Афанасьев мәдениеті-энеолиттің оңтүстік Сібір археологиялық мәдениеті (б з. д. III-II мыңжылдықт). Бұл атау Афанасьева тауынан алынды, онда 1920 жылы осы мәдениеттің алғашқы қабірі зерттелді[1]
жүктеу/скачать 14,95 Kb.
|
еқт
- Бұл бет үшін навигация:
- Ғалымдар Қызылорда облысының Шиелі ауданындағы Еңбекші ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 50 шақырым жерде орналасқан Қола дәуірінің ең көрнекті жартас суреттеріне барлау экспедициясын қайта жүргізді.
|
Афанасьев мәдениеті-энеолиттің оңтүстік Сібір археологиялық мәдениеті (б.з. д. III—II мыңжылдықт). Бұл атау Афанасьева тауынан алынды, онда 1920 жылы осы мәдениеттің алғашқы қабірі зерттелді[1].Афанасьев мәдениеті-оңтүстік Сібір даласындағы палеометалл дәуірінің бірінші кезеңі.. Негізінен ежелгі қорымдардан тұрады, қоныстар сирек кездеседі, бір кеніш белгілі., ескерткіштердің аумағы Шығыс Қазақстан, Батыс Моңғолия және Қытайдың Шыңжаңды қамтиды. Алтайдың афанасьевтік ескерткіштері Балықтүйль, шырша, қара-Тенеш, Теньга, үлкен Толгоек, Арагол, Курота және т.б. қорымдар мен қоныстармен ұсынылған. Шаруашылығы Мыс зергерлік бұйымдар, инелер, шілтер, кішкентай пышақтар жасау үшін пайдаланылды. Афанасьев шеберлері құюды әлі білмеді, мыс заттар соғылды. Афанасьевтердің экономикасы күрделі болды. Неолиттік Сібір үшін дәстүрлі балық аулау мен аң аулаумен қатар, мал шаруашылығы дамыды. Елді мекендердің қабірлері мен мәдени қабаттарындағы үй жануарларының сүйектерін табу афанасьевтердің сиыр, жылқы, қой өсіргенін көрсетеді. Кешенді шаруашылық оларға ұзақ мерзімді тұрғын үйлерде отырықшы өмір сүруге мүмкіндік берді.Металл заттардың болуына қарамастан, көптеген құралдар әлі де тас пен сүйектен жасалған. Ыдыс саздан және ағаштан жасалған. Ағаш ыдыстарды жөндеу үшін кейде тамырлардың шеттері байланған мыс плиталар қолданылды. Қыш әр түрлі: негізінен, бұл сыйымдылығы 1,5-тен 3 литрге дейінгі өткір овоидты ыдыстар. Кәстрөлдер күл мен құммен толтырылған пешке көмілді. Афанасьевтер Сібірдегі өлгендерді қорғандарда жерлеу дәстүрімен алғашқы мәдениетке айналды. Қорғандар тастан қаланған дуалы бар дөңгелек үймелер. Қорғандардың да, қоршаулардың да қазіргі биіктігі 20-40 см, рельефте мүлдем көрінбейді. Қабір шұңқырлары сопақ, шаршы немесе тікбұрышты, бөренелермен немесе тас үйінділермен жабылған. Жерленгендердің оңтүстік-батыс бағыты басым, кейде ауытқулары бар. Ілеспе құрал-саймандарға керамикалық ыдыстар, сүйектен және металдан жасалған әшекейлер (мыс, күміс және алтын сырғалар), сүйек, тас және металл құрал-саймандар кіреді[ Қабір ішінде қыш ыдыстар, еңбек құралдарынан: тас, сүйек, мүйіз, ішінара металдан жасалған қырғыштар, пышақ, жебе ұштары, әр түрлі әшекей бұйымдары кездеседі. Металдан жасалған бұйымдар аз. Бұл кезең өлкеде көне металлургия ісінің алғаш дами бастаған уақыты. Бұйымдар негізінен мыстан соғылған. Адамдар мал өсіру, егіншілікпен айналысқан. Үйлері жеркепе түрінде болған. Киімдері сүйек пен аң азу тістерінен жасалған әр түрлі әшекейлермен, әдемі тұмаршалармен безендірілген. СӨЖ Ғалымдар Қызылорда облысының Шиелі ауданындағы Еңбекші ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 50 шақырым жерде орналасқан Қола дәуірінің ең көрнекті жартас суреттеріне барлау экспедициясын қайта жүргізді. - Экспедиция кезінде Атасауысқандық, Баласауысқандық тау жоталары, Сауысқандық өзенінің оң жағында орналасқан Сүлеймен жайлауының іргесіндегі Үлкеншоқы, Кішішоқы тау жоталары жартастарындағы петроглифтер зерттелді. Зерттеу барысында Қаратау жартас суреттерінің мерзімдік ерекшеліктері ежелгі Қола дәуірінен бастап ортағасырлық, қазіргі этнографиялық кезеңдерге дейін созылып жатқандығын байқадық. Жартас суреттерінің басым бөлігі Қола кезеңіне жатады. Суреттерде бейнеленген сол заманның тыныс-тіршілігі адамзаттың шығармашылық дамуының жарқын кезеңі болғандығын айқындайды. Қола дәуірінде өнер түрлері, оның ішінде петроглифтер, яғни, жартасқа сурет салу өнері ерекше дамыған. Жартастың теп-тегіс жазық бетіне аңдардың, адамдардың бейнесін немесе белгілі бір сюжеттік желіге құрылған тұтастай композициялар шекімелеп түсірілген. Сол кезеңдері адамдардың қоршаған ортаға деген көзқарастары күрделеніп, репертуарлары түрленіп, шаруашылық-мәдени қызметтеріндегі технологиялық дамуы нәтижесінде ой-танымындағы өзгерістер жартастарға суреттермен салынған. Олар ашық аспан астында су көздерінде орналасып, түрлі культтік-мистикалық табыну ғұрыптарын жасап, діни-мифологиялық көріністерін жартас беттеріне түсірген. Жартастағы суреттер арқылы айналада болып жатқан құбылыстарды, білімі мен тәжірибесін, өздері жөніндегі мәліметтерді символдар арқылы кейінгі ұрпаққа қалдырып отырған. Қазақстандағы жартас суреттерінің көп бөлігін зооморфтық бейнелер кұрайды. Жартастардағы ешкі, арқар, өгіз, жылқы, кұлан, түйе, таутеке, қабан және т.б. аңдардың бейнелері егіншілік шаруашылықпен қатар, діни-наным сенімнің дамуымен байланыстырылады. Қаратаудағы Сауысқандық жартасынан ит пен қасқырдың, бұғы бейнесін кездестіруге болады. жүктеу/скачать 14,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|