5 1 Әлемдік шаруашылықТЫҢ жаһандану жағдайында шағын және орта кәсіпкерліктің Қызмет етуінің теориялық аспектілері

Қорыта келгенде, шағын және орта кәсіпорынның негізгі мақсаты - халықты жұмыспен қамту, оның әлеуметтік меселелерін шешу, еңбекке деген белсенділігін дамыту, тұтыну нарығын көп ассортименттегі тауарлармен, қызметтермен толықтыру.

Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікпен айналысатын компаниялардың ең көбі Алматы қаласында, ал екінші орында Оңтүстік Қазақстан, Шымкент қаласында.

Орта және шағын бизнесті дамыту қазіргі таңдағы өзекі мәселелердің бірі. Орта және шағын бизнесті дамыту Қазақстан үшін жоғарғы экономикаға өтудің негізгі жолы.

Еліміздің экономикалық дамуы үшін және экономикадағы тұрақтылықты сақтап отыру үшін тек ірі кәсіпорындардың және монополистердің болуы жеткіліксіз. Егер қазақстандықтардың басым бөлігі шағын және орта бизнестің өркендеуіне өз үлесін қосатын болса, онда халық өзін-өзі жұмыспен, тауармен, табыспен, жалақымен қамтамасыз етіп отырады. Шағын кəсіпорындардың санының көп болуы олардың арасындағы бəсекелестіктің артуына əкеледі. Бəсекелестік нарықты реттеуші "көрінбейтін қол" ретінде өндіріске қажетті арзан ресурстарды іздеуге, өндіріске кететін шығындарды азайтуға, тауар сапасын жоғарылатуға, жарнамалауды қолға алуға, қызмет көрсету саласын жақсартуға итермелейді. Бұл өз кезегінде мемлекет тарапынан ұйымдастыруға, жоспарлауға жұмсалатын шығындарды азайтып, мемлекетке шағын жəне орта бизнесті қолдау мақсатында салық мөлшерін азайтуға, субсидия бөлуге, мараторий жариялауға мүмкіндік береді. Алайда, барлық жағдайларда кəсіпкерлердің "адалдығына" сенуге болмайды. Кейбір тұлғалардың экономикалық білімінің жеткіліксіздігі, кəсіпкерлік тəжірибесінің аздығы, белгілі бір тәртіп пен ережелерден жалтаруы, жемқорлық фактісіне себепкер болуы кəсіпорынға да, мемлекетке де орасан зор шығын алып келеді. Бұндай жағдайларға жол бермес үшін халықтың құқықтық жəне экономикалық сауатын арттыру, жемқорлықпен күресу үшін əрбіріміздің үлес қосуымыз өте маңызды.

Шағын және орта бизнесті дамыту атты мақала маған ұнады. Авторға толықтай қосыламын. Себебі қазіргі таңда еліміздегі өзекті мәселелердің бірі - кіші және орта бизнесті дамыту. Ол әлеуметтік - экономиклық мәселелерді дамыту бағдарламасын шешу барысындағы қуатты тұтқалардың бірі болып саналады. Мысалы: жекелеген дамыған елдерде кіші және орта бизнес өнеркәсіп өндірісінің 50-70 пайызын құраса, ондағы жұмыспен қамтылғандардың саны 60-80 пайыздың аралығында. Біздің еліміздеде қазіргі таңда аталмыш секторындағы субъектілердің саны күн санап өсуде және оның дамуына әсіресе мемлекет басым көңіл бөлуде. Негізі шағын және орта бизнесті дамыту - нарықтық дамудың кепілі. Нарықтық экономика жағдайында шағын және орта бизнес - шаруашылық қызметтің маңызды түрі. Оның рөлін Адам Смит былай деп бағалаған болатын: "Кәсіпкер өз мүддесі үшін ұтымдылық жағдайды көздейді деп тұрғанмен, ол қоғам мүддесіне де қызмет етеді". Жалпы айтқанда кәсіпкерлердің экономиканы өрлетуге қосар үлесі өте зор.

1. 
   Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстандық жол - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» // Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты [Электрондық ресурс]. – Қол жеткізу тәртіптемесі: http://www.akorda.kz/ru/page/poslanie-prezidenta-respubliki-kazakhstan-n-a-nazarbaeva-narodu-kazakhstana-29-yanvarya-2010-goda_1340624693
   

2. 
   http://www.inform.kz/kz/elbasy-nursultan-nazarbaev-kazakstan-zholy-2050-bir-maksat-bir-mudde-bir-bolashak-zholdaudyn-tolyk-matini_a2622266
   
3. 
   http://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-nnazarbaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-2017-zhylgy-31-kantar
   
4. 
   «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том 18 бөлімі
   
5. 
   Жанайдаров И.У. Приоритетное право // Роль Конституции в становлении и развитии независимой государственности в Казахстане: Материалы международной научно-практической конференции, посвященной 10-летию Конституции Республики Казахстан. – Караганда: Изд-во КарГУ, 2005. – С. 336-341.гр
   
6. 
   Кокумбаев К.Т. Бизнестің жол картасы – 2020 // IBS бағдарламасы бойынша «Экономиканың инновациялық – технологиялық платформаға көшу стратегиясы» атты ғылыми-практикалық конференциясы.
   
7. 
   https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D2%93%D1%8B%D0%BD_%D0%BA%D3%99%D1%81%D1%96%D0%BF%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA
   
8. 
   Развитие малого и среднего предпринимательства. Июнь, 2013г. Москва, www.mspbank.ru 3.
   
9. 
   Мәжілісте «Қазақстанның 2010-2014 жылға үдемелі индустриалды-инновациялық даму» Бағдарламасына арналған Үкімет сағатында ҚР Премьер-Министрдің Орынбасары Индустрия және жаңа технологиялар Министрі Әсет Исекешовтың баяндамасы.
   
10. 
    http://bigox.kz/kr-ekonomikasyndagy-shagyn-zhane-orta-biznestin-roli/
    
11. 
    «ШОБ-ті мемлекеттік қолдаудағы халықаралық тәжірибе» Даму кәсіпкерлікті дамыту қоры. №6, 2010 ж.
    
12. 
    Сихимбаева Е. Инвестиционные возможности франчайзинга как формы организационного бизнеса. //Предприниматель и право, № 10, 2000.
    
13. 
    Мейірбеков Б.К. Шағын кәсіпкерлік пен қолдау жолдары мен дамыту әдістері. – Алматы, 2004. –Б.24
    
14. 
    Вестник ПГУ № 1, 2011
    
15. 
    http://www.elibrary.kz/download/zhurnal_st/st11367.pdf
    
16. 
    https://egemen.kz/2014/?p=33037
    
17. 
    Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ»атты Қазақстан халқына Жолд ауы. 2014 жыл 17 қаңтар. www.akorda.kz
    
18. 
    «ШОБ-ті мемлекеттік қолдаудағы халықаралық тәжірибе» Даму кәсіпкерлікті дамыту қоры. №6, 2010 ж.
    
19. 
    http://www.studfiles.ru/preview/5427848/page:18/
    
20. 
    Ж.О. Ихданов, Ә.О. Орманбеков, «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері»Алматы, Экономика, 2002ж.
    
21. 
    http://kazorta.org/k-sipkerlikti-damytu-ba-darlamalaryny-tiimdiligi/
    
22. 
    http://bigox.kz/kr-ekonomikasyndagy-shagyn-zhane-orta-biznestin-roli/
    
23. 
    Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы туралы Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 4 шілдедегі № 129-V Заңы
    

24. 
    М.Б. Бисенғазин, А.Ш. Хамитов «Кәсіпкерлік негіздері»
    
25. 
    http://group-global.org/kk/publication/31872-shagyn-zhne-orta-biznes-statistikalyk-zertteu-obektisi-retinde
    
26. 
    http://group-global.org/kk/publication/15606-shagyn-zhne-orta-ksipkerlikti-karzhylay-koldaudyn-sheteldik-zhne-otandyk
    
27. 
    http://www.studfiles.ru/preview/5427848/page:18/
    
28. 
    http://ksu.edu.kz/images/news/slider/2016/portfolio/sheteld_k_memleketterd_sha_yn_zh_ne_orta_biznest_zh_rg_zu_t_zh_ribes.pdf
    
29. 
    http://www.damu.kz/3829
    
30. 
    А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов «Кәсіпорынның экономикасы», Алматы, 2003ж.
    
31. 
    http://7kun.kz/32435/
    
32. 
    http://abai.kz/post/view?id=236
    
33. 
    http://bestreferat.kz/extra_rkd/show/93
    
34. 
    Сабден О. Стратегия развития глобальной инновационной экономики в 21 веке // Казахстанская правда, 7 ноября 2014 года
    
35. 
    www.stat.gov.kz / ресми статистикалық ақпарат / шағын және орта кәсіпкерлік
    
36. 
    Омурзаков Т. «Казахстан-2050» - путеводный маяк // Казахстанская правда, 1 февраля 2014 г.
    
37. 
    Тусупбекова Л. Тарифы и мифы // Казахстанская правда, 8 февраля 2014 г.
    
38. 
    Ж.О. Ихданов, Ә.О. Орманбеков, «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері»Алматы, Экономика, 2002ж.
    
39. 
    Халевинская Е.Д. Мировая экономика и международные экономические отношения: учебник /Е.Д.Халевинская. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Магистр; М.: ИНФРА-М, 2011. - 368с.
    
40. 
    Арустамов Э.А. Организация предпринимательской деятельности: учеб. пособие для студ. Вузов /Э.А.Арустамов, А.Н.Пахомкин, Т.П.Мирофанова. - 3-е изд., испр. - М.: Дашков и К, 2010. - 336с.
    
41. 
    Абрамов В.Л. Мировая экономика: учеб. пособие для студ. Вузов /В.Л. Абрамов. - 6-е изд., перераб. - М.: Дашков и К, 2010. - 310с.
    
42. 
    Казиева Р.К. Основы бизнеса: учебник. - Астана: Фолиант, 2008. - 368с.
    
43. 
    https://szh.kz/student/1672/shaghyn-zhane-orta-biznesti-damytudaghy-s/
    
44. 
    http://group-global.org/kk/publication/14534-shagyn-zhne-orta-ksipkerlikti-damytudyn-sheteldik-tzhiribeleri
    

1. 
   Кесте. Шағын және орта бизнеске қатысушылардың жалпы жұмысқа қамтылғандар санындағы әр елдегі үлесі