Абайдың толық адам ілімі
жүктеу/скачать 16,33 Kb.
|
Толық адам (копия)
|
Абайдың толық адам ілімі Абай өмір сүрген уақыт-Кенесары Қасымовтың хан билігін қалпына келтірудегі соңғы әрекетінен кейін қазақ даласының дербес бірлік ретінде дербес өмір сүруін аяқтайтын уақыт, патша автократиясының қазақ қоғамының өміріне белсенді енген уақыты. Неғұрлым прогрессивті өндірістік қатынастардың әсерінен өлке экономикасының дамуы қазақ халқында ғылым мен білімді тарату қажеттілігін туғызды. Бұл объективті тарихи жағдайлар, қоршаған орта Абайды қазақ халқының бас идеологы ретінде ұсынды. Абайдың табиғат пен қоғам туралы көзқарастары баяндалатын арнайы Философиялық трактаттары жоқ, оның философиялық ойы басқаша баяндалған. Ғасырлар бойы қалыптасқан және ұлттық санада жинақталған кемелді адам туралы ойлар қазіргі қоғамдағы адамдардың жаңа ұрпағын тәрбиелеудің маңыздылығын көрсетеді. Жалпыадамзаттық құндылықтарға негізделген және ұлттық кодқа айналған тұжырымдамалар бұрын Ежелгі және орта ғасыр ойшылдарының еңбектерінде көрініс тапқаны, ал кейінірек Абай шығармашылығындағы жаңа пайымдау объектісіне айналғаны белгілі. Абайдың толық адамы-Құдайды жақсы көретін, адамды құрметтейтін, жеке қасиеттерін дәріптейтін, жақсылық пен жамандықтың арасындағы айырмашылықты танитын, жомарт адам, әділеттілікті жақтайды, өтіріктен аулақ болады, еңбекқор, патриоттық және жетілген адам. Зерттеушілердің айтуынша, жетілу-бұл қоғамда өмір сүретін адамдардың қайырымдылығы. Қайырымдылық ізгілікпен, сыпайылықпен, мейірімділікпен, жанашырлықпен және әділеттілікпен көрінеді. Абай адамның санасын көтеріп, надандықты айыптайды. Адам оны зерттеу объектісі ретінде қызмет етеді, ол сұрақ өзіне келесідей сұрақтар қояды – адамның осы дүниеде пайда болуының мәні неде, адам ағзасы қалай жұмыс істейді, адамның қоршаған ортамен байланысы қандай, адам өмір барысына әсер ете ала ма, адам өміріндегі Алла тағаланың рөлі қандай? Осы және басқа да сұрақтардың барлығы Абайды алаңдатты, ол түрлі дәуірлердегі ойшылдардың пікірлерімен байланыстыра отырып, қазақтардың күнделікті өмірінде сұрақ қойып, жауап іздеді. Абайдың кейбір сұрақтарына қазіргі адамдар да жауап таба алмас еді. Өз мүмкіндіктеріне байланысты ойшыл жасаған "толық адам" тұжырымдамасын түсінуге тырыстық. Ұлы ақынның мұрасымен мұқият танысқан әркім өзінің айтқанын өзінше қабылдайды, осы себепті біз өз пікірімізді ешкімге жүктей алмайтынымызды тағы бір рет атап өтеміз. Абайдың дүниетанымының құндылықтары жетілген адамның саналы іс-әрекетіне байланысты қарастырылады, ал олардың шығу тегі тарихи дереккөздерден алынады. Тарихи мұраға ежелгі түркі ескерткіштері, ортағасырлық түркі мұрасы, ақындардың ойлары мен шешендердің сөздері кіреді. Біз тек Абай ілімінің контурын белгіледік, оған сәйкес басты құндылық – бұл адам ғана емес, сонымен бірге асыл мақсаттарға ұмтылатын, артта қалған, зиянды наным-сенімдерді батыл түрде тастайтын және бәрі адамдардың өздеріне байланысты екеніне сенімді рухани кемелді, тұтас адам. жүктеу/скачать 16,33 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|