Бақылау сұрақтары. 1. Қорықтар ұйымдастырудың негізгі мақсаты.
2. Қорық ұйымдастыру ісінің болашағы.
3. Келешекте ұйымдастырылатын қорықтар, олардың аталуы.
4. Қорғалатын территориялардың негізгі функциялары.
5. Қазақстандағы қорықтар, олардың орналасқан аймақтары және негізгі мақсаттары.
№ 8 Семинар Ландшафт және туризм Мақсаты: Туризмнің дамуындағы геоэкологиялық проблемалар. Біздің елімізде кейінгі жылдары туризм көпшілікті қамтитын ең дамыған демалыстың бір түріне айналып барады. Ол тек қана демалудың тәсілі емес, адамдарды мәдени және рухани жағынан көтеретін, сол сияқты еңбекшілердің денсаулығын жақсартатын маңызды істің бірі болып отыр. Шын мағнасында, туризм адамдарды саяхатта жүргенде табиғаттың жаңа көркімен, өзінің қайталанбас сұлу жерлерімен таныстырады. Туған өлкеде саяхат жасау адамдардың табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттырады. Ұлы саяхатшы Н.М. Пржевалький «өмір сүрудің тамашалығы сол, әрқашанда саяхат жасауға болады», - деп үнемі айтып өткен. Туристтер өз жорықтарында жаңалықтар ашып қоғамға белгілі бір дәрежеде пайда келтірсе, екінші жағынан денсаулығын шынықтырады, адамдардың қартаюына жол бермейді.
Республикамызда жұмысшылар мен қызметкерлерге, қызмет етуге арналып салынған ауықтыру орындары, жергілікті демалыс орындары қызмет етуде.
Сондықтан республикамызда туристтердің санының жылдан – жылға артуы қуанышты жағдай. Әр жылы еліміздің түкпір – түкпірінен келген 800 мыңнан аса туристтерді және 3 млн экскурсанттарды қабылдап, қызмет ету көзделіп отыр.
Туризмнің шоғырланып өтетін басты алаңы табиғаттың сән аясында десек орынды болар. Туристтер республикамыздың қай жерінде болмасын табиғатқа және оның сұлулығына сүйіспеншілікпен қарап, табиғаттың сән аясында тәртіп бұзбай, жақсылап демалып отырса – мемлекет тек ұтымды жағдайда болады.
Ұлттық парктер. Ұлттық парктердің мемлекеттік қорықтардан елеулі айырмашылықтары бар. Қорықтарда табиғат байлықтары сол аймақтың ландшафты – географиялық белдеуінің үлгісі ретінде қорғалады. Мұндағы жерлер шаруашылық айналымнан босатылады да, барлық экологиялық процестер өз бетінше жаратылыстың заңына сәйкес дамиды. Адам оның тек бақылап – зерттеушісі, тыныштығын сақтайтын қорғаушысы ролін атқарады.
Көпшілік дүниежүзінің елдерінде табиғаттың қорғалатын учаскілерінің негізгі сферасы ұлттық парктер. Мысалы: солтүстік Америкада бизондар, ақтырналар, Азияда жолбарыстар, Галапагос аралында піл тасбақасы, Африкада гарилалар, арыстандар, бегемоттар және басқа да ірі жануарлар күні бүгінге дейін ұлттық парктерде сақталынып, саны көбейіп келеді.
Алғашқы ұлттық парктер АҚШ – та ұйымдастырылды. Бұл іс одан кейін Жапония мен Канада да дамыды. Солардың ең елеулісі – Литвада 1974 жылы ұйымдастырылған Аукшайтин ұлттық паркі. Парк түрлі табиғи аймақтарға бөлінген. Орталық бөлігі, яғни тұйық Грявечю батпағымен кәрі ағаштар өскен Ажвинчю орманы резерваттық аймақ болып табылады. Ұлттық парктің ең көп бөлігі демалыс аймағы ретінде пайдаланады.
Парктің жер көлемімен оның шекаралары сондағы ірі жануарлардың бүкіл маусымдағы тіршілігін қамтамасыз етеді. Ұлттық парктің барлық тереториясы – қорғалатын аймақ, кегендерге обьектіні көрсететін алаң шаруашылықты жүргізетін жер және т.б. учаскілерге бөлінген.
Сөйтіп, ұлттық парктер бірегей ландшафтылардың, өсімдіктер мен хайуанаттардың сирек кездесетін әрі бағалы түрлерінің сақталуын қамтамасыз етеді.
Қазақстанда да ұлттық парктер ұйымдастыруға қолайлы жерлер бер және ондай шаралар жүргізіліп те жатыр.Павладар облысындағы Баян ауыл таулы орман алқабында Қазақстанда бірінші рет ұлттық парк ұйымдастырылды. Негізгі мақсат ерекше табиғи мүсінін сақтап қалу, онда туризмді реттеу және еңбекшілердің жаппай тынығу жағдайын жақсарту. Алдағы уақытта республика жерінде Қарқаралы, Алматы ұлттық парктерін ұйымдастыру қажеттігі жайлы жұмыстар істелуде.