Адамгершілік тәрбие
Әрбір әдепті әңгімеге біртұтас талаптар
жүктеу/скачать 45,29 Kb.
|
Адамгершілік тәрбие
| Әрбір әдепті әңгімеге біртұтас талаптар қойылады: балалардың өмірлік тәжжірибеге сүйеніштері; жасқа сәйкестігі және жастан жасқа мақсаттарды қиындату; талқыланған жағдайлардың нақтылығы; таңдау және қайшылық жағдайлардың бар болуы; келесі әрекетпен және мінез-құлқы тәжірибемен байланысы; топтағы нақты балаларға қатысты мәселелерді талқылағанда ырғақ пен қаіпсіздікті сақтау; асықпау, қорытындылар мен жалпылаулармен көмектесу, оларды өз бетімен істеуге үйрету.
Әңгімеде көрнекті материалды қолдануға болады. Мысалы, балалар сүреттерді қарайды және оларды тәрбиеші ұсынған негіздер бойынша жіктейді (жақсы және жаман әрекеттер суреттері салынған суреттерге жайып қойындар; сәби дұрыс шешімді тапқан суреттерді алып қойындар; екі үлкен суреттерге қараңыздар, сонан соң сіздердің үстел үстіндегілерге және өнегеңіз бойынша, кейіпкердің мінез-құлқы бойынша, кейіпкерлер сезімдерін білдіру түрі бойынша сіздің суретіңізге көбірек байланысты суретке жақындаңыз). Ұжымшылдыққа тәрбиелеуГуманизм, әртүрлі басқа адамгершілік қасиеті ретінде, бұл жөнінде тек басқаларға пайда болу мүмкін. Әйтпесе онда, осы қасиетте мағынасы жоқ. Адам адамдар арасында өмір сүреді және оның адамгершілігі олардың арасындағы қарымқатынастарда және солар үшін ғана көрінеді. Осымен адамгершілік тұлғаның басқа да жақтарынан ерекшеленеді. Мысалы, адам өте білімді, көп білу, қолынан көп келетін болуы мүмкін. Бұл байлығы өзіне пайдалы, тануда өз талабын қанағаттандырады. Адамның білімділік дамуы өзінде «тұйықталады» және шексіз жалғасу мүмкін. Дегенмен адамда өз білімдерімен бөлісу қажеттілігі пайда болады. Оның білімдері басқаларға керек болғанына ол рақаттанады және басқалармен бөлісуге арналған одан да көп білу ықыласы пайда болады Осылайша зияткерлік өріске адамгершілік... кіреді және біріншіге жеке маңыздылықты, жеке мағынаны береді. Адамның өмірсүру барлық өрістерінде осындай. Адам, адамзат қоғамынан тыс өмірсүріп дами алмайды. Бұл ретте ол басқа адамдардың жанында «қызмет жасай алады». Өзінің дамуына және тұлғаның гүлденуіне арналған оған бұл қарымқатынастар: жақсы, ақ пейілді, ұжымдылық қарым-қатынастын болғаны қажет. Сондықтан, бүгін күмәндіктер пайда болғанда балалардың арасында ұжымдылық қарым-қатынасты тәрбиелеуді керек пе, ал әр біреуінде – ұжымдылық, тұлғаның қасиеті ретінде осылайша тұлғаны әдетті әлеуметтену барысы күмәндікке қойылады. Дегенмен, коллективизмді тәрбиелеу мәселесі дұрыс шешілмеген жағдайда баланың дамып келе жатқан тұлғасына айтарлықтай әсер ететін қайшылықтардан тұрады. Қарамақайшылықтардың мәні - ұжым жеке басына кедергі келтіруі мүмкін. Басқа жағынан, егер адам ұжымның мүдделерін есепке алмаса, онда оның даралығы дамуы мүмкін, бірақ жанжал жағдайлары пайда болады. Демек, мұғалімнің шеберлігі мен даналығы жеке тұлғаның да, ұжымның да дамуына мүмкіндік беретін алтын ортаны табу қабілетінен тұрады. «Ересектердің ұжымы» және «балалар ұжымы» ұғымдары бірдейлік емес. Бұл тек қатысушылардың жасында ғана емес, сонымен қатар ұжым орындайтын қызметте. Балалар ұжымның басты және жалғыз функциясы - тәрбиелеу функциясы: балалар өз мақсаттары, мазмұны мен ұйымдастару түрлері бойынша олардың әрқайсы тұлғасын қалыптастыруға бағытталған. Мектепке дейінгі балаларға қатысты «балалар ұжымы» терминің қолдануда белгілі бір шарттылық бар. Біріншіден, мұндай ұжымда ересек адам сөзсіз бар. Ол балалардың өмірін ұйымдастырады, қызметтің себептері мен мақсаттарын еңгізеді, әр адамның дұрыс қарым-қатынастары мен дамуын қалыптастырады. Ересектер мен балалар арасындағы байланыстар неғұрлым жұқа және күрделі, ал ұжымда, әрқайсысы тең дәрежеде жұмыс орында. Екіншіден, балалар ұжымы әртүрлі негізде (жиі кездейсоқ) және әртүрлі кезеңге жиналуы мүмкін. Коллективизм - бұл күрделі интегралдық қасиет, ол, сөзсіз, ересек адамға толықтай тән болуы мүмкін. Мектепке дейінгі жасты бірінші, ұжымдылықты қалыптастырудың базалық кезеңі ретінде қарастыру керек. 3-6 жастағы балаларға қатысты, ұжымдық қарым-қатынастар тәрбиелеу туралы, яғни өзара көмектесумен, бауырмалдылықпен, достықпен, жауапкершілікпен, мейірімділікпен, бастамашылықпен сипатталатын қарым-қатынастар айту дұрысырақ болуы мүмкін. Жапон мұғалімдері балаларды ұжымда тәрбиелеуге үлкен мән береді. Олар бір жасқа дейінгі балалар тобында қазірдің өзінде ұжымды қалыптастыру туралы айтуға болады деп санайды. Бұл көзқарастың қолдаушылары ұжымның дамуында екі кезеңді ажыратады: жанашырлық кезең (3 жасқа дейінгі балалар) және автономды ұжым (3 жастан 6 жасқа дейінгі балалар). Бірінші кезеңде мұғалімдер өз күштерін балаларды бір-бірлеріне қайырымдылықты нығайтуға, өзара көмекке бағыттайды. Міне мысалдардың біреуі: «Балабақшаға жаңадан келген Мари (1жас 8ай) өзі қыш-қымырға бара алмайды». Тәрбмеші бүкіл топқа бұрылып: «Балалар, Маридің жанында қыш-қымырға біреулерін отырындар!» - дейді. Тикако өз шалбарларын тез шешіп және Маридің жанындағы қышқымырға отырады. Екі қыз бір-біріне күлімсіреді және қышқымырға бірге баруға үйренеді. Сол күннен бастап Мари қышқымырды жаман көрген жоқ» (Мектепке дейінгі балалар ұжымың қалай ұйымдастыруға болады: жапон тілінен аударылған .- М., 1991). 3-тен 4 жасқа дейінгі балалармен жұмыс істеуде өзін-өзі басқаруда көрінетін тәуелсіздік тәрбиеленеді. Ақырында, 4-6 жас аралығындағы балалармен жұмыс жасағанда, тәрбиешінің назары бірлескен жұмыс әрекетін ұйымдастыруға аударады («Сацумдық сорпасын біз бірге дайындаймыз!»). Көріп отырғаныңыздай, жапондық тәрбиешілер бір жағынан балалардың өзара әрекеттесуіне, бір-біріне мейірімділік танытуына, бір-біріне мұқтаждықтарын дамытуға үлкен мән береді. Басқа жағынан, олар «ұжым» ұғымның мағынасын төмендетеді, оны тек өзара әрекеттесуімен шектейді. Отандық тәрбиешілер ұжым туралы әңгіме тек мектеп жасынан бастағаны заңды, бірақта оның негіздері ерте және мектепалды жаста іргетасы қаланады деп санайды. Балалар арасындағы маңызды қарым-қатынастар достықпен сипатталады. Мектеп жасына дейінгі балалар арасындағы достық проблемасы ұжымдық қатынастардың құрамдас бөлігі ретінде мектепке дейінгі педагогикада зерттелді (Аржанова А.А., Залогин В.П., Марков Т.А., Булатов А.В. және т.б.). жүктеу/скачать 45,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|