Фосфор және оның Қосылыстары
Дата 02.03.2020 өлшемі 2,43 Mb. #59380
Байланысты:
Фосфор және оның қосылыстары 9.3А. 17 (VII), 16 (VI), 15 (VI), 14 (IV)-ТОП ЭЛЕМЕНТТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫ ОҚУ МАҚСАТТАРЫ 9.2.1.22 – фосфордың аллотропиялық түр өзгерістерін салыстыру; 9.4.2.2 – фосфор қосылыстарының Қазақстандағы кен орындарын атау; 9.2.1.23 – фосфор және оның қосылыстарының жалпы химиялық қасиеттерін түсіндіру. «Мақұлық алдымызда жатты… Оның тұмсығы көгілдір отпен жарқарп жатты, тереңірек орналасқан жабайы көздері от шашып тұрды , моцынынан от жүгіріп өтті. Мен жарқырап жатқан басқа қолымен ұстап, қолымды қайта алғанымда қараңғыда менің де саусақтарымның жарқырағанын көрдім. - Фосфор, – дедім мен». 3 период, V топ, басты (А) топшасы ТАБИҒИ ҚОСЫЛЫСТАРЫ Фторапатит Апатиттер Хлорапатит
Жоғары химиялық активтілігіне байланысты фосфор табиғатта тек қосылыс түрінде ғана кездеседі. Фосфордың маңызды минералдары болып табылады: ТАБИҒИ ҚОСЫЛЫСТАРЫ Апатиттердің ең үлкен кен орыны Кола түбегінде, Хабинск таулары аймағында орналасқан. Қазақстанда фосфорит кендері Қаратау таулары аймағында орналасқан. ТАПСЫРМАЛАР Топтарға бөлініңіздер; Қазақстандағы фосфор қосылыстарының кен орындары жайлы ақпарат табыңыздар; Кішігірім постерлер дайындаңыздар; Өз докладтарыңызды түсіндіріңіздер. ЖШС «Казфосфат» ЖШС «Химпром-2030» ЖШС «КазАзот» АҚ «Реактивті Фосфор тұздары» Жыл сайын 70 000 тоннадан аса фосфор өндіріледі ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Элементтік фосфордың қалыпты жағдайда бірнеше тұрақты аллотроптық түрлері болады; фосфор аллотропиясы жайлы сұрақ өте қиын және аяғана дейін шешілмеген. Әдетте жай заттың төрт модификациясын бөледі — ақ, қызыл, қара және металдық фосфор. Қатты емес – пышақпен кесуге болады (су астында) Ақ фосфорға қарағанда қаттырақ Сарымсақ иісі (Чесночный) 6) Балқу температурасы (0С)
АЛЛОТРОПТЫҚ МОДИФИКАЦИЯЛАРЫ Ақ фосфор қалыпты жағдайдың өзінде оттекпен тотығады, ал жұқалап ұсақталса өздігінен тұтанады, сондықтан оны су ішінде сақтайды. Фосфордың тотығуы жарқыраумен жүреді. Химиялық энергия тікелей жарық энергиясына айналады. ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Химиялық реакцияларда тотығу-тотықсыздану екідайлылық көрсетеді. Тотықтырғыш ретінде көптеген металдармен фосфидтер түзу арқылы әрекеттеседі. Фосфор сутекпен тікелей әрекеттеспейді , фосфинді басқа қосымша жолдармен алады. ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Тотықсыздандырғыш ретінде электртерістілігі жоғары бейметалдармен әрекеттеседі. Оттектің жетіспеушілігінде немесе бөлме температурасында фосфор (III) оксидіне дейін тотығады. Фосфордың оттекте немесе ауада жануы нәтижесінде фосфор (V) оксиді түзіледі. ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Ақ фосфордың ауаның қатысынсыз ұзақ уақыт қыздырылуы нәтижесінде ол сарғаяды және ақырындап қызыл фосфорға айналады. Қызыл фосфордың дәл осындай жағдайда қыздырылу нәтижесінде ол буға айналады , ал оны конденсациялағанда қайтадан ақ фосфор түзіледі. ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ Фосфор тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш қасиеттер көрсетеді. Фосфор – тотықтырғыш: 2Р + 3Mg = Mg3P2 Фосфиннің алынуы :Mg3P2+6HCl=3MgCl2+2PH3 Фосфор – тотықсыздандырғыш: 3Сl2 + 2P = 2PCl3 PСl3 + Cl2 = PCl5 5О2 (артық) + 4Р = 2Р2О5 3О2 (жеткіліксіз) + 4Р = 2Р2О3 ФОСФОР (V) ОКСИДІ Р2О5 – ақ ұнтақ, жоғары гигроскопиялық (ең эффективті кептіргіш). Қарапайым қышқылдық оксид. Негіздермен негіздік оксидтермен Фосфор (V) оксидіне ортофосфор қышқылы сәйкес. Қышқылдық оксидтің қасиеттерін көрсетеді. 1) сумен әрекеттеседі: P2O5 + H2O 2HPO3 P2O5 + 3H2O t 2H3PO4 2) негіздік оксидтермен әрекеттеседі: P2O5 + 3К2O 2К3РО4 3) негіздермен әрекеттеседі: P2O5 + 6NaOH 2Na3РО4 + 3H2O ОРТОФОСФОР ҚЫШҚЫЛЫ Қыздырған кездегі фосфор (V) оксидінің сумен әрекеттесуі. Бұл әдіспен тамақ өнеркәсібінде алькогольсіз сусындарға қоспа ретінде пайдаланылатын таза фосфор қышқылын алады. ОРТОФОСФОР ҚЫШҚЫЛЫ Ca3(PO4)2+3H2SO4=3CaSO4+2H3PO4 Табиғи фосфаттарды қыздыру арқылы күштірек қышқылдармен ығыстырып шығару. Табиғи фосфаттардың өңделуімен алынған фосфор қышқылы, минералды тыңайтқыштардың өндірісіне жұмсалады. ОРТОФОСФОР ҚЫШҚЫЛЫ Ортофосфор қышқылы – кристалдық , ұшқыш емес , қатты , түссіз зат. Сумен кез келген қатынаста араласып кетеді. Қышқылдардың барлық қасиеттерін көрсетеді. Сулы ерітіндіде күшті қышқыл болып табылмайды. ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ 1. 35,5 г фосфор (V) оксидін 85%-дық 200 мл ортофосфор қышқылының ерітіндісіне қосқан кездегі алынған қышқылдың массалық үлесін табыңыз (p(орт.қышқ.ер.) = 1,7 г/мл). 2. Фосфор оксидтерінің бірінің буының ауа бойынша салыстырмалы тығыздығы 7,6. Фосфор оксидтерінің массалық үлесі 0,564. Оксидтер формуласын анықтаңыз. Достарыңызбен бөлісу:
