22. Ғылым аспектілері Ғылым дегеніміз бұл қызметі ғылыми білімді алуға, өсіруге, таратуға және қолдануға бағытталған түрлі кәсіби қауымдастықтарды қамтитын әлеуметтік жүйе.
Ғылымның 3 аспектісі бар. Барлық аспектілер бір-бірімен байланысты және бірлескенде ғана нақты ғылымның қызметін толық және дұрыстап сипаттауға мүмкіндік береді:
Ең бірінші аспектісі: Ғылым білім жүйесі ретінде - логика және ғылым әдіснамасы зерттеледі. Басты мәселе-ғылыми білімді танымның басқа түрлерінің нәтижелерінен ажырату үшін қажетті және жеткілікті болып табылатын белгілерді анықтау және қысқаша түсіндіру.
Ғылыми білімнің белгілері
Екінші аспект: Ғылым қызмет саласы ретінде. Ғылым-мақсатқа сай, құрылымдалған, процессуалдық (нормалармен реттелетін) қызмет. Ғылым мақсаты - жаңа ғылыми білім алу.
Жаңа білім алудың үш үлгісі:
- эмпиризм (Ф. Бэкон және т. б.);
- рационализм (Р. Декарт және т. б.) - логикалық айқын, анық алғышарттардан теорияны дедуктивті өрістетуге дейінгі қозғалыс, ол соңында тәжірибелі деректермен расталуы тиіс;
- проблематизм – (К. Поппер) - бір ғылыми проблемадан екіншісіне, неғұрлым терең қойылған және адекватты тұжырымдалған қозғалыс.
Үшінші аспект: Ғылым әлеуметтік институт ретінде. Ғылыми қоғамның қызметі моральдық нормалар - ғылыми этос мәртебесі бар ішкі құндылықтардың ерекше жүйесінің көмегімен жүзеге асырылады. Мертон ғылым ерекше әлеуметтік құрылым ретінде өзінің төрт құндылықты императивінде жұмыс істеуіне сүйенеді деп есептеді:
рационализм-ғылым тек объективті ақиқатқа ғана ұмтылмайды, дәлелденген, логикалық ұйымдастырылған дискосқа ғылыми ақыл-ой, рационализм және эмоциялық бейтараптықты бағалайды.
эмоциялық бейтараптылық ғылым адамдарына ғылыми мәселелерді шешу кезінде эмоцияларды, жеке көңіл-күйді пайдалануға тыйым салады.
