А. И. Хасанова Жерді пайдалануды жоспарлау
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
planir zemlep kurs lekcij na kaz yaz 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 15.1 Топырақ эрозиялық тозуы және оның пайда болу себептері
|
Дәріс 15. Эрозиялық тозу үдерісі көрінісі бар аймағында жерге орналастырудың ерекшеліктері 15.1 Топырақ эрозиясы және оның пайда болу себептері 15.2 Жердің эрозияға ұшыраған аудандарында жерді пайдалануды жоспарлаудың негізгі принциптері мен талаптары 15.3 Жерді пайдаланудың негізгі принциптері және олардың түрлері өндірістік бөлімшелері 15.4 Жерді ұйымдастырудың және егін егудің негізгі принциптері 15.5 Топырақтың жел және су эрозиясы аудандарында егін егу құрылғыларының ерекшеліктері 15.1 Топырақ эрозиялық тозуы және оның пайда болу себептері Эрозия - су және жел іс-қимылы салдарынан тау жыныстарының және топырақтың бұзылу процесі ұлттық шаруашылыққа зор залал әкеледі : егістік жер қысқарады , топырақ құнарлылығы төмендейді, егіс алаңдарын өңдеу қиындайды , өрістер тарылады, жолдар бұзылады, арналар басқа да имараттар, өзендер мен су қоймалары тайыздалады . Біздің елімізде , су мен желдің саладыран топырақтың тозуы эрозиясының екі түрі бар . Су салдарынан топырақтың үстіңгі қабаты қарғын сулармен жауын салардыран сыпырылады . Желдің салдарынан топырақ қабатының құрғауы орын алады . Қазақстанда жел әсерінен эрозиясының пайда болуы күшті . Жел эрозиясы (дефляция) салдары (локальді) жергілікті немесе өңірлік беткейлерде , әсіресе күшті шаң (қара) дауылдар, түрінде аймақтық деңгейде көрінеді . Жергілікті немесе жергілікті деңгейде дефляция , құйындар мен дауылдар жиі пайда болады . Дефляция, егер оған қарсы іс шаралар жасалмаса , топырақты бірте-бірте құрғатып, құнарын сарқып кетеді. Жел эрозиясы процестеріне елеулі ықпал ететіні , бағыты және жылдамдығы тұрақты емес жиі өзгеріп тұратыны қауіпті болып табылады . Жел эрозиясының мысалдары 50 және 51-суретте көрсетілген Желдің жылдамдығы жоғары болған кезде , ауыл шаруашлығы дәнді дақылдар егістігі мен өсімдіктерді жойып немесе қатты зақымдап , 120 топырақтың құнарлы қабатын алып тастайтын шаңды дауыл пайда болады . Жел жылдамдығы секундына 7-9 метр. Жел жылдамдығы секундына 10-дан 12 метрге дейін және одан да көп метрде жиі болады. Шаңды дауылдар . Осындай дауылдың бірі топырақтың 10-20 сантиметрлік ең құнарлы қабатты құрғатып кетуі мүмкін . Ол құбылыс, өткен ғасырдың алпысыншы жылдары топырақты соқалармен өңдеу қолданылған кезде байқалды . Су эрозиясы . Су эрозиясы негізінен, көктем мен жазғы маусымдарда топырақ әлі қарлы және нашар еріген кезде жаңбыр , ағын, қарғын сулар өсімдіктердің қорғалмаған кезінде көрінеді . Су эрозиясынан негізгі түрлері жер бетіндегі тегіс , жазық жерлерде судың салдарынан топырақтың үстіңгі қабаты сыдырылады . Бір сызықты сызықты эрозия , соның нәтижесінде жердің бір бөлігі жырылып , бір терең су арнасы пайда болады. Жарлар соны салдарынан шыңдарда , жарқабақтарда, терең сайларда шұңқырлар пайда болады. Мысалдары 52-53 суреттерде көрсетілген. жүктеу/скачать 3,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|