А термин абай өлеңі (әдеб.) (1971-1981) Анықтамасы шағын көлемді поэзиялық шығарма Қолданыстағы баламалары абай өлеңі

87 
 
Қытайша 
金
块 (jīn kuài) 
 
Термин 
алтын сертификаты (ісқағаз.) (2006) 
Анықтамасы 
банкте оның иелеріне депозиттелген алтынға меншік иесі 
құқығын растайтын бағалы қағаз 
Қолданыстағы 
баламалары 
алтын сертификаты, алтыннан жасалған сертификат 
Орысша 
золотой сертификат 
Ағылшынша 
gold certificate 
Түрікше 
altın sertifikası (алтын сертификасы) 
Қытайша 
黄金
证券 (huángjīn zhèngquàn) 
 
 
Термин 
алтын стандарты, алтын қалыбы (ісқағаз.) (2006) 
Анықтамасы 
есептеудің негізгі бірлігі алтынның кейбір стандартталған 
саны болып табылатын ақша жүйесі 
Қолданыстағы 
баламалары 
алтын стандарты, алтын қалыбы 
Орысша 
золотой стандарт 
Ағылшынша 
gold standard 
Түрікше 
altın standart(алтын стандарт) 
Қытайша 
黄金
标准 (huángjīn biāozhǔn) 
 
Термин 
«алтын тәж» (экон.) (2016) 
Анықтамасы 
Ресейдің карточкалық төлем жүйесі 
Қолданыстағы 
баламалары 
«алтын тәж» 
Орысша 
«золотая корона» 
Ағылшынша 
"gold crown" 
Түрікше 
altın taç (алтын тач) 
Қытайша 
金冠
汇款 (jīn’guān huìkuǎn) 
 
Термин 
алтын-девиз стандарты, алтын-девиз қалыбы (ісқағаз.) 
(2006) 
Анықтамасы 
бір елдің валютасының толық алтын стандарттары жұмыс 
істейтін басқа мемлекеттің валютасымен тепе-теңдігі 
белгіленетін кездегі жүйе 
Қолданыстағы 
баламалары 
алтын-девиз стандарты, алтын-девиз қалыбы 
Орысша 
золотодевизный стандарт 
Ағылшынша 
gold exchange standard 
Түрікше 
altın değişimi standardı  (алтын дейишими стандарты) 
Қытайша 
黄金交易所
标准 (huángjīn jiāoyì suǒ biāozhǔn) 
 
Термин 
алтын-мәнет стандарты, алтын-мәнет қалыбы (экон.)  
(2006) 
Анықтамасы 
әлемдік валюталық және ақша жүйесінің алуантүрлілігі 

88 
 
Қолданыстағы 
баламалары 
алтын монета стандарты, алтын-мәнет стандарты, алтын-
мәнет қалыбы 
Орысша 
золотомонетный стандарт 
Ағылшынша 
gold specie standard  
Түрікше 
altın sikke standart(алтын сикке стандарт) 
Қытайша 
黄金
标准 (huángjīn biāozhǔn), 金币本位制 
(jīnbì běnwèizhì) 
 
Термин 
алу  (заң) (2008) 
Анықтамасы 
жеке немесе заңды тұлғадан іс үшін маңызы бар белгілі бір 
заттар  мен  құжаттарды  алып  алумен  байланысты  
қылмыстық- процессуалды құқықтағы әрекет 
Қолданыстағы 
баламалары 
алу, ойып алу, суырып алу, ойма, ойық 
Орысша 
выемка 
Ағылшынша 
withdrawal 
Түрікше 
kapma (капма) 
Қытайша 
拿出 (na chu), 取出 (qu chu) 
 
Термин 
алфавит (лингв.) (1971-1981), әліпби (2003)  
Анықтамасы 
жеке  дыбыс  элементтерін  бейнелейтін  символдар  арқылы 
сөздердің  дыбыстық  сипатын  беретін  белгілі  бір  тілдегі 
жазу таңбаларының жүйесі 
Қолданыстағы 
баламалары 
әліпби  
 
Орысша 
алфавит  
Ағылшынша 
alphabet 
Түрікше 
alfabe (алфабе) 
Қытайша 
字母[表] (zìmǔ[biǎo]) 
 
Термин 
алфавит реті (лингв.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
алфавиттік  тәртіп,    бір  нәрсені  әліпбидегі  әріптердің 
орналасу тәртібі негізінде тізімдеу 
Қолданыстағы 
баламалары 
алфавит реті, әліпби реті 
Орысша 
алфавитный порядок 
Ағылшынша 
alphabet order 
Түрікше 
alfabetik sıra (алфабетик сыра) 
Қытайша 
按字母顺序排列 (àn zìmǔ shùnxù páiliè) 
 
Термин 
алшақтық (*) (2015) 
Анықтамасы 
сәйкестікке  келтірілуі  тиіс  сот  жүргізу,  сот  өндірісінің 
тараптары  арасындағы,  сондай-ақ  жауап  беру  мен 
куәгерлік  жауап  берулер  арасындағы  қолданыстағы 
келіспеушілік 
Қолданыстағы 
баламалары 
алшақтық, айырмашылық, қайшылық 

89 
 
Орысша 
расхождение 
 
Ағылшынша 
discrepancy 
Түрікше 
ayrılık (айрылык) 
Қытайша 
分歧 (fēnqí) 
 
Термин 
алым (заң) (1998) 
Анықтамасы 
кәсіпорындардың,  ұйымдардың,  мекемелердің  және  жеке 
тұлғалардың мемлекеттік органдар көрсететін қызметтерге 
міндетті төлемі 
Қолданыстағы 
баламалары 
алым,  жиын 
Орысша 
сбор 
Ағылшынша 
collection; yield; gathering, meeting 
Түрікше 
koleksiyonu (колексионы) 
Қытайша 
集 (jí) 
 
Термин 
алым (тар.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
бағзы кезеңдерде: тұрғындардан алынатын алым немесе 
жеңілген адамдардан жеңімпаз жинайтын салық 
Қолданыстағы 
баламалары 
алым, алым-салық 
Орысша 
дань 
Ағылшынша 
tribute 
Түрікше 
haraç (харач) 
Қытайша 
贡 (luó) 
 
Термин 
алым-салым (экон.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
шамадан тыс, әл келмейтін салықтар немесе алымдар 
Қолданыстағы 
баламалары 
алым-салым 
Орысша 
поборы 
Ағылшынша  
requisitions 
Түрікше  
talepleri (талеплери) 
Қытайша  
申请(shēnqǐng) 
 
Термин 
альбом (кітапх.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
түсіндірме  мәтінімен  бірге  белгілі  бір  тақырыпқа  сәйкес 
келетін басылым 
Қолданыстағы 
баламалары 
альбом 
Орысша 
альбом 
Ағылшынша 
album 
Түрікше 
albüm (албүм) 
Қытайша 
册 (cè), 簿 (bù), 集 (jí) 
 
Термин 
альгвасил (заң) (2016) 

90 
 
Анықтамасы 
Испанияда  соттар  мен  трибуналдар  бұйрықтарының 
заңнамаға сай  орындалуына жауапты кіші қызметтік тұлға 
Қолданыстағы 
баламалары 
альгвасил  
 
Орысша 
альгвасил  
Ағылшынша 
alguazil 
Түрікше 
alguacil (алгуаджил) 
Қытайша 
警察, 警官, 法警 (jǐngchá, jǐngguān, fǎjǐng) 
 
Термин 
алькальд (заң) (2016) 
Анықтамасы 
Испанияда 
және 
Латын 
Америкасының 
бірқатар 
елдеріндегі муниципалды кеңестің төрағасы, қалалық сот 
Қолданыстағы 
баламалары 
алькальд 
Орысша 
алькальд 
Ағылшынша 
alcalde 
Түрікше 
alcalde (алджалде) 
Қытайша 
执法官 (zhífǎ guān) 
 
Термин 
альманах (әдеб.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
тақырыптық, 
жанрлық, 
т.б. 
сипатына 
қарай 
топтастырылған әдеби шығармалар жинағы 
Қолданыстағы 
баламалары 
альманах 
Орысша 
альманах 
Ағылшынша 
almanac 
Түрікше 
almanak (алманак) 
Қытайша 
文选 (wénxuǎn), 选集 (xuǎnjí) 
 
Термин 
альтернат (саяс.) (2016) 
Анықтамасы 
белгілі  бір  келісілген  тараптарға  арналған  халықаралық 
келісімдер  баламаларында  бірінші  орында  оның  атауы, 
уәкілетті тұлғалардың қолдары, мөр мен оның мемлекеттік 
тіліндегі шарт мәтіні орналастырылатын норма 
Қолданыстағы 
баламалары 
альтернат 
Орысша 
альтернат 
Ағылшынша 
alternate 
Түрікше 
alternatif (алтернатиф) 
Қытайша 
前后次序 (qiánhòu cìxù) 
 
Термин 
альтернация, дыбыс алмасуы (лингв.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
дауыссыз  немесе  дауысты  дыбыстардың  белгілі  бір 
позицияларда немесе  морфемаларда дәйекті өзгеруі 
Қолданыстағы 
баламалары 
альтернация, дыбыс алмасуы 
Орысша 
альтернация 
Ағылшынша 
alternation 

91 
 
Түрікше 
ses değişmesi (сес деиишмеси) 
Қытайша 
音的交替(yīn de jiāotì) 
 
Термин 
альтруизм (филос.) (2016) 
Анықтамасы 
басқалардың  мүддесі  жолында  өз  мүддесінен  бас  тартуға 
дайын моралдық қағидат 
Қолданыстағы 
баламалары 
альтруизм 
Орысша 
альтруизм 
Ағылшынша 
altruism 
Түрікше 
altruism (альтруизм) 
Қытайша 
利他主义 (lìtā zhǔyì) 
 
Термин 
альянс (ісқағаз.) (2016) 
Анықтамасы 
ортақ  мақсатқа  жету  үшін  жеке  адамдардың,  саяси 
партиялардың, мемлекеттердің құрған одағы 
Қолданыстағы 
баламалары 
альянс 
Орысша 
альянс 
Ағылшынша 
alliance 
Түрікше 
ittifak (иттифак) 
Қытайша 
联盟 (liánméng) 
 
Термин 
аманат (ісқағаз.) (1990) 
Анықтамасы 
талаптар мен тілектер тізімін қамтитын тапсырма, өтініш 
Қолданыстағы 
баламалары 
аманат, өсиет,тілек 
Орысша 
наказ 
Ағылшынша 
instruction, order 
Түрікше 
talimatları, manda (талиматлары, манда) 
Қытайша 
要求 (yāoqiú) 
 
Термин 
амбиция (филос.) (2016) 
Анықтамасы 
адам  бойындағы  мансапқа,  даңққа  қызығушылық, 
өркөкіректік пен өзімшілдік қасиет 
Қолданыстағы 
баламалары 
амбиция 
Орысша 
амбиция 
Ағылшынша 
ambition 
Түрікше 
hırs (хырс) 
Қытайша 
自尊心; 傲慢， 自大 (zìzūnxīn); ( zì dà) 
 
Термин 
амбициялылық (филос.) (2016) 
Анықтамасы 
белгілі  бір  мақсаттарға  қол  жеткізу  арқылы  өзінің 
артықшылығын  дәлелдеуге  ұмтылудан  көрінетін  сананың 
бұзылуы 
Қолданыстағы 
баламалары 
амбициялылық, кеудемсоқтық 

92 
 
Орысша 
амбициозность 
Ағылшынша 
ambitiousness 
Түрікше 
hırslılık (хырслылык) 
Қытайша 
雄心 (xióngxīn) 
 
Термин 
амнистия (заң) (1971-1981) 
Анықтамасы 
мемлекеттік  органның  шешімі  бойынша  қылмыс  жасаған 
тұлғаларды жазадан толық немесе ішінара босату 
Қолданыстағы 
баламалары 
амнистия, кешірім, рақымшылық 
Орысша 
амнистия  
Ағылшынша 
amnesty 
Түрікше 
af (аф) 
Қытайша 
赦免 (shèmiǎn) 
 
Термин 
амортизациялық төлем (экон.)  (1971-1981), тозымпұлдық 
аударым (2006) 
Анықтамасы 
өтеу үшін төленетін қаражат 
Қолданыстағы 
баламалары 
амортизациялық 
төлем, 
амортизация 
төлемдері, 
амортизациялық  аударым,  өтемпұл  жарнасы,  тозымпұл 
жарнасы тозымпұлдық аударым 
Орысша 
амортизационное отчисление 
Ағылшынша 
amortization charge 
Түрікше 
amortisman gideri (амортисман гидери) 
Қытайша 
折旧提成, 折旧扣款(zhéjiù tíchéng), (zhéjiù kòu kuǎn) 
 
Термин 
ана құдай (филос.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
христиандықта  құдайдың  анасы  -  иса  мәсіхтің  жердегі 
анасы,  ең  қасиетті  әулиелердің  бірі  және  барлық 
христиандар үшін қасиетті өкіл 
Қолданыстағы 
баламалары 
ана құдай, Құдай ана 
Орысша 
богородица 
Ағылшынша 
mother of god 
Түрікше 
meryemana (мериемана) 
Қытайша 
圣母（耶稣之母）(shèngmǔ (yēsū zhī mǔ)) 
 
Термин 
анализ, талдау (*) (2015) 
Анықтамасы 
зерттелетін  жүйенің  құрамдас  бөліктерін,  элементтерін, 
құбылыстар мен процестерді ғылыми зерттеудің әдісі. 
Қолданыстағы 
баламалары 
анализ, талдау, талдама, саралау 
Орысша 
анализ 
Ағылшынша 
analysis 
Түрікше 
tahlil, analize (тахлил, анализе) 
Қытайша 
分析 (fēnxī) 
 

93 
 
Термин 
анализдік қабылдау (психол.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
аналитикалық  қабылдауға  ие  адамның  қабылданған 
объектінің  кішігірім  бөлшектерін  бөліп  көрсетуге  
бейімділігі 
Қолданыстағы 
баламалары 
анализдік қабылдау, аналитикалық қабылдау 
Орысша 
восприятие аналитическое 
Ағылшынша 
analytical perception  
Түрікше 
analitik algı (аналитик алгы) 
Қытайша 
分析感知 (fēnxī gǎnzhī) 
 
Термин 
анализдік ұғым (пед.)(1971-1981) 
Анықтамасы 
бірінші    табылған  басқа  бір  тұжырымдаманы  талдау 
арқылы алынатын сараптамалық тұжырымдама 
Қолданыстағы 
баламалары 
анализдік ұғым, аналитикалық ұғым 
Орысша 
аналитическое понятие 
Ағылшынша 
analytical concept 
Түрікше 
analitik bir kavram (аналитик бир каврам) 
Қытайша 
分析的概念 (fēnxī de gàiniàn) 
 
Термин 
аналитикалық анықтағыш (пед.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
зерттеу  объектілерінің  жекелеген  бөліктерін  іріктеу  және 
зерделеу арқылы сипатталатын зерттеу әдісі 
Қолданыстағы 
баламалары 
аналитикалық анықтағыш 
Орысша 
аналитический определитель 
Ағылшынша 
analytical determinant 
Түрікше 
analitik belirleyici (аналитик белирлеижи) 
Қытайша 
分析行列式 (fēnxī hángliè shì) 
 
Термин 
аналитикалық пәндестіру (кітапх.) (1971-1981) 
Анықтамасы 
пән тақырыптарын тіл құралдары арқылы индексациялау 
Қолданыстағы 
баламалары 
аналитикалық пәндестіру 
Орысша 
аналитическая предметизация 
Ағылшынша 
analytical subjectization 
Түрікше 
analitik subjekleştirme (аналитик субжеклещтирме) 
Қытайша 
分析报告 (fēnxī bàogào) 
 
Термин 
аналогия, ұқсастық (заң) (1971-1981) 
Анықтамасы 
тікелей  заңмен  немесе  заңнан  туындайтын  актімен 
көзделмеген  құқықтық  реттеуді  қажет  ететін  қоғамдық 
қарым-қатынастарға  ұқсас  қарым-қатынастарды  реттейтін 
құқықтық нормаларды қолдану 
Қолданыстағы 
баламалары 
аналогия, ұқсастық, үйлестік  
Орысша 
аналогия 
Ағылшынша 
analogy