7 тақырып. Егін шаруашылығының нақты жүйесінің негіздері
Себу тереңдігі. Себу мерзімімен мөлшерінің биологиялық негіздері
жүктеу/скачать 210,6 Kb.
|
лекция-7
| Себу тереңдігі. Себу мерзімімен мөлшерінің биологиялық негіздері.
24.08.2017 Егінді дәл кезінде егу – мол өнімнің негізгі бір шарты. Егу мерзімі себілетін дақылға, аймақтың ауа- райына байланысты өзгеріп отырады. Тіпті бір жердің өзінде де жыл сайын егу мерзімі әртүрлі күнге келуі мүмкін. Дақылдардың ерте егілетіндері бар, кеш егілетіндері бар. Мысалы, сұлы, арпа, бидай, люпин, нут,қыша, мақта, асқабақ, қауын, қарбыз, күріш кеш егілетін дақылдарға жатады. Ерте егілетін дақылдарды көктем шыға салып топырақ жыли басталысымен еге бастайды. Ерте себудің пайдасыкөп ерте себілген егін ерте көктеп шығады, топырақтағы ылғал мүмкіндігінше толық пайдаланылады, дақыл жазғы ыстық, аңызаққа ұрынбай, ерте піседі. Егу мерзімі климат ерекшеліктеріне де байланысты өзгеріп отыруы мүмкін. Мысалы, Қазақыстанның оңтүстік облыстарында жаңбыр негізінен көктем кезінде ғана жауады, жазда жаңбыр жоқтың қасы. Сондықтан бұл жақта егінді мүмкіндігінше ерте еккен дұрыс. Ал республикамыздың солтүстігінде орналасқан Қостанай, Көкшетау, Ақмола т.б облыстарында көктемде жаңбыр сирек болады, ал шілдеде тамыз айларында жауын көбірек жауа бастайды. Осыған байланысты егін ерте егілсе, дақылдар көп жаңбырға дейін ылғалдан тапшылық көріп, түсімін төмендетіп жібереді.Ал сәл кештеу егілсе, дақылдың ылғалды ең көп қажет ететін сабақ өсіп, гүлдейтін жаңбыр мол жауатын кезеңде тура келеді де өнім мөлшері едәуір мол болады. Қазақстанның оңтүстік облыстарының суармалы жерлерінен жылына екі рет өнім алу үшін кейбір дақылдарды жаз ортасында егуге болады. Масақты дақылдар Алматы, Жамбыл, Талдықорған облыстарында шілде айында, Оңтүстік Қазақстан облысында маусым айында пісіп, орақа ілінеді. Маусым – шілде айынан суық түскенше әлі де 3-4 ай бар. Осы уақыттың ішінде тағы бір өнім алуға болатынын ғылым да тәжірибеде көрсетіп отыр. Ол үшін бірінші дақылды жылдам орып ала салып, екінші дақылды егудің қамына едел кірісі керек. Оңтүстік облыстардың суармалы жерлеріне масақты дақылдардың ішінде ең көп егілетіні күздік бидай. Дақылдардың биологиялық, морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты әртүрлі егу тәсілдері қолданылады. Егу тәсілдеріне байланысты дақылдардың күн сәулесін пайдалану, қоректену тәртібі де өзгеріп отырады. Егу тәсіліне байланысты дақылдарды күтіп- баптау жұмысын механикаландыруға мүмкіндік туады. Егінді күтуге жұмсалатын еңбектің, әр гектарға сіңірілетін тұқымның мөлшері де сол егу тәсіліне байланысты әртүрлі болады. Егу тәсілі агрономия ғылымының дамуына қарай өзгеріп отырады. жүктеу/скачать 210,6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|