Қабылдаған: Амирбек Айдарбек Түркістан-2023 Жоспар: Кіріспе
жүктеу/скачать 45,1 Kb.
|
БӨЖ Саясаттану Гүлназ
- Бұл бет үшін навигация:
- Н. Макиавелли
| - Саясаттану – мемлекет туралы ғылым, яғни оның пəнi тар мағынада берiледi. Бұл дəстүр Аристотельмен қаланған.
- Саясаттану – билiк туралы ғылым. Бұл түсiніктi Н. Макиавелли негiздеген. Бұл саладағы саясаттану пəнi кең мағынада берiлген. Əр мемлекеттерде жəне ұлттар арасындағы əлеуметтiк-экономикалық,мəдени шарттарда билiк институты құрылуда. Бұл құбылыстар саясаттану дамуында еуропалық жəне америкалық мектептер деп бөледi. - Еуропа дəстүрiне сəйкес саясаттану – саяси тарихы, саяси философиясы,саяси социология, т.б туындылары бар саяси ғылым. Еуропалық саясаттанушылық мектебi үшiн жалпы əлеуметтiк, философиялық аспектiлер,мемлекет əрекеттерiн жəне басқа саяси институттарды зерттеу жатады. - Американдық саяси ғылымға жоғары бағдарлама мен қорытынды функциялары қасиеттерi тəн. Американдық зерттеушiлерi саясаттану ғылымын психологиялық, функционалды жағынан қарастырды. Мысалы, Т. Парсонс жəне Р. Даль билiктiң басты функциясын ресурстардың бөлiнуi мен жалпы қоғамдық тəртiптiң болуында көредi. Басқа американдық саясаттанушы Д. Истон саяси ғылымның пəнiн тəсiлдер ретiнде көрген, өйткенi əр түрлi тəсiлдердi қолдана отырып қоғамға, билiк институттарына қандай да шешiм қабылдаған. Саясаттану басқа қоғамдық ғылымдармен тығыз байланыста дамиды. Себебі олардың бəрінің зерттеу объектісі ортақ - қоғамдық өмір. Олар бірталай ортақ ұғымдарды да пайдаланады. Бірақ та əрбір қоғамтану ғылымының өзіндік пəні бар. Сондықтан саясаттанудың басқа гуманитарлық ғылымдар арасындағы ерекшелігін, алатын орнын анықтап алған лəзім. Саясаттану ең алдымен фəлсафамен (философиямен) тығыз байланысты. Фəлсафа - табиғат, қоғам жəне таным дамуының неғұрлым ортақ зандылықтары туралы ғылым. Ол тіршіліктің, түпкілікті себептерін, рухани байлықтардың негізінде не жатқанын жəне т. с. с. ашып, дүниеге тұтас көзқарас туғызады. Сондықтан, ол басқа пəндер сияқты саясаттануға жалпы əдістемелік ғылым болып келеді. Ол саясатты фəлсафалық тұрғыдан дəлелдейді, саяси құбылыстар мен процестерді талдауға дүниетанымдық бағдар береді. Көне гректерде саяси ойшылдар көп. Солардың ішінде ең көрнектілері Платон мен Аристотельге тоқталамыз. Платон б.з.б. 427-347 жылдарда өмір сүрді. Шын аты - Аристокл. Ол жасында спортпен көп шұғылданды, жоғарғы көрсеткіштерге жетті. Жауырыны кең болғандықтан оны Платон (кең жауырынды) деп атап кеткен. Сол атпен ол адамзат тарихында мəңгілік қалды. Платон атақты фəлсафашы Сократтың мектебінде оқып, оның үздік шəкірті болды. Ол қаза тапқаннан кейін қатты қайғырып, біраз елді аралап кетеді. Кейін Афинаға қайта оралып өз мектебін - академиясын ашады. Платонның екі жүздей еңбегі бар. Соның ішінде біздің ғылымымызға тікелей қатысы бар шығармалары «Мемлекет», «Саясатшы», «Заңдар», «Софист», «Парменид» жəне т.б. Платонның ойынша, адамдар қажеттіліктерін жеке-дара өтей алмайды. Олар өмір сүру үшін тамақ, киім өндірулері, үй салулары жəне т.т. жасаулары керек. Сөйтіп, олардың бəрі бірігіп қана қажеттіліктерін өтейді. Осы бірігудін арқасында қоғам, мемлекет пайда болады. Платон мемлекеттік құрылысты 5 түрге бөлді: аристократия, тимократия, олигархия, демократия жəне тирания. Бұлардың ішінде ең жақсысына аристократиялық мемлекетті жатқызды. Онда ақыл-естілік, парасаттылық билейді, оның принціптері – адамгершілік, абырой, ар-намыс деп санады. Саясаттану ғылымын зерттеген ерте ғасыр дәуірі ғалымдарының бірі Платонның негізгі саяси еңбектері «Мемлекет», «Заңдар» трактаттары және «Саясаткер» диалогы. Платонның ең әйгілі диалогы – «Республика». Ол нақты мемлекет формаларының цикліне қарсы саяси утопияны сипаттайды. Бұл ережелер жалпы философиялық көзқарастардан қайтарылады. Платонның пікірінше, екі дүние бар: идеялар әлемі және заттар әлемі. Кез келген нәрсе өз идеясының көрінісі ғана, ол оған ұмтыла алады, бірақ оған ешқашан жете алмайды. Философ заттардың өзін емес, идеяларды зерттеуі керек. Бұл мемлекетке де қатысты.Платон мемлекеттік формалардың циклін сипаттайды, бірақ олардың барлығы жетілмеген, тек олар заттар әлемінде бар болғандықтан ғана, саясаттың идеалды формасы оларға қарсы тұрады. жүктеу/скачать 45,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|