның халық артисі Гүлсім Әбдірахманованың

туғанына 100 жыл

14 желтоқсан Ақын Рза Қунақованың туғанына 80 жыл

15 желтоқсан Жазушы, Ұлы Отан соғысының ардагері Әзілхан

Нұршайықовтың туғанына 95 жыл

туғанына 70 жыл

Ғабдуллиннің

туғанына 90 жыл

28 желтоқсан Ақын, ғалым Қажым Жұмалиевтің туғанына 110 жыл

27 желтоқсан Жазушы Николай Корсуновтың туғанына 90 жыл

29 желтоқсан Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген суретшісі Айша Ғалымбаеваның

туғанына 100 жыл

- жазушы, ақын Темірғали Нұртазиннің туғанына 110 жыл

31 желтоқсан Жазушы, сыншы Зейін Шашкиннің туғанына 105 жыл
Айы мен күні белгісіз 2017 жылы аталып өтілетін мерейтой иелері

Ақын, драматург Дихан Әбілевтің туғанына 110 жыл

Әбілқайыр – Өзбек хан туғанына 605 жыл

Әнші, Қазақстанның халық композиторы Ғаббас Айтбаевтың туғанына 135 жыл

Абылай ханның әскери басшысы Байғозы батырдың туғанына 300 жыл

Ақын, қазақ халқының биі Төле би Әлібекұлының туғанына 360 жыл

Әнші, Қазақстанның халық артисі Қали Байжановтың туғанына 140 жыл

Ақын Шәңгерей Бөкеевтің туғанына 170 жыл

Сұлтан, хан Бөкей ханның туғанына 280 жыл

Балуан Бұланбай Көлбайұлының туғанына 270 жыл

Батыр, шешен Бұрақбай Естекбайұлының туғанына 195 жыл

Бөгенбай батырдың үзеңгілесі Есет батырдың туғанына 350 жыл

Қазақстанның халық ақыны Көшен Елеуовтың туғанына 125 жыл

Қабанбай батырдың туғанына 325 жыл

Домбырашы, күйші, композитор Төлеген Момбековтың туғанына 95 жыл

Ақын Самат Нұржановтың туғанына 115 жыл

Ақын Иран-Ғайыптың туғанына70 жыл

Ақын Ғали Ормановтың туғанына 110 жыл

Ақын Жұмағали Саиннің туғанына105 жыл

Ақын, сыншы Қапан Сатыбалдиннің туғанына 100 жыл

Жазушы, журналист Мұхамеджан Сералиннің туғанына 145 жыл

Сазгер Сүгір Әлиұлының туғанына 135 жыл

Ақын Надежда Чернованың туғанына 70 жыл


2017 жылдың мерейтой иелері

(жақын және алыс шет елдер)
2 қаңтар Орыс сазгері Милий Балакиревтің туғанына 180 жыл

6 қаңтар Орыс сазгері Александр Скрябиннің туғанына 145 жыл

Француз суретшісі, мүсінші Гюстав Доренің туғанына 185 жыл

туғанына 70 жыл

Иван Шишкиннің туғанына 185 жыл

туғанына 395 жыл

Тейлордың туғанына 85 жыл

туғанына 225 жыл

туғанына 85 жыл

туғанына 125 жыл

Орыс суретшісі Ореста Кипренскийдің туғанына 235 жыл

Николай Королевтің туғанына 100 жыл

Вамберидің туғанына 185 жыл

туғанына 145 жыл

туғанына 85 жыл

Венгр ақыны Вайда Яноштың туғанына 190 жыл

Брактың туғанына 135 жыл

туғанына 110 жыл

Калягиннің туғанына 75 жыл

туғанына 75 жыл

туғанына 250 жыл

Руссоның туғанына 305 жыл

Ұлы фламанд суретшісі Питер Пауелл Рубенстің туғанына 440

жыл

жыл

туғанына 130 жыл

145 жыл

Айвазовскийдің туғанына 200 жыл

Орыс ақыны, прозаик, аудармашы Каролина Павлованың

туғанына 210 жыл

24 шілде Француз жазушысы Александр Дюманың туғанына 215 жыл

Орыс суретшісі, портрет жанрының шебері

Владимир Боровиковскийдің туғанына 260 жыл

27 шілде Француз киноактері (Андре Рембура) Бурвилдің туғанына 100

жыл

Арнольд Шварценеггердің туғанына 70 жыл

туғанына 80 жыл

Биші, Ресей халық артисі Наталья Дудинскаяның туғанына 105

жыл

жыл

жыл

туғанына 220 жыл

Циолковскийдің туғанына 160 жыл

туғанына 470 жыл

Орыс ғалымы Лев Гумилевтің туғанына 105 жыл

Лаццароның туғанына 305 жыл

туғанына 235 жыл

Папановтың туғанына 95 жыл

жыл

туғанына 110 жыл

жыл

Орыс тарихшысы, жазушы Александр Корниловтың туғанына

155 жыл

19 қараша Саясаткер, Индияның экс-премьер министрі Индира Гандидің

туғанына 100 жыл

жыл

300 жыл

туғанына 455 жыл

Ағылшын ақыны Уильям Блейктің туғанына 260 жыл

жыл

Италия архитекторы, мүсінші Брунелесский, Брунелеско Филиппоның туғанына 370 жыл

Голландия суретшісі Делфтский ян Вермеердің туғанына 385 жыл

Италия суретшісі, мүсінші, архитектор Леонардо да Винчидің туғанына 565 жыл

Ағылшын суретшісі Томас Гейнсбороның туғанына 290 жыл

Италия суретшісі Франческо Лаццаро Гвардидің туғанына 305 жыл

Неміс суретшісі, график Кранах Лукас Старшийдің туғанына 545 жыл

Исаак Ньютон туғанына 375 жыл, ағылшын физигі, математик

Атақты неміс бишісі, актриса, кинорежиссер Лени Рифенштальдің туғанына 115 жыл

Француз суретшісі, график, рококо стилінің өкілі Жан Оноре Фрагонардың туғанына

285 жыл

Областная библиотека для детей и юношества имени Х.Есенжанова ежегодно издает литературно-краеведческий календарь, куда входят знаменательные, исторические и памятные даты Приуралья, юбилеи писателей, поэтов, политических деятелей и ученых, композиторов и акынов, художников и других выдающихся лиц, чье имя связано с нашим краем.

Календарь предназначен руководителям детского и юношеского чтения: библиотекарям, учителям, воспитателям, организаторам работы по краеведению для составления и проведения мероприятий к знаменательным датам, поможет в выполнении картотек по краеведению.

В приложении к Календарю даются «Знаменательные и памятные даты Казахстана, СНГ, дальнего зарубежья на 2017 год».

Все отзывы, замечания и предложения по улучшению издания просим высылать по адресу:

Областная библиотека для детей и юношества

Сайт библиотеки: http: www.obdu.kz

e-mail: kindlib_uralsk@mail.ru

Национальные праздники Республики Казахстан

Государственные праздники Республики Казахстан

Қурбан айт

Республики Казахстан

Профессиональнные и иные праздники

Республики Казахстан

воскресенье мая

сентября
День семьи – второе воскресенье сентября

октября

Международные праздники

лик­видацию расовой дискриминации.

концлагерей..

исторических мест.

молодежи.

ного Полумесяца.

Отечественной войны 1941-45 гг.

наркобизнесом.

оружия.

(отмечается с 1967 г.).

(отмечается с 1958 г. в день смерти Юлиуса Фучека).

(отмечаетсяс 1962 г. во второе воскресенье сентября).

в последнее воскресенье сентября).

по решению ЮНЕСКО).

Международный

день жилья (с 1996 г. отмечается в первый понедельник

октября).

третий четверг ноября).

(отмечается с 1995 г.).

отношении женщин.

Знаменательные и памятные даты по ЗКО на 2017 год

Гидромаш Орион)

литературоведа, кандидата филологических наук, доцента

ЗКГУ им. М.Утемисова, краеведа (1942)

6 января 120 лет со дня рождения Героя Гражданской войны Ивана

Семеновича Кутякова (1897-1938).

монтажного оборудования (1942г.) (ныне производственный

кооператив «Литейно-механический)

8 января 115 лет со дня рождения народного артиста Республики

Казахстан домбриста Кали Жантлеуова (1902- 1993)

журналиста, бывшего собственного корреспондента

республиканской газеты «Егемен Қазақстан» по ЗКО.

17 января 80 лет со дня рождения писателя Энгельса Габбасова (1937-

2014)

колледжа в г.Уральске (1957).

писательницы

Правдухина (1892-1939)

Хамита Маданова (1927- 1997)

летчика, Героя Советского Союза (1947).

войны (1887-1919)

(1917)

Республики Казахстан Хадиши Букеевой (1917 –

2011)

22 февраля 25 лет назад начала издаваться в г.Уральске

общественно-

политическая еженедельная газета «Надежда» (1992).

24 февраля 125 лет со дня рождения писателя Константина Федина

(1892- 1977)

акына, певца-импровизатора, композитора Катимоллы

Бердигалиева (1952)

5 марта 80 лет со дня рождения Кайыра Куракулы Бектурганова,

писателя, педагога (1937-2015).

Казахстанской области» (1932)

скрипача, народного артиста РК (1962)

А.Н.Плещеев (1852)

учреждения №4 «Березка» (1987)

кандидата педагогических наук, директора областного центра

детско-юношеского туризма и экологии (1957).

23 апреля 60 лет со дня рождения Сагынтая Бисенгалиева, поэта, акына-

импровизатора (1957)

краеведа, историка Жайсана Акбаева (1927)

летчицы, Героя Советского Союза, Халық қаһарманы

(1922-2008).

20 мая 70 лет со дня рождения Виктора Владимировича Киянского,

академика, профессора, депутата Мажилиса Парламента РК

(1947)

25 мая 25 лет со дня организации Западно-Казахстанского филиала

Союза художников Казахстана (1992).

профессора К.Биримжарова (1947 -2009)

профессора Шамгона Кажгалиева (1927-2015)

В.А.Жуковским (1837)

организаторов Советской власти в Букеевской Орде

(1882-1937)

18 июня 105 лет со дня рождения Анвара Нургалиевича Ипмагамбетова,

писателя, переводчика (1912-1996).

собственного корреспондента газеты «Егемен Қазақстан» по

ЗКО (1957).

20 июня 75 лет со дня рождения поэта А.Нарикова (1942)

29 июня 25 лет со дня основания ОАО «Конденсат» (1992)

июнь 155 лет со времени посещения Уральска русским писателем

Л.Н.Толстым (1862)

Советского Союза (1922-2002).

Маншук Маметовой (1982).

Закария (1957)

академика, доктора исторических наук, профессора (1947).

писателя, член Союза писателей Казахстана (1932-2011)

импровизатора, члена Союза писателей Казахстана (1952).

ученого, публициста, краеведа (1927).

Петровичем Гайдаром (1937)

доктора педагогических наук, профессора, директора

музыкального колледжа им. Курмангазы (1947).

1 сентября 45 лет со дня открытия музыкальной школы №2 (1972).

1 сентября 75 лет со дня открытия средней школы №3 (1942)

1 сентября 55 лет со дня открытия средней школы №4 (1962)

1 сентября 80 лет со дня открытия средней школы №6 (1937)

1 сентября 65 лет со дны открытия средней школы №8 (1952)

1 сентября 50 лет со дня открытия средней школы №17 (1967)

1 сентября 45 лет со дня открытия средней школы №23 (1972)

1 сентября 25 лет со дня открытия школы №28 (1992)

1 сентября 25 лет со дны открытия школы № 30 (1992)

1 сентября 55 лет со дня открытия средней школы №32 (1962)

2 сентября 85 лет со дня образования в Приуралье первого женсовета (1932)

12 сентября 85 лет со дня рождения Анатолия Георгиевича Иночкина,

журналиста, одного из первых создателей телевидения в ЗКО

(1932- 1993).

16 сентября 80 лет со дня рождения Кайрата Жумагалиева поэта, члена

Союза писателей Казахстана (1937-2013)

Союза (1917-1945).

института им.А.С.Пушкина (1932) (ныне ЗКГУ им. М.Утемисова)

ученого, исследовавшего Приуралье (1712- 1777).

Советского Союза (1922-1990).

Казахстана, певца, композитор Донедиля Кажимова (1952)

Маметовой, погибшей в годы Великой Отечественной войны

(1922-1943)

25 октября 100 лет со дня рождения ученого, доктора физико-

математических наук, профессора Асана Тайманова (1917-1990)

(1937-1971).

материалов» - 40 лет со времени открытия (1977)

поэта (1932- 2010).

Сагингали Сеитова (1917-2007).

(1942).

журналиста, краеведа (1942).

работника культуры Казахстана, домбриста (1947)

Героя Советского Союза (1912-1944).

(1957).

(1962).

(1927-2009)

импровизатора (1952- 2003).

деятеля, ветерана войны и труда, краеведа (1922-2015).

Аспандияра (1887-1938)

Советского Союза (1917-1985)

Жумалиева (1907-1968)

участника Великой Отечественной войны Темира Масина

(1907-1947)

декабрь 150 лет со времени открытия областной клинической больницы

(1867)
Знаменательные даты,

• 
  100 лет со времени рождения Героя Советского Союза, участника Великой Отечественной войны Григория Чумаева (1917)
  
• 
  245 лет со времени пребывания в Уральске русского баснописца Ивана Крылова (1772)
  
• 
  130 лет со времени рождения Мурзалиева Мухамедханафия, участника борьбы за установление Советской власти в Приуралье
  
• 
  170 лет со времени рождения поэта, одного из организаторов партии «Алаш», внука хана Жангира Шангерея Букеева (1847-1920)
  
• 
  185 лет со времени рождения Мухаммеда-Салиха Бабаджанова, первого ученого-этнографа, общественного деятеля (1832-1871)
  
• 
  185 лет со дня рождения Туркеша Калкаулы, казахского композитора (1832-1875).
  
• 
  155 лет назад в Уральске побывал Сергей Васильевич Максимов, русский писатель, этнограф, путешественник (1862).
  
• 
  155 лет со дня рождения жырау-акына Мукана Конажанулы (1862-1937).
  
• 
  150 лет со дня образования Уральской метереологической станции (1867).
  
• 
  145 лет назад побывал в Уральске русский писатель, лексикограф, этнограф Владимир Иванович Даль (1872).
  
• 
  130 лет со дня рождения Жаханши Досмухамедова, видного государственного деятеля, юриста (1887-1938).
  
• 
  -130 лет со дня рождения заслуженного артиста Казахстана, поэта Леонида Протасова (1887-1977)
  
• 
  130 лет со дня рождения Нестора Михайловича Малеча, ученого, географа, этнографа (1887-1979).
  
• 
  105 лет со дня рождения Михаила Михайловича Шамова, участника Великой Отечественной войны, полного кавалера ордена 2 Славы» (1912-1972).
  
• 
  105 лет назад был основан Уральский арматурный завод (1912).
  
• 
  100 лет со дня рождения Григория Ивановича Чумаева, Героя советского Союза (1917-1945).
  
• 
  90 лет со дня рождения поэта, журналиста Хамидоллы Кыдырова (1927-1989).
  
• 
  90 лет со времени открытия областного кожно-венерологического
  

• 
  85 лет со дня рождения Касыма Шабанулы Ахмирова, Героя Советского Союза (1932-1951).
  
• 
  85 лет со дня основания архива Западно-Казахстанской области (1932).
  
• 
  85 лет со дня образования Каратобинского района (1932).
  
• 
  80 лет со дня открытия локомотивного депо в г.Уральске (1937).
  
• 
  60 лет со дня организации станции «Юные натуралисты»(1957).
  
• 
  55 лет назад в Уральске был организован «Зеленстрой» (1962).
  
• 
  55 лет со дня образования областного общества охраны природы (1962).
  
• 
  50 лет со дня организации Кирсановского государственного зоологического заказника (1967)
  
• 
  25 лет со дня образования строительной фирмы «Альтаир» (1992).
  
• 
  25 лет со дня образования АО «Талап» (1992).
  
• 
  20 лет со дня образования АО «Автобусный парк» №2 (1997).
  
• 
  20 лет со дня образования ТОО «АИК» по изготовлению пластмассовых труб (1997).
  
• 
  20 лет со дня образования строительной фирмы «Алтим» (1997).
  
• 
  20 лет со дня образования АО «Батысгаз» (1997).