Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, геохронологиялық кесте, тектоникалық және геологиялық карталар
Негізгі ұғымдар: тау жыныстарының жүйесі.
Номенклатура: Батыс Сіюір плитасы, Қазақстың қатпарлығы, Ертіс, Солтүстік Тянь-Шань жотасы, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай, Алтай
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңдері
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушылардың іс-әрекеті
1.Ұйымдасты-ру кезеңі
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
2. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.
1. Петрография, минералогия, тарихи геология, палеонтология, ғылымдары нені зерттейді?
2. Павлодар облысы аумағының екі бөліктен: Батыс Сібір плитасы мен Қазақтың қатпарлы облысынан тұратынын сипаттап айтады.
3. Павлодар облысы аумағының геологиялық даму тарихы мен органикалық дүниесін сипаттайды.
4. Тектоника және сейсмология ғылымдары нені зерттейді? Тектоникалық қозғалыстар дегеніміз не деген сұрақтарға тоқталады.
5. MSK-64, MMSK-84 шкалаларын түсіндіреді.
6. Жалпы жер бетіндегі болған кейбір ірі жер сілкінулері мен Қазақстан жерінде болған жер сілкіністеріне тоқталады.
7. Қазақстанның жер бедерінің қалыптасуына сәер еткен күштерге тоқталып, жер бедері пішіндерін мысалға келтіреді.
3. Жаңа тақырыпты бекіту.
Жаңа тақырыпты бекіту ретінде келесі тапсырмаларды береді:
1. Оқулықтың 58-бетіндегі «Сейсмикалық аудандастыру» суретіне қарап, Қазақстанның сейсмикалық аудандарына талдау жасау. Ең күшті сейсмикалық аудандарды анықтау, оның балдық күші қандай?
Бекіту сұрақтары:
1. MSK-64, MMSK-84 шкалалары нені білдіреді?
2. Жер бедерінің өзгеруіне әкелетін сыртқы және ішкі күштерге мысал келтіріңдер.
3. Олардың әсерінен қандай жер бедері пішіндері пайда болады?
1. Павлодар облысы аумағы геологиялық жамуына қарай қандай бөліктерге бөлінеді?
2. Тектоникалық қозғалыстар дегеніміз не? Сейсмология ғылымы нені зерттейді?
5. Бағалау кезеңі
Сабақ барысында белсенді қатысып отырған және картамен жұмыс істеген оқушылар бағаланады.
6. Үйге тапсырма беру кезеңі
Тақырыптар соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларға жауаптар әзірлеу. «Аса қауіпті апат әкелетін табиғат құбылыстары» атты рефераттар дайындау. Кескін картаны аяқтау.
Пәні: География
Күні: 20.10.15
Сынып: 8 А
Тақырыбы: Қазақстан жазықтары, үстірттері және қыраттары
Мақсаттары:
Білімділік. Қазіргі республика аумағы жер бедері пішіндерінің пайда болуы ұзақ уақыт геологиялық даму нәтижесі екендігі туралы білімдерін жүйелеу. Жер бедері ірі пішіндерінің бірі жазықтар, олардың Қазақстан аумағында орналасуы туралы білімдерін қалыптастыру.
Дамытушылық. Қазақстанның физикалық картасы мен тектоникалық картасын пайдалана отырып, жер бедеріне сипаттама беру іскерліктерін қалыптастыруды одан әрі дамыту.
Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін артыру, географиялық мәдениетке тарту.
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тектоникалық картасы
Негізгі ұғымдар: жазықтар, үстірттер, қыраттар, ойпат, бэр төбешіктері
Номенклатура: Солтүстік Қазақ жазығы, Тұран, Каспий маңы ойпаттары, Үстірт, Торғай, Орал алды, Бетпақдала үстірттері, Жалпы Сырт қыраты, Балқаш маңы жазығы, Қызылқұм, Үлкен және Кіші Борсық, Нарын, Батпайсағыр, Бозанай, Тайсойған, Тауқұм, Сарыесік Атырау құмдары
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңдері
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушылардың іс-әрекеті
1.Ұйымдасты-ру кезеңі
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
Дәптерлерінен кестелерін, кескін карталарын тексеру. Тақырыптар соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларға жауаптарын тексеру. «Аса қауіпті апат әкелетін табиғат құбылыстары» атты рефераттарын тыңдау.
2. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.
Жаңа тақырыпқа біртіндеп көшеді:
1. Жер бедерінің қандай ірі пішіндерін білесіңдер?
2. Абсолюттік биіктігіне қарай жазықтарды қандай топтарға бөлуге болады?
3. Физикалық картаны пайдалана отырып, Қазақстан аумағында кездесетін ірі жазықтарды атап көрсетіңдер.
4. Тектоникалық картаны пайдаланып республика аумағындағы ірі жазықтардың пайда болу заңдылықтарын анықтаңдар.
Физикалық картаны пайдаланып жазықтар мен қыраттарға сипаттама береді.
Солтүстік Қазақ жазығы, Тұран ойпаты палеозойда пайда болған таулардың үгіліп, тау жыныстарының басқа жаққа тасымалдануынан пайда болған, ал Каспий маңы ойпаты, Орал алды үстірті ежелгі платформаларда қалыптасқан.
3. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі
Қазақстан аумағындағы жер бедерінің пішіндерінің бірі жазықтар мен қыраттардың орналасуы туралы білімдерін бекіту мақсатында кескін картамен мынадай жұмыс жүргізеді:
1. Физикалық картаны пайдалана отырып жазықтар мен қыраттардың аттарын және орташа биіктіктерін белгілеңдер.
2. Ойпаттарды жасыл, қыраттарды сары бояумен бояңдар.
4. Сабақты қорытындылау кезеңі
Сабақты келесі сұрақтармен қорытындылайды:
1. Қазақстан жерінде қандай ірі жазықтар бар?
2. Қазақстан аумағында қандай үстірттер мен қыраттар бар?
5. Бағалау кезеңі
Сабақ барысында белсенді қатысып отырған және картамен жұмыс істеген оқушылар бағаланады.
6. Үйге тапсырма беру кезеңі
Оқулық мәтінімен жұмыс істеп, мәтін соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларға жауаптар әзірлеу. Кескін картамен жұмыстарын аяқтамаған жағдайда одан әрі дамыту.
Сабақ №14
Күні: 14.10.09
Сынып: 8
Тақырыбы: Аласа таулы өлкелер
Мақсаттары:
Білімділік. Қазақстан аумағындағы аласа таулы өлкелердің ерекшеліктерімен таныстыру. Ішкі және сыртқы күштердің таулардың жер бедерін өзгертудегі ролін түсіндіру.
Дамытушылық. Қазақстанның геологиялық картасы мен физикалық картасын салыстырып, сәйкестендіру және оны кескін картаға түсіру арқылы икемділіктерін арттыру.
Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін артыру, географиялық мәдениетке тарту.
Сабақ түрі: жаңа сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тектоникалық карталар
Негізгі ұғымдар: аласа таулар, таулардың биіктігі бойынша бөлінуі
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
2. Жаңа тақырыпқа көшу кезеңі
Кіріспе сұрақтар:
1. Жер бедерінің ірі пішіндері таулар қандай жолдармен пайда болады?
2. Жер шарындағы таулар не себептен өзгермей тұрмайды?
3. Таулар абсолюттік биіктігіне қарай қалай бөлінеді?
Таулардың биіктігі бойынша 1000 м-ге дейінгілері аласа таулар деп аталады.
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.
Оқушыларға Қазақстанның физикалық картасынан 1000 м-ге дейінгі аласа таулы аумақтарды табу тапсырмасын береді. Оларды тапқаннан кейін осы өлкелерге жеке-жеке тоқталып кетеді:
1. Сарыарқаның қай кезеңде пайда болғанын табу.
2. Сарыарқаның беті қандай жыныстардан түзілгендігін табу.
3. Қазақстанның физикалық картасын пайдалана отырып, Қазақстың ұсақ шоқысы қандай тау жоталарынан тұратынын және ең биік нүктесін табу.
4. Аласа таулы өлкелердің жер бедерінің өзгеруіне ұандай табиғат процестері әсер етуде?
Оқушылар картадан Сарыарқаны, Мұғалжар, Маңғыстау, таулы аймақтарын табады.
4. Жаңа таұырыпты бекіту кезеңі
Келесі таулы өлкелердің ерекшеліктерін Сарыарқада берілген тапсырмаларды орындау арқылы табады. Оны кестеге салады:
Таулы өлке
Оған кіретін тау жоталары
Ең биік (.),
биіктігі
5. Сабақты қорытындылау кезеңі
1. Қазақстан аумағында қандай аласа таулы өлкелер бар?
2. Олардың ең биік нүктелері қандай?
6. Бағалау кезеңі
Сабақ барысында белсенді қатысып отырған және картамен жұмыс істеген оқушылар бағаланады.
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Кескін картаға аласа таулы өлкелерді түсіру.
Сабақ №15
Күні:
Сынып: 8
Тақырыбы: Биік таулы өлкелер
Мақсаттары:
Білімділік. Қазақстан биік таулы өлкелері туралы, биіктік белдеулер және табиғат ресурстары туралы білімдерін қалыптастыру.
Дамытушылық. Әртүрлі тақырыптық карталармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруды дамыту. Карта бойынша тауларға сипаттама беру дағдыларын қалыптастыруды одан әрі жалғастыру.
Тәрбиелік. Отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиетін арттыру, географиялық мәдениетке тарту.
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тектоникалық және геологиялық карталар.
Негізгі ұғымдар: биіктік белдеулік, биік таулар, тау шыңы, мұздықтар, қазаншұңқыр, жаңа тектоникалық қозғалыстар.
Номенклатура: Солтүстік Тянь-Шань жотасы, Жоңғар Алатауы, Сауыр, Тарбағатай, Алтай, Шу, Іле, Зайсан қазаншұңқырлары, Іле Алатауы, Қырғыз Алатауы, Талас Алатауы, Кетмен жотасы, Күнгей Алатауы, Теріскей Алатауы.
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңдері
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушылардың іс-әрекеті
1.Ұйымдасты-ру кезеңі
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.
(10+1-2 мин)
Дәптерлерінен кестелерін тексереді. Кескін карталарын тексереді. Өткен тақырып бойынша келесі сұрақтарды қояды:
1. Қазақстанның қанша аумағын биік таулар алып жатыр?
2. Биік тауларға биіктігі қанша метр болатын таулар жатады?
3. Олар Қазақстанның қай бөлігін алып жатыр? (карта бойынша анықтау)
4. Тектоникалық картадан биік таулардың қай кезеңдерде пайда болғанын анықтаңдар.
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.
Аласа таулар мен биік тауларды салыстырады. Бұл жерде негізгі мәселе таулардың қай кезеңде қалыптасқанын салыстыра отырып, жер бедерінің дамуында тектоникалық қозғалыстар мен геологиялық уақыттың ролін ашып көрсету. Қазақстан аумағындағы биік таулардың ерекшелігін анықтау үшін мынадай тапсырмалар береді:
1. Бұл таулардың барлығы дерлік палеозой қатпарлықтарында қалыптасқанына қарамастан биік болып келу себебін қалай түсіндіруге болады?
2. Биік таулы аймақтардың бүгінгі күнге дейін қалыптасып, дамып жатқандығын қалай дәлелдеуге болады?
Кейін мұғалім биік таулы аймақтарға сипаттама беруді бастайды. Сипаттама беруде жеке тау жүйелеріне олардың географиялық орны мен бұл тау тау жүйесіне жататын тау жоталарына және ең биік нүктелеріне тоқталады.
1. Оның себебі бұл таулар мезозойда тегістеліп, кайнозой эрасының жас альпілік қатпарлықтарында қайта көтерілуі
2. Бұл аймақтарда осы күнге дейін жер сілкіну процестерінің жүріп жатуы.
4. Жаңа тақырыпты бекіту
Оқулық мәтінін және физикалық картаны пайдалана отырып тау жүйелеріне сипаттама беру тапсырмасын береді:1) қандай тау жоталарынан тұрады; 2) ең биік нүктелері
5. Сабақты қорытындылау
1. Қазақстан аумағында қандай биік таулар бар?
2. Олар еліміздің қай бөлігінде орналасқан екен?
6. Бағалау кезеңі
Сабақ барысында белсенді қатысып отырған және картамен жұмыс істеген оқушылар бағаланады.
7. Үйге тапсырма беру
Кескін картаға Қазақстанның биік тауларын түсіру. Тапсырмаларын аяқтамаған жағдайда оларды соңына дейін аяқтау.
Сабақ №16
Күні:
Сынып: 8
Тақырыбы: Қазақстанның пайдалы қазбалары. Жанатын пайдалы қазбалар.
Мақсаттары:
Білімділік. Платформалар мен қатпарлы облыстарда пайдалы қазбалардың орналасу заңдылықтары туралы білімдерін қалыптастыруды дамыту. «Кен орны» ұғымын қалыптастыру. Қазақстанның қазба байлықтары жөнінен дүние жүзіндегі алатын орнын көрсету. Қазақстанның негізгі қазба байлықтарының кен орындарымен таныстырып, олардың ерекшеліктерін түсіндіру.
Дамытушылық. Қазақстанның геологиялық картасы мен физикалық картасын салыстырып, сәйкестендіру және оны кескін картаға түсіру арқылы икемділіктерін арттыру.
Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін артыру, географиялық мәдениетке тарту. Оқушыларға пайдалы қазбалардың сарқылатындығы жөнінде, сондықтан да оларды тиімді әрі кешенді пайдалану және қоршаған ортаға тигізетін әсері туралы экологиялық білім-тәрбие беру.
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тектоникалық және геологиялық карталар
Негізгі ұғымдар: магмалық, шөгінді және метаморфты тау жыныстары, минералдық шикізат, кен, кен орындары.
Номенклатура: мұнай-газ – Қарашұңғыл, Өзен, Жетібай, Қаражанбас, Қаламқас, Теңіз, Қашаған, Кеңқияқ, Қарашығанақ, Құмкөл, Амангелді; Көмір – Қарағанды, Екібастұз, Майкүбі, Торғай (Обаған); Уран – Солтүстік Қазақстан
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңдері
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушылардың іс-әрекеті
1.Ұйымдасты-ру кезеңі
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
2. Жаңа тақырыпқа көшу кезеңі
Бұрынғы өткен сыныптарды еске түсірү сұрақтары:
1) Тау жыныстары түзілуіне қарай қандай түрлерге бөлінеді?
2) Тектоникалық және пайдалы қазбалар карталарын беттестіре отырып платформаларда қандай пайдалы қазбалар кездесетінін және физикалық картадан жер бедерінің қандай формаларына сәйкес келетінін анықтау.
3) Картадан қатпарлы аймақтарға қандай пайдалы қазбалар сәйкес келеді, олардың осы жерлерде қалыптасу себептерін түсіндіріңдер.
4) Ежелгі тауларда пайдалы қазбалардың жер бетіне жаұын жату себебі неде?
3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.
Мұғалім Қазақстан пайдалы қазбалар жқнінен дүние жүзінде алатын орны жайлы оқушыларға баяндайды. Қазақстан жер қыртысында 90-нан астам пайдалы қазбалар кездеседі. Республика аумағында пайдалы қазбаларды іздестіру XVII ғасырдан бастау алған. Кен орны – пайдалы қазбалардың өндіруге жарарлықтай жер қыртысында шоғырлануы. Біздің елімізде 6 мыңға жуық пайдалы қазбалар кен орындары ашылған. Кен орындары жанатын, кен және кен емес болып үшке бөлінеді. Бүгінгі сабақта жанатын пайдалы қазбаларға тоқталатынын ескереді. Мысалы, Қарағандыда тас көмірдің кен орны бар. Қарағанды көмірінің жалпы қоры 45 млард. тонна. Кен орны ұғымын одан әрі қалыптастыру мақсатында оқушыларға мынадай сұрақтар қояды: пайдалы қазбалар картасынан басқа кен орындарын тауып атаңдар.
1.Қазақстан жер қыртысында қанша пайдалы қазбалар бар?
2. Пайдалы қазбалар қандай топтарға бөлінеді?
3. Кен орны дегеніміз не?
6. Бағалау кезеңі
Сабақ барысында белсенді қатысып отырған және картамен жұмыс істеген оқушылар бағаланады.
7. Үйге тапсырма беру кезеңі
Мәтінді оқып, соңындағы сұрақтармен жұмыс істеу.
Сабақ №17
Күні:
Сынып: 8
Тақырыбы: Рудалы және рудасыз пайдалы қазбалар
Мақсаттары:
Білімділік. Рудалы және рудасыз пайдалы қазбалар туралы білімдерін қалыптастыруды одан әрі дамыту. Қазақстанның пайдалы қазбалардың жекелеген түрлері жөнінен дүние жүзіндегі алатын орнын көрсету. Қазақстанның негізгі қазба байлықтарының кен орындарымен таныстырып, олардың ерекшеліктерін түсіндіру
Дамытушылық. Қазақстанның геологиялық картасы мен физикалық картасын салыстырып, сәйкестендіру және оны кескін картаға түсіру арқылы икемділіктерін арттыру.
Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін артыру, географиялық мәдениетке тарту. Оқушыларға пайдалы қазбалардың сарқылатындығы жөнінде, сондықтан да оларды тиімді әрі кешенді пайдалану және қоршаған ортаға тигізетін әсері туралы экологиялық білім-тәрбие беру.
Сабақ түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тектоникалық және геологиялық карталар
Негізгі ұғымдар: рудалы және рудасыз пайдалы қазбалар, сирек кездесетін металдар, құрылыс материалдары.
Номенклатура: Темір – Соколов-Сарыбай, Қашар, Әйет, Қоржынкөл, Жайрем; Марганец – Атасу, Жезді; Хром – Дөң (Оңтүстік Кемпірсай), Солтүстік Кемпірсай, Жетіқара, Суықбұлақ; Никель – Кемпірсай, Аққара, Ақтау; Алюминий – Амангелді, Қызыл октябрь; Мыс – Саяқ, Жезқазған, Қоңырат, Бозшакөл; Полимталл – Зырян, Риддер, Текелі, Қаратау (Ащысай, Байжансай, Мырғалымсай, Шалқия); Алтын – Степняк, Жолымбет, Жетіқара, Ақсу, Майқайың, Арқарлы; Таскендір (Асбест) – Жетіқара, Бөгетсай, Хантау; Фосфорит – Қаратау (Ақсай, Жаңатас, Шолақтау), Ақтөбе (Қандыағаш, Шиелісай); Тұз – Каспий маңы ойпаты және Батыс Сібір жазығы
