Ұйымдастыру
Өзін-өзі тексеру
Сабақтың басы
10 минут
Өткен білімді еске түсіру
Жаңа білім
10 минут
Бекіту
10 минут
Кері байланыс
Сабақтың соңы
10 минут
|
Ұйымдастыру кезеңі:
«Кім», «Қайда», «Қашан»? телебағдарламасындағы әуен ойналады.
Мұғалім оқушылардың наза
рын қара жәшікке аударады. Қара жәшіктегі затты анықтау үшін оқушыларға сұрақ қою..
Қандай заряд нүктелік деп аталады?
Кулон заңын тұжырымдаңдар.
Кулон заңы қалай ашылды?
Электр заряды қандай бірліктермен өлшенеді?
Ортаның диэлектрлік өтімділігінің физикалық мағынасы қандай?
Неліктен электрлік тұрақты енгізілді?
Суперпозиция принципін тұжырымдаңдар.
Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру
Жаңа сабақ
Француз ғалымы Ш.Кулон 1785 жылы тәжірибе жүзінде вакуумдегі нүктелік зарядтардың өзара әрекеттесу заңын ашқаннан кейін, ХVІІІ ғасырдың соңына қарай , электр құбылыстарын сандық жағынан зерттеу басталды. «Нүктелік заряд» ұғымы «материялық ұғымы» тәрізді ыңғайлы абстракциялау болып табылады.
Өлшемдері өзара әрекеттесетін денелердің арақашықтығынан бірнеше есе кіші болатын денеде орналасқан зарядты нүктелік заряд деп атайды.
F ~ q∙q
F ~ (q∙q ) / r 2
F ~ 1 / r 2
Қозғалмайтын екі нүктелік заряд вакуумде зарядтардың көбейтіндісіне тура пропорционал және оның арақашықтығының квадратына кері пропорционал күшпен әрекеттеседі.
F = k∙(q∙q ) / r 2
к = 9∙109 Н∙м2/ Кл2 - пропорционалдық коэффициент
ε0 = 8.85∙10-12Кл2/Н∙м2 - электр тұрақтысы
F = 1 / 4π ε0∙(q∙q) / r 2 н/е F = 1 / 4π ε0∙(q∙q) / ε∙r 2
ε- диэлектрлік өтімділік.
1 кулон – вакуумде 1м арақашықтықта орналасқан шамасы жағынан өзіне тең нүктелік зарядқа 9∙109 Н күшпен әрекет ететін нүктелік заряд.
1 – тапсырма: І топ:
Қандай зарядты «нүктелік» деп атайды? Осы ұғымды «материялық нүкте» ұғымымен салыстырыңдар
1 кулон дегеніміз не?
диэлектрлік өтімділік дегеніміз не?
ІІ топ:
кулонның иірілмелі таразымен жүргізілген тәжірибесінің мәні неде?
кулон заңын тұжырымдаңдар және осы заңды анықтайтын формуланы жазыңдар?
электр тұрақтысы деген не?
2 – тапсырма: І топ:
екі нүктелік зарядталған денелердің арақашықтығын 2 есе арттырғанда, олардың арасындағы өзара әрекеттесу күші қанша есе өзгереді? 2 есе кеміткенде ше? ( 4 есе кемиді; 4 есе артады)
ара қашықтығы 2 см, ал зарядтары 2∙10-9 Кл және 4∙10-8 Кл болатын бірдей екі кішкене шар вакуумде қандай күшпен әрекеттеседі? (F= 2∙10-9 ∙4∙10-8∙9∙109 / 4∙10-4 = 1,8∙10-3 Н)
Бір – бірінен 5см қашықтықтағы екі нүктелік заряд өзара 0,4мН күшпен әрекеттеседі. Әр зарядтың шамасы қандай? (q2 = 0.4∙10-3 × 25∙10-4/ 9∙109 = 1,1∙10-16= 100∙10-18 Кл 2; q= 10∙10-9 Кл.)
Есептер жинағынан: 1мкКл және 10нКл екізаряд 9мН күшпен біріне – бірі қандай қашықтан «әсер етеді? (r2 = 9*109*10-6*10*10-9/9*10-3= 100*10-4 м2. r=10*10-2м= 10см)
ІІ топ:
екі нүктелік зарядталған денелердің біреуінің зарядын 3 есе арттырғанда , олардың арасындағы өзара әрекеттесу күші қанша есе өзгереді? 3 есе кеміткенде ше? (3 есе артады, 3 есе кемиді)
2*10-8 см қашықтықта орналасқан екі электрон бірін – бірі қандай күшпен тебеді? (F= 9*109 * 1.6*10-19 *1.6*10-19/ 4*10-20 = 6*10-9 H)
Аспандағы екі бұлттың электр зарядтары сәйкесінше 20 Кл және 30 Кл. Бұлттардың орташа арақашықтығы 30 км болса, онда олар бір – бірімен қандай күшпен әрекеттеседі? ( F= 9*109 * 20*30 / 30*103 * 30*103= 6*103 H)
Есептер жинағынан : Бірінен – бірі 3 см қашықтықта тұрған әрқайсысы 10 нКл екі заряд өзара қандай күшпен әсерлеседі?
( F= 9*109 * 10*10-9 * 10*10-9/ 9*10-4= 100 * 10-5= 1*10-3= 1 мН )
Тапсырмалар:
Жеке жұмыс.
Екі нүктелік зарядтар арасындағы қашықтықты 2 есе арттырып, ал бір зарядтың шамасын 4 есе азайтатын болса, олардың арасындағы өзара әрекеттесу күші қалай өзгереді?
Жіпке массасы 0,3 г шарик ілінген, оған 4*10-9 Кл заряд берілді. Жіптің керілу күшін 4 есе азайту үшін, оған тең екінші бір зарядты қандай қашықтыққа дейін әкелу керек?
Егер екі шарды бір-бірімен жанастыратын болсақ, олардың соңғы (қорытқы) зарядтарын анықтаңыз.
Оң зарядталған B саласы екі бейтарап A және C салаларының арасында орналасқан. Егер бірінші электроскопқа жақын қойып, екінші электроскоп аясына жанасса, электроскоптардың заряд түрін табу керек.
Жаңа білім мен іс-әрекет амалдарын бекіту кезеңі
Кулон күшінің шын мәнінде болуын дәлелдейтін мысалдар келтіріңдер?
Зарядталған шарға неліктен металдың жеңіл шаң – тозаңдары тартылады?
«Электр заряды» дегеніміз не?
Тәжірибе Кулон күшін көрнекі түрде қалай байқауға болады?
БББ кестесі
Білгенім
|
Білдім
|
Білгім келеді
|
|
|
|
Рефлексия: «Аргумент»
Бугінгі сабақта менің көңіл –күйім болды ..................................,себебі....................................
Сабақта мен ............................................. жұмыс жасадым, себебі................................................
Сабақтағы мен үшін ........................................, себебі.......................................................................
Үйге тапсырма §28. Электр заряды. Зарядтың беттік және көлемдік тығыздығы.
Зарядтың сақталу заңы. Кулон заңы
|
Оқушылар үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға тез-тез жауап беріп белсене қатысып отырады
Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды
Әр жұп бір тапсырмаға жауап береді, басқа жұп өз тапсырмаларын бағалайды.
Жауаптары:
-Синтетика киім терімен үйкеліп зарядталады
-ылғалды
-электрленіп ұшқын шығу қаупі бар
-Ылғал сүрткіш қолдану керек
-тең
-бензин электрленгенде разряд пайда болуы мүмкін
Дескриптор
-Кулон заңының формуласын біледі
-Формуланы түрлендіре алады
-электрон санын анықтай алады
-Заряд шамасын анықтайды
Оөушылар кері байланыс береді
|
Дескриптор
Сұрақтарға жауап береді
Есептің шешімін слайдттан қарап тексереді
2-балл
Дескриптор
1.Қорғау тәртібін сақтайды: Уақыт және әдептілік;
2. Мазмұнның толық ашады;
3. Өмірден мысалдар келтіреді.
5 балл
Дескриптор
Есептің шартын түзеді
ХБЖ-ға келтіреді
Есептің формуланысын түрлендіріп
Есептің жауабын табады
3 балл
Дескриптор
Оқушы:
• Кулон заңының формуласын қолданып, зарядтың арақашықтығын анықтайды
• Зарядтың сақталу заңын пайдаланып қорытқы зарядтарды анықтайды;
• Денелердің электрлену тәсілдерін сипаттайды.
Формативті бағалай 10 балл
|
ФИЗИКА 10 сынып оқулық
Н.А.Закирова
Р.Р.Аширов
|
