24 беттің беті
Тақырып 13.14. Өсімдіктердің қолайсыз жағдайларға төзімділігі
жүктеу/скачать 166,5 Kb.
|
aaef0bc6-8362-11e3-9ea3-f6d299da70eeУМК БЛ.ФЗЛ-03
| Тақырып 13.14. Өсімдіктердің қолайсыз жағдайларға төзімділігі.
Өсімдіктердің аязға төзімділігі. Өсімдіктердің тұзға төзімділігі. Өсімдіктердің құрғақшылыққа төзімділігі. Өсімдіктердің зиянкестерге төзімділігі. Өсмідіктердің ауруларға төзімділігі. Селекцияның негізгі проблемасы – суыққа төзімді культураларды көбейту. Күзде салынған культуралар біздің елде дәмді дақылдар 1 жылда бидай өнімін алуға болады. Ақыры жылдары дәмді дақылдар агротехникасы жақсарып, интенсивтік технологиясы қарастырылуда. Бірақ бұл немесе басқа зонадағы дәнді дақылдар культурасы әсіресе бидай өнімі өліп азайып кетуі мүмкін. Шығыс Европалық елдерде Украинада қыстық бидай өніп , азайып кетуі Температураның төмен болуынан, немесе қардың аз болуына байланысты. Прибалтикалық Республикада қара топырақ емес жерлерде РСФСР қыстық өнімнің өліп қалуы қатпаған жерге қардың үлкен мөлшерде болуы. Қыстық өнім культураның өлімін азайту үшін, сорт түрін құру керек, олар қолайсыз жағдайларға тұрақты болуы тиіс. Біздің елдегі селекционерлер ең қысқы төзімді бидай сорттарымен –Альбиум ¼,Ульяновка,Одесская 3,Одесская 16,Алабасская ,Лютесцене 329,тағы да басқа тандалған әдістер суық қыс аяздарына арналған жоғары аязға төзімділік және өнімділігі қайта алынатын өсімдік сорттарын күздік культуралары көпжылдық өсімдіктерге –селекцияның маңызды міндеті. Жоғары аязға төзімділік және өнімділік ақыры жылы бидайдың күздік сорты өте жақсы орналасқан. Әрдайым жоғары түсімділік алу үшін күздік культуралардың жаңа интенсивті сорттарын аязға төзімділікте гибтидизацияға ,және полиплойдқа арналған. Бидайды басқа өнімділіктермен біріктіріп жоғары қысқа төзімді сорттар алуға болады. Қазақстанның Солтүстік Сібірінде қысқа төзімді , жоғары түсімділік сорттар күздік бидай минустық температураға дейін шыдайды. Кейбір тұрақты жоғары түсімділікті культурасын алу үшін бөлек табиғи климаттық зоналар онша суыққа төзімді емес. Бұл әсіресе көкөністе, гречкада. Кейбір жылдары культуралардың суыққа төзімділігінен көктем суықтары немесе өсімдіктердің баяу өсуі шығу фазасында және түсімділіктің төмендеуіне байланысты өскіндердің өлуі байқалады. Солтүстік Қазақстанда өнілетін суыққа төзімді жүгері болу тиіс, оны егу солтүстік облысында және жоғарытаулы аудандарда. Жүгерінің әр түрлі селекциялық және жергілікті сорттары қытты ажыратылады осы қасиетінен. Суыққа төзімді сортты және жүгері гибридін алу, культураның дамуын іске асырады.Солтүстік аудандарда агротехникалық Ауыл шаруашылығық культурасына аурулармен зиянкестер көптеген зиян тигізеді.Статистикалық берілім бойынша оның таралуын себебінен барлық елдерде жыл сайын 1/5 түсімділік жойылады.Олармен күресте және бір қатарда агротехникалық әдістер және химиялық , биологиялық қорғалыс әдістері селекцияда манызды роль атқарады. Тек қана бидайдың 125 ауру қоздырғышы саналып тіпті сонша түрін құрт-құмырсқалар зияндарын тигізеді.Осы культураның көптеген аурулары әр түрлі тат басқан әсіресе массалық таралуы жылында тез, кейде 1,5-2 рет түсімділік бидай қасиетін түсіреді, тіпті 2 сорт арасында үлкен айырмашылық болады. Тат басуға тұрақты Бегостая 1,бұл аурудың көп таралған жылдары бидайдың түсімділігі төмендеп ал құрылысында белок тұрақты 14-15%ке дейін бола алады, тұрақты емес сорттар түсімділігі тез азайса,Кұрамында 40-50% белок азайса бидайдың нан пісіру сапасы төмендейді. Тат баспайтын сорттарды шығару өте қиын.Селекционерлер бұл сортты бір-неше рет шығарған бірақ төмендеп кетеді.Татбасымдылыққа тұрақты және көптеген ауруларға табиғи климаттық әдістерге байланысты.Бір зонада сорт тұрақты болса, басқа зонада зақымдануы мүмкін.Сол үшін тамырлық шіріктерге тұрақты сорттарды шығару өте манызды.Бұл ауру кең тараған бірақ бұған тұрақты сорттар әлі жоқ.Ыстық бидайды және арпа сорттарын шығару селекцияның маныздысы, әсіресе шандыға қарсы.Саратов тәжрибесі бидайдың гибридизация жолымен ірі сорттарын шығарды.ВИР коллекциясында шанға қатты бастық селекцияда тұрақтылыққа бағалы материал болып табылады. Селекция орталық ауыл-шаруашылық ғылыми-зерттеу аудандарында қара топырақ жоқ зоналарда қыстық бидайдың сорты Заря өте жақсы тұрақты донор осы ауруларға инсухтирлерген өсімдіктен тұрақты ауруларға өзі тозандырған линиялар зияндаушы гибридтерін алу үшін қолданылады. Картопты селекциялау өте қиын болып табылады. Вирустық ауруларға, картоптық ракқа ,фитофтораға тұрақты сорттарын құру керек. Селекцияда картоптың иммунететін негізгі бағыты жақсы селекциялық сорттың гибридизациясы осы Оңтүстік Америкалық фитофторалық вирусқа тұрақты түрлерімен. Өзін-өзі тексеру сұрақтары: 1. Өсімдіктердің тұзға төзімділігінің қандай әдістері бар. 2. Тұзға төзімді өсімдіктердің қандай физиологиялық ерекшеліктері болады. жүктеу/скачать 166,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|