А. С. Иргалиев Педагогикалық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді
Тақырыбы: Қатені болдырмау үшін жүргізілетін жұмыстар. Қарастырылатын мәселелер
жүктеу/скачать 0,74 Mb.
|
А. С. Иргалиев Педагогикалы факультетті о у- дістемелік ке есі
| Тақырыбы: Қатені болдырмау үшін жүргізілетін жұмыстар.
Қарастырылатын мәселелер: Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері және А. Байтұрсынұлының осыны жайылма сөйлеммен байланыстыра оқытуды ұсыну себебін анықтау. Орфографиялық ережені түсіндіруден бүрын балалардың алдына олар шешуге тиісті мөселе қойылуы керек (мысалы, отпен ойнама, от пен 100 судан сактан мысалдарының арасында кандай айырмашылық бар? "пен" к,айсысында болек, қайсысында бірге жазулыға тиіс? сиякты). Мүндай жүмыс балалардың зейінін сабаққа жүмылдырып, бүрын оқығандарын сске түсіруге көмектеседі. Жазуға байланысты жаттығу жүмыстары өр түрлі факторларға негізделеді: 1. Кору, кимыл факторларына негізделетін кошіріп жазу. 2. Есту арқылы кабылдауына сүйенетін мотінді жазу (мүғалім оқып берген немесе оқушы оқыған мөтінді жазу. Бүған диктант, мазмүндама жүмыстарын алуға болады). 3. Орфографиялық тапсырмалар бар жаттығулар: калдырып кеткен оріптерді тауып жазу немес түзетіп жазу т.б. Жазу жүмыстарының бүл корсетілген түрлері бір-бірімен тығыз байланысты, яғни таза біреуінің қолданылуы мүмкін емес. Мысалы, диктант есту қабілетіне негізделгенімен, кору қимылынсыз іске аспайды т.б. Сондықтан, жағарыдағы сияқты топтау тек шартты түрде, жаттығудың к,ай түрінде негізгі моселенің қайсысы екендігіне мүғалімдер коңілін аудару мақсатында ғана корсетіліп отыр. Жазу дағдысын нығайта, жетілдіре түсетін, сонымен бірге іс жүзінде сыналған жаттығулардың негізгі түрлері мынадай: 1) грамматикалық-орфографиялық талдау ("граммати-калық талдауды" қараңыз). Бүл—оқушыларды грамматикалық жоне орфографиялық күбылыстардың ара қатынасын түсінуге, орфографиялық киыншылықтарды таба білуге, басқалардың арасынан оқыған қүбылыстарын таба білуге дағдыландырады. Бүл талдау өз алдына жаттығу ретінде бөлек немесе баска жаттығулардың элементі ретінде де жүргізіледі (мысалы, кошіоіп жазуда, диктантга т.б.). Оқушылардың белсенділігін котеру мақсатында карточка жүргізіледі. Бүл үшін өр оқушы алдын ала карточка дайындайды. Мысалы, зат есімнің септік жалғауларын талдау барысында мүғалім бір септік жалғауыныңы қалай жазылатынын сүрағанда окушы тиісті карточканы кетереді. Сонан кейін жазады. Бүл мүғалімге оқушылардың білімі жонінде біраз мәлімет береді. 2) Кошіру. Алғашқы, I сыныпта, II сыныпта созбе-соз, механикалық көшіру іске асырылады. Кейін бірте-бірте: деформаланған мотінді (картинадағы рет бойынша) кешіру, сез теріп кошіру, қалдырылған сездерді қойып кошіру, толық кошіру т.с.с. үйымдастырылады. Кошіру жүмыстарында керекті оріптердің, создердің, соз тіркестерінің астын сызу, соз табын анықтау, қосымшасын, жағын, шағын анықтау, жақшаға корсету т.с.с белгіленеді. Балалар кошіру техникасына үйретіледі (өуелі окып шық, буындап оқы, ойлан, мағынасына түсінесің бе, калай жазылатынын байқа, есінде сақта, жазып болған соң тексер т.б.)- Жазғандарын түпнүсқамен салыстырып, қатесі болса, түзейді. Кошіруге алынатын материал қызықты, түсінікті болуға тиіс. Есте устау арқылы кошіру. Мүнда тактаға жазылған мотін окылады, талданады, сонан соң жазылады. Оқушы есінде қалғандарын жазады. Кейде мэтін талданғаннан кейін үйге беріледі. Жазып болған соң мүғалім мөтінді ашып, жазғандарын салыстырып, тексеруге мүмкіндік береді. 101Кошіріп жазудың бул корсетілген түрі диктант болғандыктан, мүны көру диктанты деп атайды. Бул осіресе "қиын" создердің жазылуы откенде пайдалы. Әдетте жазылуы киын создердің тізімі оқулықтардың соңында беріледі. Мұндай создердің жазылуын есте калдыру үшін мүғалім мынадай одіс-тэсілдерді қолданады: 1) зейін қойып, іштерінен жөне дауыстап оқып шығындар, 2) мағынасына коңіл боліңдер (үй жануарларын білдіретін создерді бір топқа тізіндер, бақша өсімдіктерін білдіертін сездержі тір топқа тізіңдер т.с.с), 3) буындап оқыңдар жөне жазыңдар, 4) өсіресе, создін қай бөлімін есте сақтағыларың келеді, сол болімнің астын сызындар, 5) жазғавдарыңды создік бойынша тексеріңдер, 6) созді екі-үші рет қайта жазыңдар немесе екі-уш түбірлес соз ойлап тауып жазыңдар, 7) "я" әрпі бар создерді топтаңдар т.б. Еркін кошіру. Балалар оуелі мотінді оқып шығады, талдайды, сонан соң кітапты жауып қойып, мэтіннен есте қалғандарын, қалай ұғынса, солай жазады. Грамматикалык тапсырмаларга байланысты көшіру. Создің немесе сойлемнің бір болігі озгеріссіз сол қалпында, екінші бір болігі озгертіліп кошіріледі: қалып қойған жерін ойлап тауып немесе косып, озгертіп жазады: қалып қойған оріптер мен буындарды тауып қосу, создерді тауып қосу немесе сойлемдерді аяқтау, берліген сойлемнің немесе создің түлғасын озгертіп жазу сияқты тапсырмалар орындалады. Кошіру жумыстары тіл дамытумен байланысты, сұрақтарға жауап беру (жазбаша) түрінде де кездеседі. Бул жұмыс балаларды мазмундама мен шығарма жазуға дайындау мақсатында қолданылады. Балалардың орфографияға үйренген біліктері мен дағдыларын байқау максатында диктант жаздырылады. Мунда муғалім мөтіндегі сөйлемдерді немесе жеке сөзерді окиды. Окушылар оны аяғына дейін тыңцап, естерінде үстайды, жазады. Диктантгың бастауыш мектепте жүргізілетін түрлері: 1. Ескерту диктанты. Мүнда мүғалім мөтінді түтас оқып шығады. Балалар жақсылап тыңдап отырады. Сонан кёйін түсініксіз деген сөздердің мағынасы түсіндіріледі. Муғалім орбір сойлемді қайта окып шығады, оқылған сойлемдер балалардың қатысуымен талданады. Сөйлемді жазбас бұрын муғалім балалардың зейініи ондағы қиын создердің жазылуына, отіліп отырған ережеге аударады. Окушылар тиісті дыбыстарды корстетеді, ережесін айтып береді, олардың қателескен жері болса, түзетіледі. Осындай жүмыстардан кейін ғана балалар сойлемді жазуға кіріседі. Егер балалар белсенділік корсетіп, создердін калай жазылуын, талдануын сүрап, создіктен қарайтын болса, онда ескерту диктантының тиімді болғаны. 2. Іріктеу диктанты. Мұның ескерту диктантынан айырмашылығы — балалар мүғалімнің айтқан создерінің барлығын жазып отырмайды, оның ішінен белгілі бір ережеге қажетті создерді немесе соз тіркестерін іріктеп жазады. Диктантгың бүл түрінде уақыт унемделеді, қажетті создер мен сойлемдер көбірек жазылады, ең бастысы оқушылар мотінді аса зейін қоя тыңдап отыруға можбүр болады. 3. Тусіндіру диктанты. Мүнда мотін жазылып болғаннан кейін ғана талданады, қателері түзетіледі. Диктанттың бүл турін жазуға кірісерде қажетті ережелер еске түсіріледі. Мүны ескерту диктантынан бақылау диктантына өткел ретінде жұргізілетін жүмыс деуге де болады. Онда №26-дәріс жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|