А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)
жүктеу/скачать 2,29 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- "Элементы воли"
- "Психология"
- «зейіннің моторлық теориясының»
| Н.Н.Ланге (1858-1921) ‑ Одессадағы Новороссийск университетінің профессоры мүлде басқа бағытты ұстанды. Ол сол кезде Челпановтың басты оппоненті болған еді.
Ол Петербург унивеситетінде білім алып, Владиславлевтің шәкірті болған. Франция мен Германиядағы тәжірибесінен кейін ол Новороссийск университетінің профессоры атанады, онда өміріні соңына дейін жұмыс жасаған. Лангенің ең ірі, бірінші психологиялық жұмысы ‑ "Элементы воли" (1980) деп аталды. Ол эксперименталды психология кабинетін ұйымдастырып, психологияны обьективті ғылым ретінде дамыту және оқу пәні ретінде жүргізу мақсатында көп жұмыс жасады. Лангенің соңғы көлемді, қорытынды жұмысы ‑ "Психология" (1914) деп аталды. Ғылыми жұмыспен қатар, ол қоғамдық жұмыстарменде айналысты, әсіресі жалпы білім беру принциптерін қорғай отырып, мектептердің қызметін ұйымдастыру арқылы ондағы балалардың ғылыми қызығушылықтарын және өз бетінше ойлау алу біліктерін тудыру мақсатында еңбекке үйрету мен оқыту принциптерін жүзеге асыруға тырысты. Зерттеудің обьективті әдістерін өңдей отырып, Ланге зейін актісін зерттеп, «зейіннің моторлық теориясының» авторы болады. Бұл теория «зейіннің тербелуі» туралы түсіндіреді, яғни екі жақты бейне дегенді білдіреді (мысалы, бір суреттің біресе баспалдақ, біресе түсіңкі қабырға сияқты көрінуі), бұл процесс көз қимылдарының қозғалысы арқылы анықталады. Лангенің бұл теориясы оны Батыста үлкен атаққа жеткізді. Лангенің жұмыстары кеңестік психологиядағы эксперименталды әдістерді тұжырымдау бағытындағы күрестің басын ашуға себеп болды. Сонымен қатар, Ланге психиканың қалыптасу және даму эволюциясының стадияларын бөліп, адамның психикасының даму сатысы әлеуметтік‑мәдени болмыспен байланысты дегенді айтады. Және де адамның психикасының жануарлар психикасынан айырмашылығы, адам қоғамындағы мәдениеттің ұрпақтан ұрпаққа жетіп отыруы «ұқсау және оқыту» арқылы жүзеге асады, яғни әлеуметтік тұрғыда ізін жалғастырушылық жолымен болады. Лангенің жазуы бойынша «адамдық рухани тұлғаның 99% ті тарих пен қоғамдық жағдайдың өнімі болып табылады». Осы айтылған мәселемен байланысты шешу рольді тіл(сөйлеу) атқарады: «Тіл өзінің сөздік және грамматикалық қоры арқылы адамның тұтас ақыл‑ойлық өмірін қалыптастырып, оның санасына, өзіне дейінгі ұрпақта қалыптасып, дамыған сол категориялар мен формаларды да енгізеді». Осылайша Лангенің көптеген жұмыстары ресей эксперименталды психологиясының ірі жетістіктерге жету жолындағы құнды істерінің бірі болды. ХІХғ.ортасында ғылым өмірінде революциялық жағдайлар көп болған еді. Солардың ішіндегі ең ірі триумф Дарвиннің эволюциялық ілімі болатын. Егер Геранияда ‑ өмірдің физикалық‑химиялық негізі туралы ілімі, ал Англияда – эволюция заңы, Францияда – ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығы туралы ілімі қарастырылса, Ресейде – мінез‑құлық туралы ілімінің негізі қаланған еді. Бұл ғылымның негізін салушылар: И.М.Сеченов, И.П.Павлов, В.М.Бехтерев, А.А.Ухтомский. Олардың өз мектептері мен шәкірттері болды. Ресейде пайда болған осы ғылымның әсері негізінде АҚШ‑та бихевиоризм бағыты пайда болады. Алайда, мінез‑құлық мәселесінің Ресей мен АҚШ‑та қарастырылуы әлеуметтік‑мәдени жағынан ерекше болды. Адам ойының бүкіл тарихи ағымында және адам болмысының құпиясын шешуде: жан және тән, ми және сана деген диада құрылған болатын. Мінез‑құлық туралы ғылымның пайда болуы триаданы: ағза/мінез‑құлық/сана(психика) құрады. № 18 дәріс жүктеу/скачать 2,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|