29 – сабақ.
1 – тапсырма. Берілген кесте бойынша түсіндірмелі салаласқа сөйлем құра.
-
Мазмұны
|
Мысалдар
|
Салаласу тәсілі
|
Түсіндіру
|
|
орын тәртібі
|
Ойды толықтыру
|
|
интонация
|
Ойды анықтау
|
|
интонация
|
2 – тапсырма. Ыңғайлас салаласқа көркем әдебиеттен мысалдар алып, талғаулы салаласқа айналдыр.
Үлгі: Күндіз олар өзіне жем іздейді және өзінің басқаға жем болмауын көздейді.
Күндіз олар не өзіне жем іздейді, не өзінің басқаға қосылмауын көздейді.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
30 – сабақ.
1 – тапсырма. Берілген жай сөйлемдерді мағыналарына қарай топтастырып, талғаулы салалас етіп құра.
1. Қасқырлар шанадан жұлып алып қалды ма?
2. Шанадан өзі құлады ма?
3. Жасыл шөп ала алмадым.
4. Сұр шөп ала алмадым.
5. Кедергі болар тас жоқ. Жырақана жоқ
6. Қасқырлар оқ тиіп жараланған аңды алып жейді екен.
7. Адамнан қашқан аңның жолын тосады екен.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Кезектес салаластың құрамындағы жай сөйлемдердің мағыналық қарым-қатынасы мен жасалу жолдарын сызба арқылы көрсет.
31 – сабақ.
1 – тапсырма. Берілген кесте бойынша кезектес салаласқа сөйлем құра
Кейде ____________ , кейде ___________ .
Біресе ____________ , ______________ .
Не _____________ , не _____________ .
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Төмендегі жай сөйлемдерді қатыстыра отырып, әрі ыңғайлас, әрі қарсылықты салалас құрамалас сөйлем жаса.
1. Ол мана ойық оямын деп кетіп еді,
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Тазысының өзі де айтудай бар екен,
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Өмірбек таң сәріден оянды,
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Қар есіліп ерте кетті,
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
32 – сабақ.
1 – тапсырма. Төмендегі сызба бойынша өз беттеріңмен көп құрамды салалас сөйлем ойлап жазыңдар.
1. __________ , __________ , сондықтан ____________ .
2. Біресе ____________ , біресе ________ , бірақ _______.
3. ________ : _________ да ______ , _______ да ________ .
4. ________ ма, әлде ___________ ме, _____________ .
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Берілген салалас құрмалас сөйлемдердің тыныс белгісін қой.
1. Бала жасында балықты өзі де аулапты әкесі де балықшы болыпты.
2. Ол үндемейін деген жоқ еді осы кезде көз алдына әлденелер елестеді.
3. Ашуланғаны сонша өңінде ызаның ұшқындары шашырап тұрды.
4. Жаяуға үш торап жол кездесті бірі оң жаққа бұрылды екіншісі тұп-тура тауға терең шатты өрлей тартты үшіншісі тауды балақтай кетті.
5. Жойқын алыптарды үңгірде, көрде тұрғызу салт-сананың ең ескі түрінің бірі үңгір адам баласының ежелгі тұрағы.
33 – сабақ.
1 – тапсырма. Мына сөздерді бастауыш етіп, салалас құрмалас сөйлем құрап жаз.
Үлгі: Күн жаңбыр – Күн бұлттанды, бірақ жаңбыр жауған жоқ.
1. дала, егін; 2. өзен, балық; 3. көл, қайық; 4. қыс, мал;
5. бала, кітап;
2 – тапсырма. Сабақтас құрмаластың емлесін есіңе түсір:
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сабақтас құрмалас сөйлем түрлері
34 – сабақ.
1 – тапсырма. Кестені толтыр.
-
№
|
Бағыныңқының баяндауышы
|
Тұлғалық белгісі
|
Сұрауы
|
Схемасы
|
1.
|
Шартты рай
|
|
|
|
2.
|
Көсемше
|
|
|
|
3.
|
Есімше
|
|
|
|
2 – тапсырма. Көп нүктенің орнына бағыныңқы сөйлем ойлап тауып, шартты бағыныңқы сабақтас жаса.
1. ... ... ..., қар жанар
2. ... ... ... , ісің ілгері баспайды.
3. ... ... ... , Ерлердің ісі бітер ме
4. ... ... ... , ішерсің тегін
5. ... ... ... , біз де үлгеретін едік
6. ... ... ... , көл болады.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
35 – сабақ.
1 – тапсырма. Қарсылықты салаластарды қарсылысты сабақтасқа айналдырып жаз.
1. Қазір көзі жазылып келеді, бірақ оқуға баруына дәрігер рұқсат етпейді.
2. Жел ауаны тазартсын, - дауыл болып құтырмасын.
3. Ол Қарағандының тек отын ғана көріп тұр, ал өзі оның ұғымында ғана.
4. Урядник бірдеме деп жатты, - оны Асқар тыңдаған жоқ
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Көп нүктенің орнына басыңқы сөйлем ойлап тауып, мезгіл бағыныңқы сабақтасқа айналдыр.
1.Көрме ашылғанда, ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Жолаушылар арбадан түсіп болғанша, ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Жел саябырси бере, ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Ойын тарқаған соң, ______________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Қонақтар үйге кіріп отырысымен,
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
36 – сабақ.
1 – тапсырма. Қимыл-сын бағыныңқы сабақтастың жасалу жолын сызба арқылы көрсет.
2 – тапсырма. Көп бағыныңқы сабақтас құрмалас емлесін сызба арқылы еске түсір
-
37 – сабақ.
1 – тапсырма. Көп басыңқылы сабақтас құрмаласқа мысал келтір.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Берілген сызбаға сүйеніп, сөйлем құра.
пақ болып
аттанды
у үшін
Айт айын деп
аттанысты
сын деп
са + м деп
38 – сабақ.
1 – тапсырма. Аралас құрмаластың жасалу жолдарын пайдаланып, мысал ойлап жаз.
1. бағыныңқы , басыңқы , басыңқы
2. басыңқы , бағыныңқы , басыңқы
3. бағыныңқы, бағыныңқы, басыңқы , басыңқы
4. басыңқы, бағыныңқы, бағыныңқы, басыңқы
5. бағыныңқы, басыңқы, бағыныңқы, басыңқы
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Аралас құрмалас сөйлемдерді көп бағыныңқыдан схема арқылы ажырат
39 – сабақ.
1 – тапсырма. Қайталауға арналған сұрақтар
1. Сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Сабақтас құрмалас қандай тәсілдер арқылы жасалады?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Сабақтастың құрамындағы жай сөйлемдерді неліктен бағыныңқы және басыңқы деп бөлеміз?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Сабақтас құрмалас неше түрге бөлінеді? Етістіктің шартты райы қай бағыңқылардың баяндауышы болады?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Көсемше қай бағыныңқылардың баяндауышы болады?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Есімше негізді баяндауыштардың қайсысы әр түрлі бағыныңқылардың баяндауышы болады?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
7. Қандай сабақтасты көп бағыныңқылы сабақтас дейміз?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
8. Көп бағыныңқылы сабақтастар неше түрге бөлінеді?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
9. Жарыспалы көп бағыныңқылы мен сатылы көп бағыныңқылының арасында қандай айырма бар?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
10. Көп басыңқы сабақтас жөнінде не білесің?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
11. Сабақтаста бағыныңқы сөйлем қалай орналасады? Сабақтас құрмаласқа қандай тыныс белгісі қойылады?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
2 – тапсырма. Қорытынды тест
Синтаксис саласы бойынша тест дайында
| 
