- 1. Электродонор орынбасарлары (D) сақинаның электрон тығыздығын арттырады және SE реакция жылдамдығын арттырады.
- (активтендіруші орынбасарлар): -NH2 , -OH, -OR, -NHR, -NR2 , -NH-C(O)R, алкил топтары
- 2. Электронды тартып алатын орынбасарлар (А) сақинаның электрон тығыздығын төмендетеді және SE реакция жылдамдығын төмендетеді (активсіздендіретін орынбасарлар: -NO2, -CF 3, -SO3H, -NR 3, -CN
Бір орынбасарлары бар арендердегі бағыттау ережелері - Орынбасарлардың бағыттаушы әсері мыналармен анықталады:
1) Орынбасарлардың электрондық әсерлері (статикалық фактор): - субстрат молекуласындағы электрон тығыздығының таралуы
орто және пара жағдайлары мета жағдайларға қарағанда көбірек активтенген
орто және пара жағдайлары мета жағдайларға қарағанда көбірек дезактивтелген
2) Пайда болған σ-комплекстердің тұрақтылығы (динамикалық фактор): орынбасушының тұрақтандырушы немесе тұрақсыздандырушы әсері
1-ші ретті орынбасарлар: электрондонорлы, активтендіргіш топтар
2-ші ретті орынбасарлар: электронакцепторлы, дезактивтендіргіш топтар
күшті активтейді (+++), орташа (++), әлсіз (+) ; күшті дезактивтейді (- - -), орташа (- - ), әлсіз (-)
Ароматты ядродағы галогендердің SE бағытына әсері - I > + M - Сақинаны дезактивтеу
- Орыналмаспаған бензолмен салыстырғанда реакция жылдамдығының төмендеуі
|
•σ-комплекстерді тұрақтандыру
|
σ-комплексті тұрақтандыруға үлкен үлес қосады
Моно орын бастырған бензол субстраттарындағы электрофильді орынбасу: - Орто-, пара-бағыттауыштарды активтендірушілер
- Мета -бағыттауыштарды дезактивтендірушілер
Бензолға қарағанда электрондардың тығыздығы жоғарырақ, әсіресе X орынбасарға орто және пара жағдайында. Сондықтан электрофиль осы атомдарға бағытталады
Бензолға қарағанда электрондардың тығыздығы төмен. X орынбасарға орто және пара жағдайдағы жартылай оң заряд. Сондықтан электрофил метапозицияға бағытталған
Стерикалық фактордың әсері: бензол туындыларын нитрлеу кезінде изомерлердің таралуы ЕКІ ОРЫНБАСАРЛАРЫ БАР АРЕНДЕРДЕГІ БАҒЫТТАУ ЕРЕЖЕЛЕРІ: орынбасарлардың келісілген әсері ЕКІ ОРЫНБАСАРЛАРЫ БАР АРЕНДЕРДЕГІ БАҒЫТТАУ ЕРЕЖЕЛЕРІ: орынбасарлардың келісілмеген әсері Бір орынбасушының бағыттаушы әсері басқа орынбасардың әсерімен бағыты бойынша сәйкес келмейді
Орынбасарлар бір-бірімен бәсекелеседі, нәтижесінде өнім қоспасы пайда болады
ЕКІ ОРЫНБАСАРЛАРЫ БАР АРЕНДЕРДЕГІ БАҒЫТТАУ ЕРЕЖЕЛЕРІ: орынбасарлардың келісілмеген әсері
Егер бензол сақинасында күшті және әлсіз белсенді топтар болса, онда бағдар негізінен күшті топпен анықталады
ЕКІ ОРЫНБАСАРЛАРЫ БАР АРЕНДЕРДЕГІ БАҒЫТТАУ ЕРЕЖЕЛЕРІ: орынбасарлардың келісілмеген әсері - Егер бензол сақинасында белсенді және белсенді емес топтар болса, онда бағдар негізінен белсенді топпен анықталады
Достарыңызбен бөлісу: |
