9 арман пв баспасы

243
Күшті
Әлсіз
Электромаг­ниттік
Гравита­циялық
Элементар­бөлшектер
Гравитон
Бозондар
Фотон
Глюондар
Лептондар
Кварктер
Электр­әлсіз
Адрондар
Бөлшектер­–­«әрекет­­тесу­
лерді­тасымалдаушылар»
Бөлшектер­–­«әрекет­
тесу­көздері»
2.3­МэВ/с
2
0.511­МэV/с
2
2.2­э /с
2
0.17­ э /с
2
15.5­ э /с
2
4.8­МэВ/с
2
95­МэВ/с
2
105.7­МэВ/с
2
1.275­ГэВ/с
2
173.07­ГэВ/с
2
126­ГэВ/с
2
4.18­ГэВ/с
2
1.777­ГэВ/с
2
91.2­ГэВ/с
2
80.4­ГэВ/с
2
жоғары
глюон
Хиггс­
бозоны
фотон
z­бозоны
w­бозон
төменгі
электрон
электрондық­
нейтрино
мюондық­
нейтрино
тау
­
­нейтрино
масса
­
заряд
спин
шынайы
сұлулық
тау
таңыр­
қарлық
ғажап
мюон
3
3
3
3
3
3
u
d
e
e
c
s
t
g
H
z
w
b
Кв
арк
тер
епт
ондар
Ко
либр
лік­бо
зондар
234-сурет.
­ ат­пен­өріс­тің­­
бөл­шек­те­рі
235-су­рет.
­Эле­мен­тар­бөл­шек­тер­дің­­
стан­дарт­ты­мо­де­лі
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Қан дай бөл шек тер ді эле мен тар бөлшектер деп атай ды?
2. Бөл шек пен ан ти бөл шек тің ұқ сас ты ғы мен ай ыр ма шы лығы не де?
3. Бөл шек пен ан ти бөл шек тің өза ра әре кет тесуі ке зін де не орын ала ды? 
4. Бар лық эле мен тар бөл шек тер қан дай не гіз гі қа си ет тер ге ие? 
5. Нук лон дар құ ра мы қан дай? 
6. Ғалам да муы ның не гіз гі дең гей ле рін атаң дар.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Тақырыптардың біріне хабарлама дайындаңдар:
1. Үл кен ад рон дық кол лай дер жұ мы сы.
2. Эле мен тар бөл шек тер дің жік те луі.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

244
7-та рау дың қо ры тын ды сы
 Мас са ақау ын есеп теу 
фор му ла ла ры
 Бай ла ныс энер и сын 
есеп теу фор му ла ла ры
A
N
Z
=
+
∆
M
Zm
Nm
M
p
n
ÿ
=
+
−
Ì
Ì
Zm
ÿ
à
e
=
−
∆
M
ZM Í
Nm
M
n
à
=
+
−
(
)
1
1
Å
Ì ñ
áàéë
=
⋅
∆
2
Å
Ì
ÌýÂ
áàéë
=
⋅
∆
931 5
,
Å
Å
À
ìåíø
áàéë
=
Ра диоак тив ті ыды рау за ңы 
д ро лық реак и ның шы ғу 
энер и сы н есептеу фор му ла ла ры
N
N
t
T
=
⋅
−
0
2
∆
N
N
N
t
T
=
−
⋅
−
0
0
2
E
m
ÌýÂ
øûãó
=
⋅
∆
931 5
,
∆
m
m
m
=
−
1
2
Глос са рий
Мас­са­лар­ ақауы­ ­
нук­лон­дар­дың­ ты­ныш­тық­ мас­са­ла­ры­ның­ қо­сын­ды­сы­ мен­ яд­ро­ның­
тыныштық­мас­са­сы­ның­айырмасы.
зо­топ­тар­ ­
про­тон­дар­саны­бірдей,­нейтрондар­саны­әртүрлі­яд­ро­лар.
Нейт­рон­дар­дың­ кө­бе ­ ко ф­фи­ иен­ті­
­ қан­дай­ да­ бір­ «бу­ын­да­ғы»­ нейт­рон­дар­ са­ны­ның­
ал­дың­ғы­«бу­ын­да­ғы»­нейт­рон­дар­са­ны­на­қа­ты­насы.
Сын­дық­мас­са­ ­
бө­лі­не­тін­заттың­тіз­бек­ті­ядролық­реак­ция­жү­руі­мүм­кін­ең­аз­мас­са­сы.
Нук­лон­дар­ ­
яд­ро­құ­ра­ла­тын­бөл­шек­тер:­про­тон­дар­мен­нейт­рон­дар.
Жар­ты­лай­ыды­рау­пе­ри­оды­ ­
ра­диоак­тив­ті­яд­ро­лар­дың­жар­ты­сы­ыды­рай­тын­уа­қыт.
Ра­диоизо­топ­тар­ ­
хи­мия­лық­эле­ме­нт­тер­дің­яд­ро­лық­реак­ция­лар­нә­ти­же­сін­де­жа­сан­ды­жол­
мен­алын­ған­тұ­рақ­сыз­яд­ро­ла­ры.
Тер­мояд­ро­лық­ реак­ ия­
–­ 100­ млн­ К­нен­ жо­ға­ры­ тем­пе­ра­ту­ра­лар­да­ же­ңіл­ яд­ро­лар­дың­
бі­рі­гуі.
Мен­шік­ті­бай­ла­ныс­ нер­гия­сы­ ­
бір­нук­лон­ға­сәйкес­ке­ле­тін­бай­ла­ныс­энер­гия­сы.
Тіз­бек­ті­ядролық­реак­ ия­ ­
жаңа­ядроларға­бөлінетін­нейтрондар­туындайтын­ауыр­ядро­
лардың­бөліну­реакциясы.
ле­мен­тар­бөл­шек­тер­ ­
өз­құ­ра­мы­бол­май­тын­бөл­шек­тер.
ы­ғу­ нер­гия­сы­ ­
яд­ро­лық­реак­ция­нәтижесінде­бө­лі­не­тін­не­ме­се­жұ­ты­ла­тын­энер­гия.
Бай­ла­ныс­ нер­гия­сы­ ­
яд­ро­ны­нук­лон­дар­ға­то­лық­ыды­ра­ту­ға­жұм­са­ла­тын­энер­гия.
д­ро­лық­реак­ ия­ ­
атом­яд­ро­ла­ры­ның­бас­қа­эле­мен­тар­бөл­шек­тер­мен­не­ме­се­бір­бі­рі­мен­
әре­кет­тес­кен­кез­де­өз­ге­руі.
д­ро­лық­күш­тер­ ­
яд­ро­да­нук­лон­дар­ды­ұс­тап­тұратын­күш­тер.
ғ
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

Қо ры тын ды
ӘЛЕМ НІҢ ҚА ЗІР ГІ
ФИ ЗИ КА ЛЫҚ БЕЙ НЕ СІ
Тарауды оқып білу арқылы сен дер:
•
адам ның дү ни ета ным дық көз қа ра сы ның қа лып та су ына фи зи ка жә не 
аст ро но мия ның да муы ның ық па лын тү сін ді руді;
•
жа ңа тех но ло гия лар дың ар тық шы лы ғы мен қор ша ған ор та ға ық па лы-
ның қау іп ті лі гін ба ға лауды үйренесіңдер.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

246
§ 42. Фи зи ка мен аст ро но мия ның дүниетанымдық маңызы
Ғы­лым­ло­ги­ка­лық­байланыстар­
мен­та­би­ғат­­жаратылы
-
сында­ғы­ақи­қат­ты­та­ну­ды­
бә­рі­нен­де­жо­ға­ры­қоя­ды
Са­за­нов­А.А.
I
 Фи зи ка жә не фи ло со фия
Фи­зи­ка­ Га­ли­лео­ Га­ли­лей­дің­ (1564–1642)­
ар­қа­сын­да­ нақ­ты­ ғы­лым­ ре­тін­де­ пай­да­ бол­ды.­
XVII–XIX­ғасыр­ға­лым­да­ры­ның­ба­сым­көп­ші­лі­гі­
уни­вер­сал­дар­ бол­ды.­ Фи­зи­каға,­ аст­ро­но­мияға,­
хи­мияға,­ ма­те­ма­ти­ка­ға­ нақ­ты­ бө­лі­ну­ бол­ма­ды.­
Кант,­Де­карт­сияқты­философтар­жа­ра­ты­лыста­
ну­шы­лар­ ре­тін­де,­ ал­ Гельм­гольц,­ Пуан­ка­ре,­
Нью­тон­ сияқты­ физиктер­ фи­ло­соф­тар­ ре­тін­де­
та­ныл­ды.
Та­би­ғат­­құ­бы­лыстар­ын­еш­қан­дай­сырт­қы­се­
беп­тер­ге­жү­гін­бей,­та­би­ғат­қа­ға­на­сай­заң­ды­лық­
тар­мен­тү­сін­ді­ру­ғы­лым­ның­зор­же­тіс­ті­гі­бо­лып­
та­бы­ла­ды.­ Ас­пан­ де­не­ле­рі­нің­ тар­ты­лы­сын,­
адам­ның­қо­ре­гі­нің­хи­мия­­био­ло­гия­лық­энер­гия­
сы­ның­сү­­йек­бұл­шық­ет­жүй­есі­нің­ме­ха­ни­ка­лық­
жұ­мы­сына­түр­ле­нуін,­механикалық­қозғалыстың­
әртүрлілігін­ғы­лы­ми­тұр­ғы­дан­тү­сін­ді­ру­ге­бо­ла­
ды.­ Бі­рақ­ адам­ды­ бел­гі­лі­ бір­ әре­кет­ке­ итер­ме­
лейт­ін­ой­им­пульсі­фи­зи­ка­не­ме­се­био­ло­гия­ның­
ор­тақ­ заң­да­ры­на­ ба­ғын­бай­ды.­ Шы­ғар­ма­шы­лық­
ойлау­мен­еріктің­бо­луы­жа­ра­ты­лы­ста­ну­ды­зерт­
теу­ші­лер­ мен­ фи­ло­соф­тар­дың­ на­за­ры­нан­ тыс­
қал­мауы­ке­рек.
II Вер надс кий ноос фе ра жай лы. 
Әлем ге қа зір гі көз қа рас тар
В.И.Вер­надс­кий­еңбектерінде­Жер­биос­фе­ра­
сын­да­«homo­sapiens»­–­са­на­лы­адам­пай­да­бол­
ған­нан­ бас­тап,­ пла­не­та­да­ са­на­ сфе­ра­сы­­ –­ ноо­
сфераның­ қа­лып­та­суы­ бас­та­ла­ды­ де­ген­ тү­сі­нік­
кеңінен­ қарастырылған.­ Адамның­ мүмкіндігі­
мен­табиғатқа­ықпалы­арт­қан­сай­ын,­тұрмыстық­
тұ­ты­ну­шы­лық­ ба­рын­ша­ кү­шей­іп,­ пла­не­та­
Күтілетін нәтиже
Осы параграфты игергенде:
• адам ның дү ни ета­
ным дық көз қа ра сы ның 
қа лып та су ына фи зи ка 
жә не аст ро но мия ның 
да муы ның ық па лын 
тү сін ді ре ала сың дар.
Жауабы қандай?
1. Ежел гі адам дар қор­
ша ған әлем ді қа лай 
елес тет кен?
2. Адам ның қор ша ған 
ор та ға көз қа ра сы не ге 
өзгереді?
3. Адам көз қа ра сы на 
қан дай фак тор лар әсер 
ете ді?
4. «Ғы лы ми көз қа рас» 
тү сі ні гі не ні біл ді ре ді?
1-тапсырма 
Фи­зи­ка­ғы­лы­мы­­мен­ді­ни­
көз­қа­рас­тардың­қай­шы­лық­та­
ры­на­мы­сал­кел­ті­рің­дер.
2-тапсырма 
Ғы­лым­да­ғы­жә­не­тех­ни­ка­
да­ғы­же­тіс­тік­тер­дің­адам­
көз­қа­ра­сы­ның­өз­ге­руі­не­
ық­па­лы­на­мы­сал­да­р­
кел­ті­рің­дер.
3-тапсырма 
Бізді­қор­ша­ған­әлем­ді­
ме­ха­ни­ка,­элект­р­оди­на­ми­ка­
және­квант­тық­фи­зи­ка­
заң­да­рының­негізінде­
си­пат­таң­дар.­Өз­көз­қа­
рас­та­рың­ды­XVII,­XIX,­XX­
ғасырдағы­көз­қа­рас­та­рмен­
са­лыс­ты­рың­дар.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

247
эко­ло­гия­сы­ның­ тұрақ­ты­лы­ғын­ бұ­за­тын­ күш­ті­
фак­тор­ға­ ай­нал­ды.­ Оған­ ХХ­ ға­сыр­­дың­ со­ңын­
да­ғы­Сі­бір­өзен­де­рі­нің­ба­ғы­тын­өз­гер­ту­жай­лы­
жос­пар­лар­ды­ мы­сал­ға­ кел­ті­ру­ жет­кі­лік­ті.­ Су­ды­
Ер­тіс­ бойы­мен­ ке­рі­ қа­рай,­ со­дан­ кей­ін­ Тор­ғай­
өңірі­арқылы­Қа­зақ­стан­ға,­Сыр­да­рия­мен­Әму­да­
рия­ға­ ба­ғыт­тау­ жос­пар­лан­ған­ бо­ла­тын.­ Жа­қын­
болашақта­ бір­не­ше­ ма­ңыз­­­ды­ ба­ғыт­­ бо­­йынша­
ға­лам­дық­ си­пат­та­ғы­ апат­тар­ды­ кү­ту­ге­ бо­ла­ды.­
Қа­зір­адам­зат­өзінің­Жер­дің­шын­мә­нін­де­гі­са­на­
сфе­ра­сы­бо­лу­қабілетінің­бар­немесе­жоқ­екенін­
анық­тауы­ ке­рек.­ Қабілеттілігін­ дә­лел­деу­де­гі­
бі­рін­ші­ қа­дам­ өнер­кә­сіп­­ саласында­ та­би­ғи­
ресурстардың­ сар­қы­лу­ына­ шек­ қоя­тын­ са­на­лы­
өз­ге­ріс­тер­ бо­луы­ ке­рек.­ Одан­ кейінгі­ кезекте­
ғы­лым­­ мен­ тех­ни­ка­ ше­ше­ ала­тын­ ас­те­роид­
тар­мен­соқ­ты­ғысу­дың­ал­ды­н­а­лу­ша­ра­ла­ры­тұр.­­
Со­дан­ кей­ін­ адам­дар­ пла­не­та­ның­ кли­мат­тық­
жағ­дай­ын­бас­қа­ру­ды­өз­қол­да­ры­на­алып,­адам­әсе­рі­
бол­ма­ған­кез­де­гідей­нә­ти­же­лер­ге­болса­да­қол­жет­
кі­зуі­ке­рек.
Жер­де­гі­ да­му­ са­ты­сын­да­ғы­ адам­зат­ бұл­ мә­се­ле­лер­ді­ ше­шу­ге­ дай­ын­ бол­ма­
ған­ша,­ жағ­дай­ды­ тал­дау,­ да­му­дың­ ти­ім­ді­ нұс­қа­ла­рын­ таң­дау­ жә­не­ олар­ды­ іс­ке­
асы­ру­ құ­ді­рет­ті­ жә­не­ да­му­ дең­гейі­ жо­ға­ры,­ жердің­ эволюциясын­ басқаратын­
ға­рыш­тық­ой­са­на­ға­тие­сі­лі­еке­нін­мой­ын­дау­шын­дық­қа­жа­на­са­ды.­Мұ­ны­адам­
ба­ла­сы­ның­жас­ке­зін­де­үл­кен­дер­дің­қам­қор­лы­ғы­на­зә­ру­бо­ла­ты­ны­на,­ал­өсе­ке­ле­
өз­өмі­рі­үшін­бар­жау­ап­кер­ші­лік­ті­өз­мой­ны­на­ала­тыны­на­ұқ­са­ту­ға­бо­ла­ды.
Вла ди мир Ива но вич 
Вер надс кий
­ (1863–1945)­ –­
зерт­теу­ші­ға­лым,­қо­ғам­қай­
рат­ке­рі,­биогеохи­мия­ғы­лы­
мы­ның­не­гі­зін­са­лу­шы.
Бұл қызық!
Жер­бетінде­тір­ші­ліктің­сақ­та­луы­мен­да­муы­үшін­Жер­
бе­ті­нің­ ор­та­ша­ тем­пе­ра­ту­ра­сы­ның­ мә­ні­ мен­ ат­мос­фе­
ра­ның­ хи­мия­лық­ құ­ра­мы­­ мил­лион­да­ған­ жыл­дар­ бойы­
өз­гер­меуі­ ке­рек.­ Биос­фе­ра­ па­ра­ме­тр­ле­рі­нің­ мә­нін­
өз­ге­ріс­сіз­ ұс­тап­ тұ­ру­дың­ Жер­ бе­тін­де­ тір­ші­лік­ті­ сақ­тап­
қа­лу­үшін­қа­жет­екен­ін­тү­сін­ді­ру­ге­тал­пы­ныс­пла­не­та­ны­
ор­та­ның­ өз­ге­рі­сі­не­ қа­ра­мас­тан­ ма­ңыз­ды­ си­пат­та­ма­
ла­рын­сақ­тай­тын­ті­рі­ағ­за­тү­рін­де­көр­се­ту­ге­саяды.
Сонымен­ қатар­ Жер­ жә­не­ ға­рыш­тық­ ор­та­ си­пат­та­ма­
ла­ры­кез­дей­соқ­өз­гер­ген­жағ­дай­да­пай­да­бол­ған­әртүрлі­
қау­іп­тен­қа­лай­аман­қал­ға­нын­түсіндіру­үшін­тірі­жерге­
жо­ға­ры­да­мы­ған­ин­тел­лект­те­бе­ру­ке­рек
 (236­су рет)
.
(А.Д.Ар ма нд тың « Гея» экс пе ри мен ті. 
Ті рі Жер мә се ле сі» мо ног ра фия сы нан)
236-су­рет.­
Ті­рі­жер
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

248
Вер­надс­кий­дің­ көз­қа­рас­та­ры­ қазіргі­ кезде­
іске­ асып­ жа­тыр.­ Ас­те­роид­тар­мен­ соқ­ты­ғы­су­
қаупі­не­ бай­ла­ныс­ты­ мә­се­ле­ ше­ші­лу­де.­ Ре­сей­де­
осы­мақ­сат­та­ға­лам­дық­масш­таб­та­ғы­қа­ру­ой­лап­
та­был­ды.­ Су­пер­қа­ру­дың­ ав­то­ры­ –­ тех­ни­ка­лық­
ғы­лым­дар­док­то­ры­Вик­тор­Мо­то­рин.­Гам­ма­ла­
зер­ден­ ату­ диа­мет­рі­ жүз­де­ген­ метр­ге­ тең­ ны­
сан­ды­(мысалы,­Апофис­астероиды)­жоюға­мүм­
кін­дік­ бе­ре­ді.­ Гам­ма­ла­зер­ге­ РФ­ –­ RU­ 2243621­
па­тен­ті­ бе­ріл­ген.­ Бұл­ ас­те­роид­тар­дан­ қор­ға­
ну­дың­жал­ғыз­жолы­емес.
Пла­не­та­да­ғы­кли­мат­тық­жағ­дай­лар­ды­ба­қы­
лау­өзекті­мә­се­леге­айналып­отыр.
III Ға рыш дәуірі
Қа­зір­гі­ кез­де­ адам­зат­тың­ ға­рыш­ дәуіріне­
қадам­басқаны­туралы­көп­ай­ты­ла­ды.­Бұл­әзірге­
тек­ға­рыш­ке­ме­ле­рін­ұшы­ру­да­ғы­бас­тап­қы­же­тіс­
тік­терге­ ға­на­ негізделіп­ ай­ты­лып­ отыр.­ Ал­
жо­ға­ры­ дең­гей­де­ да­мы­ған­ өр­ке­ни­ет­тер­ қо­ғам­
дас­ты­ғы­на­ са­на­лы,­ жау­ап­кер­ші­лі­гі­ мол­ мү­ше­
ре­тін­де­ену­үшін­адам­зат­тың­өмір­сү­ру­си­па­ты,­
іс­әре­ке­ті,­ха­лық­тар­дың,­тым­бол­ма­са­би­лік­те­гі­
бас­шы­лар­дың­ ой­са­на­сы­ ра­ди­кал­ьды­ өз­ге­руі­
қа­жет­екен­і­ту­ра­лы­тү­сі­ні­к­ө­те­аз.
Са­на­ны­ би­ле­ген­ клас­си­ка­лық­ ғы­лым­дық­
көз­қа­рас­тың­же­те­гі­мен­біз­ға­рыш­пен­қа­рым­қа­
ты­нас­жа­сау­ға­да­мы­ған­тех­ни­ка­ны­қа­жет­ете­тін­
қа­шық­тық­пен­уа­қыт­бө­гет­бо­лу­да­деп­ой­лай­мыз.­
Алайда­ адам­зат­ та­ри­хы­нан­ ру­ха­ни­ да­мы­ма­ған­
өр­ке­ни­ет­тің­­қор­ша­ған­ор­та­мен­бас­қа­ха­лық­тар­ға­
ти­гіз­етін­ әсе­рі­нің­ зар­дап­та­ры­­ туралы­ көптеген­
мы­салдар­кел­ті­ру­ге­бо­ла­ды.­Жер­де­гі­адам­зат­тың­
бас­қа­пла­не­та­лар­ға­немесе­жұлдызды­жүйелерге­
не­ апа­руы­ мүм­кін­ еке­нін­ жә­не­ ол­ са­пар­дан­ не­
кү­те­ті­нін­жұл­дыз­дар­со­ғыс­та­ры­ту­ра­лы­фильм­
дер­ден­ кө­ру­ге­ бо­ла­ды.­ Сон­дық­тан­ да­мы­ма­ған­
өр­ке­ни­ет­тер­дің­ ға­рыш­тық­ оқ­шау­ла­ну­ын­ жақ­сы­
ны­шан­ деп­ қа­был­дау­ ке­рек.­ Жұл­дыз­дар­ға­ жол­
са­лу­жо­ға­ры­да­мы­ған­мә­де­ни­етке­сәйкес­келетін­
ру­ха­ни­ ке­мел­де­ну­ арқылы­ мүмкін­ ­ болатынын­
4-тапсырма 
Жер­дің­ас­те­роид­тар­мен­
соқ­ты­ғы­суы­ның­зар­дап­та­рын­
тал­қы­лаң­дар.­Ди­но­за­вр­лар­
Жер­алып­ас­те­роид­пен­соқ­
ты­ғыс­қан­нан­кей­ін­жой­ыл­ды­
деп­тұ­жы­рым­дау­ға­бо­ла­­ма?
Кі­ші­мұз­дәу­ірі­Жер­дің­ас­те­
роид­тар­мен­соқ­ты­ғы­суы­ның­
нә­ти­же­сі­деп­тұжырымдауға­
бо­ла­ма?
Назар аударыңдар!
Біз­дің­Жер­үйі­міз­де­тәр­
тіп­тің­кү­шеюі­ба­сым,­әр­бір­
ке­зең­ке­ле­сі­ке­зең­сәт­ті­өтуі­
үшін­қа­жет­ті­жағ­дай­ды­
қалыптастырады.
(А.Д.­Ар­манд)
Алек сей Да видо вич 
Ар манд 
–
­ РҒА­ геог­ра­фия­
инс­ти­ту­ты­ның­
қыз­мет­ке­
рі,­ геог­ра­фия­ ғы­лым­да­ры­
ның­ док­то­ры,­ Әлем­ мен­
ті­рі­ Жер­дің­ ақ­па­рат­тық­ құ­
ры­лым­да­ры­ ие­рар­хия­сын­
жа­сау­ мә­се­ле­сі­не­ қа­тыс­ты­
көп­те­ген­ ең­бек­тер­ жаз­ған.­­
«­Гея»­ экс­пе­ри­мен­ті.­ Ті­рі­
Жер­ мә­се­ле­сі»­ мо­ног­ра­
фия­сы­(2001)­үшін­А.А.­Гри­
горь­ев­ атын­да­ғы­ сый­лық­
тың­ие­ге­рі­атанды.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

249
тү­сі­нуге­ тиіспіз.­ Бас­қа­ жұл­дыз­ды­ жүй­елер­ мен­ га­лак­ти­ка­лар­дан­ ға­рыш­тық­
са­на­ны­із­деу­ді­жал­ғас­ты­ра­оты­рып,­Жер­де­гі­өмі­рі­міз­ді­да­мы­ту­жә­не­ке­мел­
ден­ді­ру­мә­се­ле­сін­ұмы­т­қалдыруға­бол­май­ды.
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Фи зи ка жә не аст ро но мия ғы лы мы ның да муы ғы лы ми көз қа рас тың қа лып та-
су ына қалай әсе р етеді?
2. «Көз қа рас» пен «ғы лы ми көз қа рас» тү сі нік те рі нің ай ыр ма шы лы ғы не де?
3. Не ге қа зір гі өр ке ни ет тер «ру ха ни да мы ған» бо луы ке рек?
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Тақырыптардың біріне хабарлама дайындаңдар:
1. 
Жер ді ас те роид тар дан қор ғау жо ба ла ры.
2. 
Ғаламдағы са на.
3. 
Кли мат ты бас қа ру перс пек ти ва ла ры.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

250

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: