А. С. Иргалиев Педагогикалық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді
Оқу мен жазу дағдыларын қалыптастыру
жүктеу/скачать 0,74 Mb.
|
А. С. Иргалиев Педагогикалы факультетті о у- дістемелік ке есі
Дәрістер жинағы, фри, дисур эссе (1), 1544079469, dene shynyktyru
| Оқу мен жазу дағдыларын қалыптастыру
Дағды дегеніміз әрекеттің адам бойында орнығуы. Әрекетке ең алғаш кіріскен кезде адам олақ, басы артық көптеген қимыл-қозғалыстар жасайды. Мысалы, жоғарыда керсеткеніміздей, бала оку-жазуға үйрене бастаған кезде қаншама қимыл-қозғалыстар жасайды. Атақты физик М.Лауэ оқу, білім жөнінде айта келіп: "Білім — бүкіл оқығандарың үмытылып қалғанда, бойында сақталатыны", — дейді. Бұл сақталып қалатын не? Ол — әдет, сенім, бағыт, дағды жөне қабілет — міне, нағыз білім — осылар! "Дағды, — деп көрсетеді психолог С.Л.Рубинштейн, — саналы түрде автоматталған қимыл-әрекет түрінде көрінеді, ал сонан соң әрекеттің автоматталған тәсілі ретінде қызмет атқарады". Қандай да болмасын дағдыға бала басқалармен қарым-катынас жасау барысында үйренеді. Бала үлкендердің істеген әрекеттерін көріп бақылап, оған еліктейді, кейін оны өзі істей бастайды. Ал оқытуда мүғалім дағдыландыратын әркеттерін әдейі корсетеді, түсіндіреді, балалар оның орындалуын бақылайды. Осы процесс, сыртқы әрекеттің адамның бойына сіңуі, ішкі психикалыққа айналуы — интериоризация деп аталады, яғни сыртқы заттық әрекеттің ақыл-ойға, санаға өтуі. Мұндай процесгі оқытуда баланың ақыл-ой әрекетін қалыптастыру саласында психолог П.Я.Гальперин және оның шәкірттері зерттеді. Бүл зерттеулер бойынша баланың ақыл-ой әрекетін қалыптастыруға болатыны дәледденді. Мұнда дағды мен біліктіліктің калыптасу ұзақтығы да, оның нәтижесі де (беріктігі, саналылығы, жинақтылығы т.б.) ақыл-ой әрекетін қалыптастыру процесін үйымдастыруға байланысты екені көрсетіледі. Ендеше мүнда да басты жауапкершілік мүғалімге жүктеледі. Ал осы ақыл-ой әрекегін ұйымдастыруға қандай талаптар қойылады? Олардың негізгілерін атап өтелік: 1) ақыл-ой әрекетін бағыттаудың толық болуы: яғни қандай да болмасын дағдыны қалыптастырудың өзі балаларға бағыт беру, түсіндіруден басталады. Оқушы осы бағытпен өздігінен орындауға кіріседі; 2) әрекеттің материалдық түрде қалыптасу кезеңі. Оқушы көргенін орындайды, бірақ бұл өлі сырткы, материалдық формада (мысалы, оқушының таяқша салуға кірісуі: басын қисайтып, иығын бүкірейтіп, бүкіл денесін бір жағына қисайтып, шынтағын көтеріп, саусақтарының барлығын бүгіп, бар күшін жұмсауы); 3) әрекеттің сыртқы сөйлеу ретінде корінуі (балалар дауыстап сөйлеп отырады). Бүл кезенде күрделі әрекеттер бөліп-бөліп орындалады (мысалы, сауат ашу барысында бір әріпті жазуға үйрену үшін бірнеше элементтерді бөліп-бөліп жазып жаттығады); 4) әрекетті ішінен сөйлеп отырып орындайды. Яғни дағды мен шеберлікке саналы үйренеді, әрбір қимылды не үшін, не мақсатпен орындайтынын біледі. Бұл сатыда бірқатар артық қимыл-қозғалыстар жойылып, жинақталады; 5) дағды мен біліктіліктің толық қалыптасып бітуі оны басқа ситуацияларда өздіктерінен қолдана алуларынан көрінеді. Сауат ашу кезеңінде мүғалімдер балаларды оқу-жазу әрекетіне үйретуде осы көрсетілген "сатылы қалыптастыру" жүйесін сақтауға тиіс. жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|